ახალი მიდგომები სპორტში – ვარჯიში უაღრესად მნიშვნელოვანი საერთო ჯანმრთელობისთვის

ახალი მიდგომები სპორტში

ავტორები: Kayvan Khoramipour, Sergio Maroto-Izquierdo, Simone Lista, Alejandro Santos-Lozano, Katsuhiko Suzuki

ჟურნალი: Sports Medicine – Open, ტომი 11, სტატია 52 (2025)

გამოქვეყნების თარიღი: 2025 წლის 14 მაისი

ფიზიკურ ვარჯიშს დადებითი გავლენა აქვს გულ-სისხლძარღვთა, მეტაბოლურ და ნეიროჰორმონულ სისტემებზე, ასევე სისტემური ფიზიოლოგიის სხვა ასპექტებზე, რაც ვარჯიშს უაღრესად მნიშვნელოვანს ხდის საერთო ჯანმრთელობისთვის.

ვარჯიშის ფიზიოლოგიის ტრადიციული მეთოდები, რომლებიც ეყრდნობიან ინვაზიურ პროცედურებს (როგორიცაა კუნთების ბიოფსია), შეზღუდავს ვარჯიშით გამოწვეული მოლეკულური ცვლილებების გაგებას.

ახალი კონცეფციები

1. სპორტომიქსი (Sportomics) – სწავლობს მოლეკულურ ცვლილებებს სპორტსმენებში რეალურ ან სიმულირებულ სიტუაციებში
2. ენდურომიქსი (Enduromics) – კონცენტრირებულია გამძლეობის ვარჯიშებზე და მოლეკულურ საპასუხო რეაქციების გამოკვლევაზე
3. რეზისტომიქსი (Resistomics) – ფოკუსირებულია ძალის ვარჯიშებზე და მოლეკულურ საპასუხო რეაქციების გამოკვლევაზე

რევოლუციური პოტენციალი

ეს სფეროები აერთიანებს ბიოლოგიურ სისტემებს ომიქს-ტექნოლოგიებთან, რათა მიიღონ ზუსტი მონაცემები უამრავი ფიზიოლოგიური პასუხის შესახებ, რომლებიც ხდება აერობული და ანაერობული ვარჯიშების დროს, რაც ინდივიდუალური სავარჯიშო პროგრამის შემუშავებას შესაძლებელს ხდის.  

1. ფიზიკური ვარჯიშები როგორც ჯანმრთელობის საფუძველი

ვარჯიშების სისტემური გავლენა:

• დადებითი ეფექტი კოგნიტურ ფუნქციებზე
• იმუნური სისტემის გაუმჯობესება
• ნეიროჰორმონალური  რეგულაცია
• საყრდენ-მამოძრავებელი აპარატის გაძლიერება
• გულ-სასუნთქი სისტემის ოპტიმიზაცია

მთავარი დასკვნა: ვარჯიშის გავლენა ვრცელდება ცალკეული ორგანოების ფარგლებს გარეთ და აქვს დადებითი ზემოქმედება სისტემურ ჯანმრთელობაზე.

2. ვარჯიშის ფიზიოლოგიის ტრადიციული პრობლემები

მეთოდების ინვაზიურობა: ტრადიციულად, ვარჯიშის ფიზიოლოგიაში ღრმა მოლეკულური მონაცემების შეგროვება მოითხოვს ქსოვილების ან კუნთების ბიოფსიას – ინვაზიურ მეთოდს, რომელიც ზღუდავს როგორც მონაწილეთა რაოდენობას, ისე ნიმუშების ზომას ანალიზისთვის.

პრობლემის მასშტაბი – შთამბეჭდავი ციფრები:

• 110,000-ზე მეტი სხვადასხვა მეტაბოლიტი ადამიანის ორგანიზმში
• 46,000-ზე მეტი მეტაბოლური სიგნალური გზა

კვლევების რეალობა: მეტაბოლიზმის/ვარჯიშის ფიზიოლოგიის კვლევების უმეტესობა ზომავს ათზე ნაკლებ მეტაბოლიტს და იკვლევს მხოლოდ ერთ-ორ მეტაბოლურ გზას ერთდროულად, რაც ნიშნავს, რომ შესწავლილია მხოლოდ პატარა ნაწილი იმისა, რაც შეიძლება გაიზომოს.

