მენსტრუაციაზე ლაპარაკს ნელ-ნელა ტაბუ ეხსნება, მის შესახებ ქალები საჯაროდ ლაპარაკობენ, მასზე იღებენ კომიქსებს, ჰიგიენური პაკეტების რეკლამაში კი ლურჯის ნაცვლად წითელი სითხის გამოყენებაც დაიწყეს. საქართველოში მენსტრუაციის შესახებ ხარისხიანი ხელმისაწვდომი ინფორმაცია ცოტაა, ამიტომ გავრცელებულია აზრი, თითქოს პრემენსტრუალური სინდრომი (PMS) ყოველ მეორე ქალს აქვს, რაც არასწორია. მენსტრუაციის დროს ტკივილი ხშირად აღიქმება, როგორც ბუნებრივი და გარდაუვალი მოვლენა, მას ითმენენ, რადგან ეს „ნორმალურია“ ან მკურნალობენ პრეპერატებით, რომლებსაც ხშირად შედეგი არ აქვს. გთავაზობთ ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ რა არის ცნობილი ამ მოვლენაზე თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებში.
ასეთ დროს ტკივილი ნორმალური მოვლენა არ არის?
ყოველთვის არა. თუ არანაირი დაავადება არ გაქვთ და არის მხოლოდ ტკივილი, ეს ნორმაა. ასეთი ტკივილი ვლინდება პირველი მენსტრუალური ციკლის დროს ან ოდნავ მერე, რაც უბრალოდ ორგანიზმის თავისებურებაა. ახლა მიჩნეულია, რომ დისკომფორტი წარმოიქმნება სისხლძარღვების სპაზმისაგან. საშვილოსნოს ლორწოვანი გარსი (ენდომეტრიტი) გამოყოფს ნივთიერებებს, რომელსაც „პროსტაგლანდინები“ ჰქვია და რომელიც საშვილოსნოს შეკუმშვას აიძულებს. ამ ზეწოლის გამო ვიწროვდება სისხლძარღვები, საშვილოსნო ნაკლებ სისხლს იღებს და შესაბამისად, ნაკლებ ჟანგბადსაც და ამის შესახებ აგზავნის სიგნალს, მათ შორის ტკივილისას. ასეთ ტკივილს განიცდის ადამიანი სტენოკარდიისა და მიოკარდის ინფარქტის დროსაც, როდესაც გული საკმარისი რაოდენობის სისხლით ვერ მარაგდება. ამ ტკივლის ატანა აუცილებელი არ არის: უმრავლეს შემთხვევაში ექიმი უსიამოვნო განცდისაგან გათავისუფლებაში დაგეხმარებათ.
ასევე არსებობს მოსაზრება, თითქოს ტკივილს საშვილოსნოს „გადახრა“ იწვევს (როდესაც საშვილოსნოს ზედა ნაწილი უკანაა გადახრილი), მაგრამ სინამდვილეში ეს ანატომიური თავისებურება არ შეიძლება მტკივნეული მენსტრუაციის მიზეზი იყოს.
რა დაავადება შეიძლება იწვევდეს ტკივილს?
ყველაზე ხშირი ეს დაავადებებია:
– საშვილოსნოს მიომა. კუნთის უჯრედების წარმონაქმნი, რომელიც იზრდება საშვილოსნოზე ან საშვილოსნოში.
– ქალის მენჯის ღრუს ორგანოების ანთება. ძირითადად წარმოიქმნება ბაქტერიებისაგან, რომლებიც სქესობრივი გზით გადადის.
– ადენომიოზი. დაავადება, რომლის დროსაც ენდომეტრიტი საშვილოსნოს კედელში შეიზრდება.
– ენდომეტრიოზი. ამ დაავადების დროს ქსოვილი, რომელიც ენდომეტრიტს ჰგავს სხვა ორგანოებზე იზრდება: ხშირად საშვილოსნოს მილებზე, საკვერცხეებზე, ქსოვილებზე, რომლებიც მუცლის ღრუს ფარავს, ნაწლავზე და იშვიათად – კიდევ სხვაგან. ენდომეტრიოზის გამო წარმოიქმნება ანთება, შემდეგ ნაწიბურები. მენსტრუაციის დროს ეს კერები სისხლმდენია, რაც იწვევს ტკივილს.
