მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, პედიატრი ინგა მამუჩაშვილი მოქალაქეებს რეკომენდაციებს უზიარერბს:

10 წლის მოზარდის ცხოვრებისეული სირთულეების შესახებ წერს.

გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!

რატომ ჭაღარავდება თმა და შესაძლებელია თუ არა ამ პროცესის შენელება?

თმის ფერის ცვლილება ასაკის მატებასთან ერთად ბუნებრივი მოვლენაა, თუმცა მეცნიერები თანხმდებიან, რომ თმის გაჭაღარავების სიჩქარე და ასაკი ძირითადად გენეტიკითაა განსაზღვრული. ჩვეულებრივ, ადამიანების უმეტესობა ჭაღარას 20-დან 50 წლამდე ასაკში ამჩნევს, მაგრამ ამის ტემპი განსხვავდება სქესის, ცხოვრების სტილისა და ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით.

როგორ ყალიბდება თმის ფერი

თმის ფერი დამოკიდებულია კანში არსებული პატარა სტრუქტურის — თმის ფოლიკულის — მუშაობაზე. ფოლიკულში ორი მთავარი ტიპის უჯრედი მუშაობს:

• კერატინოციტები, რომლებიც წარმოქმნიან ცილას — კერატინს, თმის ძირითად სამშენებლო მასალას;

• მელანოციტები, რომლებიც გამოყოფენ პიგმენტს — მელანინს, რომელიც თმისა და კანის ფერს განსაზღვრავს.

მელანინის ორი ფორმა არსებობს:

• ეუმელანინი — შავ-ყავისფერი პიგმენტი, რომელიც მუქ თმას აძლევს ფერს;

• ფეომელანინი — მოწითალო-ყვითელი ტონი, რომელიც ახასიათებს ქერა და წითურ თმას.

თმის ფერის ინტენსივობა დამოკიდებულია ამ პიგმენტების პროპორციაზე.

რატომ ჩნდება ჭაღარა

ასაკის მატებასთან ერთად, ფოლიკულებში არსებული უჯრედები ნაკლებად აქტიურდებიან. შედეგად, მელანინის გამომუშავება მცირდება — თმა კარგავს ფერს და ნელ-ნელა ხდება ნაცრისფერი ან თეთრი.

მელანინის ნაკლებობისას სინათლე სხვაგვარად აირეკლება კერატინზე, რაც თმას ვერცხლისფერ ელფერს აძლევს. ასევე იცვლება თმის სტრუქტურაც — ჭაღარა თმა უფრო მკვრივი და უხეშია, თუმცა ხშირად უფრო სწრაფადაც იზრდება.

სტრესი და თმის გაჭაღარავება

თანამედროვე კვლევების თანახმად, სტრესი ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია, რომელიც აჩქარებს თმის გაჭაღარავებას. ემოციური დაძაბულობა იწვევს ოქსიდაციურ სტრესს — მდგომარეობას, როცა თავისუფალი რადიკალები უჯრედებს აზიანებენ.

მელანოციტები განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ამ პროცესის მიმართ, ამიტომ ძლიერი სტრესის დროს მელანინის გამომუშავება დროებით ან სამუდამოდ ჩერდება. საინტერესოა, რომ ზოგჯერ სტრესის შემდეგ ფერი ნაწილობრივ შეიძლება აღდგეს, როცა მელანოციტები ხელახლა აქტიურდებიან.

სხვა ფაქტორები, რომლებიც აჩქარებენ გაჭაღარავებას

გარდა სტრესისა, მელანინის შემცირებას ხელს უწყობს:

• მზის ულტრაიისფერი გამოსხივება;

• მოწევა და ალკოჰოლის ხშირი გამოყენება;

• არასაკმარისი ძილი და არასწორი კვება;

• გარემოს დაბინძურება და ტოქსინების ზემოქმედება;

• გარკვეული მედიკამენტები ან აუტოიმუნური დაავადებები.

ეს ფაქტორები აუარესებს ანტიოქსიდანტურ ბალანსს ორგანიზმში და აჩქარებს უჯრედების დაბერებას.

ჭაღარასთან დაკავშირებული პოპულარული მითები

მითი №1: თუ ჭაღარა თმას ამოიგლეჯ, მეტი გაიზრდება — ❌ არასწორია.
ერთი ფოლიკულიდან მხოლოდ ერთი თმა იზრდება. მისი ამოღება მელანოციტის მდგომარეობას ვერ ცვლის, თუმცა ხშირი გამოგლეჯა შესაძლოა ფოლიკული დააზიანოს და თმა უფრო ადრე გაჭაღარავდეს.

მითი №2: შეიძლება ერთ ღამეში გაჭაღარავდე — ❌ შეუძლებელია.
მელანინის ქიმიური დაშლა მყისიერად არ ხდება. თმის ფერის ცვლილება მხოლოდ ზრდის პროცესში ჩანს, რაც საშუალოდ თვეში 1 სანტიმეტრია.

მითი №3: თმის შეღებვა აჩქარებს ჭაღარას — 🟠 ნაწილობრივ მართალია.
თითქმის ყველა საღებავი შეიცავს წყალბადის ზეჟანგს ან სხვა დამჟანგავ ნივთიერებებს, რომლებიც დროთა განმავლობაში აზიანებენ ფოლიკულებს. ამიტომ სჯობს გამოიყენოთ ნაზი, ბუნებრივი საღებავები და არ შეიღებოთ ძალიან ხშირად.

მითი №4: წითურები არ ჭაღარავდებიან — ❌ არასწორია.
წითურ თმაშიც მცირდება მელანინის რაოდენობა, თუმცა პროცესი განსხვავებულია — ეუმელანინის ნაცვლად მცირდება ფეომელანინი, რის გამოც თმა ღია ვარდისფერი ან ვერცხლისფერი ხდება.

როგორ შევანელოთ თმის გაჭაღარავება

თმის პიგმენტის შენარჩუნება შესაძლებელია ცხოვრების წესის შეცვლით:

• შეამცირე სტრესი და ივარჯიშე რეგულარულად;

• მოერიდე მოწევას და ალკოჰოლის ჭარბ მოხმარებას;

• დაიცავი თავი მზისგან და გარემოს დაბინძურებისგან;

• მიირთვი B12 ვიტამინით, სპილენძით, რკინით, თუთიითა და კალციუმით მდიდარი საკვები;

• იძინე საკმარისად და შეინარჩუნე ჰორმონალური ბალანსი.

თმის გაჭაღარავება ბუნებრივი, მაგრამ მორგებადი პროცესია. გენეტიკა ნამდვილად განსაზღვრავს, როდის დაიწყება ეს ცვლილება, თუმცა სტრესის მართვა, ჯანსაღი კვება და ცხოვრების სტილი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მის შენელებაში.

👉 თუ გსურს თმა დიდხანს შეინარჩუნოს ბუნებრივი ფერი და ბზინვარება, იზრუნე არა მხოლოდ გარეგნობაზე, არამედ შიდა ბალანსზეც — ჯანმრთელი სხეული საუკეთესო დაცვაა ნაადრევი ჭაღარისგან.

გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!