3. ახალი მიდგომების აუცილებლობა

ინოვაციების საჭიროება: ამ სცენარმა მოითხოვა გლობალური, მიუკერძოებელი და ნაკლებად ინვაზიური მიდგომების შემუშავება, რომლებიც იდენტიფიცირებენ ყველა ცვლილებას, რომელიც გამოწვეულია ვარჯიშით, ყველა ქსოვილსა და მეტაბოლურ გზაში.

სისტემური ბიოლოგია (Systems Biology): განვითარებადი ომიქს-მეცნიერება, პოზიციონირებული სისტემური ბიოლოგიის ჩარჩოებში, საშუალებას იძლევა ჩატარდეს კომპლექსური, მიუკერძოებელი, მაღალპროდუქტიული და მინიმალურად ინვაზიური მოლეკულური ანალიზები.

 სისტემური ბიოლოგია და სპორტომიქსი

რა არის სისტემური ბიოლოგია?

თეორიული საფუძველი: სისტემური ბიოლოგიის თეორიული და გამოთვლითი სტრუქტურა მიზნად ისახავს ბიოლოგიური არსებების გაგებას სისტემურ დონეზე, იკვლევს მათ არა მხოლოდ როგორც ცალკეულ კომპონენტებს, არამედ როგორც ურთიერთქმედების სისტემებს, შეისწავლის მათ თვისებებს.

ჰოლისტიკური მიდგომა: სისტემური ბიოლოგია იყენებს მთლიან და ინტეგრირებულ მიდგომას, რომელიც საშუალებას იძლევა ერთდროულად გამოიკვლიოს მოლეკულების ნაკრებები (და მათი ურთიერთქმედება) დროში ქსელური სისტემის დონეზე.

სპორტომიქსის განვითარება

სპორტომიქსის განმარტება: სისტემური ბიოლოგიის მეცნიერებების თანდათანობითი ინტეგრაცია სპორტული მეცნიერების კვლევებში საშუალებას აძლევს განავითაროს პარადიგმა “სპორტომიქსი”, რომელიც აღნიშნავს ინტეგრირებული მულტი-ომიქს მეცნიერებების გამოყენებას კლინიკური მედიცინის ტრადიციულ ლაბორატორიულ ანალიზებთან ერთად, რათა შესწავლოს სპორტით გამოწვეული ცვლილებების მოლეკულური ეფექტები სპორტსმენებში.

განსხვავებული ადაპტაციები: გამძლეობა VS ძალა

მოლეკულური განსხვავებები

გამძლეობის ვარჯიშები და ძალის ვარჯიშები იწვევს განსხვავებულ მეტაბოლურ და მოლეკულურ ადაპტაციებს, რომლებიც კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ფიტნესის სხვადასხვა ასპექტისთვის.

გამძლეობის ვარჯიშები

• მიტოქონდრიული ბიოგენეზი
• ჟანგბადის მომარაგების უნარის გაზრდა
• ცხიმების ჟანგვის მომატება

აქტივობის ტიპი: ის, რასაც შეგვიძლია ვუწოდოთ აერობული ვარჯიშები (ზრდის სუნთქვას და გულისცემის სიხშირეს).

ძალის ვარჯიშები

ძირითადი ეფექტები:

• კუნთების ჰიპერტროფია
• ძალის გაზრდა

ტერმინოლოგიის აუცილებლობა: ტერმინები “ენდურომიქსი” (აერობული ვარჯიშების მიმართ) და “რეზისტომიქსი” (ძალის ვარჯიშების მიმართ) შეუძლია ზუსტად ასახოს განსხვავებული პასუხები და მოლეკულური მექანიზმები, რომლებიც ხსნიან ვარჯიშების თითოეული მოდალობის უნიკალურ უპირატესობებს.