როგორ გავიგო, რომ ტკივილის მიზეზი დაავადებაა?
ამის გარკვევა მხოლოდ ექიმს შეუძლია. შეიძლება გამოიყენოთ ურეცეპტო ტკივილგამაყუჩებლები და სხვადასხვა მეთოდი წამლის გარეშე. თუ სამი თვის განმავლობაში შვებას ვერ იგრძნობთ, მიმართეთ ექიმს. თუ არის „განგაშის“ ნიშნები, მით უფრო აუცილებელია ექიმთან მისვლა. მაგალითად, ასეთი ნიშნებია: თუ ტკივილი გაჩნდა 25 წლის შემდეგ; თუ ტკივილი თანდათან ძლიერდება;
არის სხვა ყურადსაღები სიმპტომები, მაგალითად, თუ მენსტრუაციის ციკლი დაირღვა, არარეგულარული გახდა და სისხლდენა ჩვეულებრივზე უხვია.
რა შეიძლება გავაკეთო ექიმის გარეშე?
მიიღეთ ურეცეპტო ტკივილგამაყუჩებლები. რეკომენდებულია იმ პრეპარატებით დაიწყოთ, რომლებიც არასტეროიდულ ანთების საწინააღმდეგო საშუალებათა ჯგუფს განეკუთვნება, თუ რა თქმა უნდა, უკუჩვენებები არ აქვს. ესენია მაგალითად, იბუპროფენი და ნაპროქსენი. ისინი არამხოლოდ ამცირებენ ტკივილს, არამედ ამცირებენ პროსტაგლანდინების რაოდენობას. თუ ტკივილი ძალიან ძლიერია, უკეთესია მათი მიღება მენსტრუაციამდე ერთი ან ორი დღით ადრე (თუ კალენდარს არ აწარმოებთ, სჯობს აწარმოოთ). პარაცეტამოლი არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალება არ არის, მაგრამ მისი გამოყენება შეიძლება დამატებით ან თუ სხვა რამის მიღება არ შეგიძლიათ.
მენსტრუაციის დროს ტკივილთან ბრძოლისათვის ხშირად იყენებენ სპაზმოლიტიკებს, მაგრამ მათი ეფექტიანობა ამ სფეროში დამტკიცებული არ არის და მტკივნეული მენსტრუაციის სამკურნალოდ მათ არც დასავლეთის ქვეყნებში იყენებენ.
მიმართეთ უწამლო მეთოდებს. ისინი ყოველთვის ისეთი ეფექტიანი არ არის, როგორც წამლები, მაგრამ ტკივილის შემსუბუქება შეუძლია. სათბურას მუცელზე დადება – მეთოდია, რომელმაც ყველაზე მეტად დაამტკიცა თავისი ეფექტიანობა. ასევე შეიძლება დაგეხმაროთ ვარჯიში, რელაქსაცია და მუცლის მასაჟი. თუ მწეველი ხართ, სასურველია სიგარეტს თავი დაანებოთ, რადგან ასეთ შემთხვევაში დიდია იმის ალბათობა, რომ მომავალში ტკივილი შემცირდება. სხვადასხვა ბიოლოგიურად აქტიური დანამატების, მათ შორის ვიტამინების და ბალახის ეფექტიანობა სადავოა. ამასთან, მათი შემადგენლობა ხშირად არაპროგნოზირებადია და მოსალოდნელია სხვადასხვა არასასურველი რეაქცია. გაურკვეველია ასეთ დროს რა უფრო მეტია – პოტენციური რისკი თუ პოტენციური სარგებელი. ამოტომ, ექიმები მათ რეკომენდაციას არ უწევენ.
თუ არაფერმა მიშველა, ექიმი რას იზამს?
თუ ექიმი გადაწყვეტს რომ ტკივილი დაავადების ბრალია, შეიძლება გირჩიოთ არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებების სხვაგვარად მიღება (უფრო ხშირად) ან რეცეპტით გასაცემ ტკივილგამაყუჩებლებს დაგინიშნავთ.