გაგების მნიშვნელობა: ამ განსხვავებების გაგება აუცილებელია სავარჯიშო სტრატეგიების ოპტიმიზაციისთვის სხვადასხვა პოპულაციისთვის.

წინადადება: ენდურომიქსი და რეზისტომიქსი

ახალი სფეროების საფუძველი

ენდურომიქსი და რეზისტომიქსი აგებულია სპორტომიქსის საფუძველზე, მაგრამ უფრო სპეციფიკურია და ცდილობს გააანალიზოს ძალის ვარჯიშებითა და გამძლეობის ვარჯიშებით გამოწვეული მოლეკულური ადაპტაციები.

ჩვენ განვსაზღვრავთ ენდურომიქსს და რეზისტომიქსს, როგორც განვითარებად სფეროებს, რომლებიც აერთიანებს სხვადასხვა ომიქს მეცნიერებებს (გენომიკა/ეპიგენომიკა, ტრანსკრიპტომიკა, პროტეომიკა, მეტაბოლომიკა/ლიპიდომიკა) გამძლეობის ვარჯიშებისა და ძალის ვარჯიშების მოლეკულური ადაპტაციების შესასწავლად.

ამ სფეროების მიზანი: ენდურომმა და რეზისტომის დახატვა, რომლებიც წარმოადგენს ბიოლოგიური ცვლილებების სრულ სპექტრს, დაკავშირებულს ვარჯიშების ამ მოდალობებთან.

მთავარი მახასიათებელი: ეს ახალი კონცეფციები სწავლობს ვარჯიშით გამოწვეულ ადაპტაციებს, პირველ რიგში ბიოლოგიურ სითხეებში, მათ შორის სისხლში (პლაზმა/შრატი), შარდში და უჯრედგარე ვეზიკულებში, რათა დააფიქსირონ ვარჯიშებზე ადაპტაციების უფრო დინამიური და მთლიანი სურათი.

ენდურომიქსი – დეტალური განმარტება

კვლევის ფოკუსი: ენდურომიქსი არის ომიქს-კვლევა ცვლილებებისა, რომლებიც გამოწვეულია ხანგრძლივი ზომიერად-ინტენსიური აერობული ვარჯიშებით, მიზანია აღმოაჩინოს ბიომარკერები, დაკავშირებული მიტოქონდრიული ბიოგენეზის, ლიპიდური მეტაბოლიზმის და გულ-სასუნთქი ეფექტურობის გაუმჯობესებასთან.

რეზისტომიქსი – დეტალური განმარტება

კვლევის ფოკუსი: რეზისტომიქსი ფოკუსირებულია ძალის ვარჯიშებით გამოწვეული მოლეკულური ცვლილებების შესწავლაზე, განსაკუთრებით იმაზე, თუ როგორ მოქმედებს ისინი ცილების სინთეზზე, კუნთების დაზიანებაზე, კუნთების ჰიპერტროფიაზე და ნეირომუსკულურ ადაპტაციებზე, აქცენტით ამ პროცესებისთვის სპეციფიკური მოლეკულური მარკერების იდენტიფიკაციაზე.

ფიტნეს შეფასებების ინტეგრაცია

უფრო ღრმა გაგების მისაღებად იმისა, თუ როგორ მოქმედებს ვარჯიშების თითოეული მოდალობა ჯანმრთელობის სხვადასხვა შედეგზე, როგორიცაა კუნთების ძალა ან აერობული დატვირთვა,მეტაბოლური ჯანმრთელობა, ეს ომიქს-კვლევები უნდა მოიცავდეს ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ფიტნეს შეფასებებს.

From Multi-omics To Personalized Training: The Rise of Enduromics and Resistomics

Полное детальное описание содержания статьи

Авторы: Kayvan Khoramipour, Sergio Maroto-Izquierdo, Simone Lista, Alejandro Santos-Lozano, Katsuhiko Suzuki

Журнал: Sports Medicine – Open, Volume 11, Article 52 (2025)

Дата публикации: 14 мая 2025

Физические упражнения имеют положительное влияние на сердечно-сосудистую, метаболическую и нейрогормональную системы, а также на другие аспекты системной физиологии, что делает упражнения критически важными для общего здоровья

Ограничения традиционных подходов

Традиционные методы физиологии упражнений, которые полагаются на инвазивные процедуры (такие как биопсия мышц), ограничили наше понимание молекулярных изменений, вызванных упражнениями

Новые концепции

Статья вводит различие между тремя областями:

Спортомикс (Sportomics) – изучает молекулярные изменения у спортсменов в соревновательных или симулированных ситуациях

Эндуромикс (Enduromics) – концентрируется на молекулярных ответах на тренировки на выносливость в различных популяциях

Резистомикс (Resistomics) – фокусируется на молекулярных ответах на силовые тренировки в различных популяциях

Революционный потенциал

Эти области интегрируют биологические системы с омикс-технологиями для получения точных данных о многочисленных физиологических ответах, которые происходят во время аэробных и анаэробных упражнений, что делает возможным создание индивидуализированных тренировочных планов, которые максимизируют здоровье, снижают риск травм и улучшают приверженность к тренировкам

Физические упражнения как основа здоровья

Системное влияние упражнений:

Положительный эффект на когнитивные функции

Улучшение иммунной системы

Регуляция нейрогормональных сетей

Укрепление опорно-двигательного аппарата

Оптимизация кардиореспираторной системы

Ключевой вывод: Влияние упражнений распространяется за пределы отдельных органов и имеет положительное воздействие на системное здоровье.

Необходимость новых подходов

Потребность в инновациях: Этот сценарий потребовал разработки глобальных, непредвзятых и менее инвазивных подходов, идентифицирующих все изменения, вызванные упражнениями, во всех тканях и метаболических путях.

Решение – Системная биология (Systems Biology): Развивающаяся омикс-наука, позиционированная в рамках системной биологии, позволяет проводить комплексные, непредвзятые, высокопроизводительные и минимально инвазивные молекулярные анализы в области физиологии упражнений.

Теоретическая основа: Теоретическая и вычислительная структура системной биологии нацелена на понимание биологических сущностей на системном уровне, исследуя их не только как отдельные компоненты, но и как взаимодействующие системы, изучая их свойства

Холистический подход: Системная биология использует целостный и интегративный подход, который позволяет одновременно исследовать наборы молекул (и их взаимодействия) во времени на уровне сетевой системы.

Развитие спортомикса

Определение спортомикса: Постепенная интеграция наук системной биологии в исследования спортивной науки позволила развить парадигму “спортомикс”, обозначающую использование интегративных мульти-омикс наук в сочетании с традиционными лабораторными анализами клинической медицины для изучения молекулярных эффектов изменений, вызванных спортом, у спортсменов

РАЗЛИЧНЫЕ АДАПТАЦИИ: ВЫНОСЛИВОСТЬ VS СИЛА

Молекулярные различия

Тренировки на выносливость и силовые тренировки вызывают различные метаболические и молекулярные адаптации, которые критически важны для различных аспектов фитнеса

Тренировки на выносливость

Основные эффекты:

Митохондриальный биогенез

Увеличение окислительной способности

Повышение окисления жиров

Тип активности: То, что мы можем назвать аэробными упражнениями (увеличивает дыхание и частоту сердечных сокращений).

Силовые тренировки

Основные эффекты:

Мышечная гипертрофия

Увеличение силы

Необходимость терминологии: Термины “эндуромикс” (в отношении аэробных тренировок) и “резистомикс” (в отношении силовых тренировок) могут точно отразить различные ответы и молекулярные механизмы, которые объясняют уникальные преимущества каждой модальности упражнений.