კიდევ ერთი სტანდარტული საშუალება – ჰორმონალური კონტრაცეპტივებია. ისინი თრგუნავს ოვულაციას და მენსტრუაციულ ციკლს და ენდომეტრიტს პასიურ მდგომარეობაში ამყოფებს, რის გამოც ის არ გამოიმუშავებს ძალიან ბევრ პროსტაგლანდინს. ეს შეიძლება იყოს ნებისმიერი ჰორმონალური კონტრაცეპტივი: ისეთი, რომელიც შეიცავს პროგესტინს და ესტროგენს (კომბინირებულს) და ისეთიც, რომელიც მხოლოდ პროგესტინს შეიცავს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გამოგადგებათ აბებიც, პლასტირებიც, ვაგინალური რგოლებიც, იმპლანტებიც, საშვილოსნოსშიდა სპირალიც და ინექციებიც.
თუმცა კომბინირებული კონტრაცეპტივები ამ თვალსაზრისით უკეთ არის შესწავლილი და მტკივნეული მენსტრუაციის დროს ექიმები ჩვეულებრივ მათ ანიჭებენ უპირატესობას. ამასთან, ექიმის დანიშნულების გარეშე ჰორმონალური კონტრაცეპტივების გამოყენება არ შეიძლება: მათ ბევრი უკუჩვენება აქვს.
თუ ტკივილი დაავადების ბრალია?
თითოეულ შემთხვევას თავისი ვარიანტები აქვს: ქალის მენჯის ღრუს ორგანოების ანთება იკურნება ანტიბიოტიკებით; მიომის მკურნალობის ორი ძირითადი მეთოდი არსებობს – ქირურგიული მოკვეთა და იმ სისხლძარღვების დაცობა, რომლებიც მიომას სისხლით ამარაგებს (საშვილოსნოს არტერიების ემბოლიზაცია); ადენომიოზის სიმპტომებთან გამკლავების ერთადერთი უტყუარი (და რადიკალური) გზა – საშვილოსნოს მოკვეთაა, მაგრამ არსებობს სხვა ნაკლებად ექსტრემალური მეთოდები: წამლებიც და ოპერაციებიც; ენდომეტრიოზის დროს, როდესაც ექიმი ოპერაციას ატარებს დიაგნოზის დასასმელად შეიძლება უმალ მოკვეთოს ენდომეტრიული კერები; კიდევ ერთი ვარიანტია – დროებით ქალის შეყვანა ხელოვნურ მენოპაუზაში. საშვილოსნოს მოკვეთა, აუცილებელია მხოლოდ ძალიან იშვიათ შემთხვევებში.
ენდომეტრიოზი შეიძლება ულტრაბგერითი კვლევით დამიდგინონ?
სავარადუდოდ, არა. ენდომეტრიოზის დიაგნოსტირება შეიძლება მხოლოდ ლაპარასკოპიული ოპერაცის ან ბიოფსიის დროს, ულტრაბგერითი კვლევისას მისი დანახვა ძალიან რთულია. გამონაკლისია მხოლოდ ენდომეტრიტები და ადენომიოზი. სპეციალისტების თქმით, ექიმები ხშირად არ ფიქრობენ ენდომეტრიოზზე, როდესაც ხედავენ პაციენტს, რომელსაც მტკივნეული მენსტრუაცია აქვს და სთავაზობენ ტკივილის მოთმენას, თუ მარტივი მეთოდები არ შველის. შედეგად, ნამდვილი ენდომეტრიოზი დაუდგენელი რჩება, საშუალოდ, 7 წლის განმავლობაში და ქალები დიდხანს საჭირო მკურნალობას ვერ იღებენ.
მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ დიაგნოზისთვის უმალ ოპერაცია უნდა გაიკეთოთ. თუ არსებობს ეჭვი ენდომეტრიოზზე, დასაწყისში ექიმი დაგინიშნავთ სტანდარტულ პრეპარატებს ტკივილის მკურნალობისათვის. თუ სამი თვის განმავლობაში მას ეფექტი არ აქვს და სიმპტომები ყოველდღიურ ცხოვრებაში ხელს გიშლით, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ექიიმა დიაგნოსტიკური ოპერაცია შემოგთავაზოთ.
წყარო: Meduza
#datashvil #drpkhakadze #sheniganatleba #sheniambebi #sheniekimi