Важность понимания: Понимание этих различий необходимо для оптимизации тренировочных стратегий для различных популяций.

Ключевая особенность: Эти новые концепции изучают адаптации, вызванные упражнениями, прежде всего в биологических жидкостях, включая кровь (плазма/сыворотка), мочу и внеклеточные везикулы, чтобы захватить более динамичную и целостную картину адаптаций к упражнениям

Эндуромикс – детальное определение

Фокус исследования: Эндуромикс – это омикс-исследование изменений, вызванных продолжительными умеренно-интенсивными аэробными упражнениями, с целью обнаружения биомаркеров, связанных с улучшением митохондриального биогенеза, липидного метаболизма и кардиореспираторной эффективности

Резистомикс – детальное определение

Фокус исследования: Резистомикс фокусируется на изучении молекулярных изменений, вызванных силовыми тренировками, особенно на том, как они влияют на синтез белка, мышечное повреждение, мышечную гипертрофию и нейромышечные адаптации, с акцентом на идентификацию молекулярных маркеров, специфичных для этих процессов

Интеграция фитнес-оценок

Важное замечание: Для получения более глубокого понимания того, как каждая модальность тренировок влияет на различные результаты здоровья, такие как мышечная сила или кардиореспираторный фитнес и метаболическое здоровье, эти омикс-исследования должны включать оценки фитнеса, связанные со здоровьем.

ПОТЕНЦИАЛЬНЫЕ ПРИМЕНЕНИЯ ЭНДУРОМИКС И РЕЗИСТОМИКС

Трансформационный подход к персонализации

Основной принцип: Эндуромикс и резистомикс предоставляют трансформационный подход к персонализированным рекомендациям по упражнениям, используя молекулярные данные для адаптации тренировок к индивидуальным профилям

Проблема традиционных программ

Ограничения обычного подхода: Традиционные тренировочные программы часто применяют обобщенные режимы без учета уникальных генетических и метаболических различий

Преимущество нового подхода: Эндуромикс и резистомикс предлагают более целенаправленный метод, идентифицируя специфические биомаркеры и физиологические сигнатуры, связанные с адаптациями к выносливости или силе.

Улучшение эффективности упражнений

Для кого это работает: Эта точность обеспечивает улучшенную эффективность упражнений для клинических и неклинических популяций.

Области улучшения:

Метаболическое здоровье

Реабилитация

Фитнес

Конкретные примеры исследований

Пример 1: Исследование Contrepois et al.

Что исследовали: Продольный мульти-омикс анализ компонентов крови показал, что упражнения на выносливость приводят к координированным молекулярным изменениям в воспалении, окислительном стрессе, энергетическом метаболизме и заживлении тканей

Ключевые находки:

Эти ответы особенно зависели от инсулинорезистентности

Были обнаружены биомаркеры для пикового потребления кислорода (VO2peak)

VO2peak является критически важным параметром фитнеса

Пример 2: Исследование Morville et al.

Что сравнивали: Сравнение плазменной метаболомики между силовыми тренировками и тренировками на выносливость обнаружило, что тренировки на выносливость увеличивали окисление липидов и продлевали повышенную регуляцию метаболитов, в то время как силовые тренировки главным образом изменяли обмен нуклеотидов и метаболизм аминокислот

Пример 3: Исследование Robbins et al.

Что анализировали: Комплексный анализ адаптаций плазменного протеома к тренировкам на выносливость идентифицировал сотни измененных белков, связанных с ангиогенезом, ремоделированием внеклеточного матрикса и эффективностью поглощения кислорода

Связь с фитнесом: Эти изменения были связаны с улучшением кардиореспираторного фитнеса.

გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!

SheniEkimi.ge

დამოუკიდებელი, აპოლიტიკური და ნეიტრალური მედია — ფაქტებზე დაფუძნებული სანდო ინფორმაცია. შენთვის და შენი საქართველოსთვის. #აქხარისხია #drpkhakadze #sheniambebi

See Full Bio