რომელ ასაკში რამდენ სიტყვას უნდა ამბობდეს ბავშვი?

რომელ ასაკში რამდენ სიტყვას უნდა ამბობდეს ბავშვი?

მეტყველება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია ადამიანის კომუნიკაციისთვის, რომელიც საშუალებას გვაძლევს გადავლახოთ სოციალური ბარიერები, გავუზიაროთ ემოციები, აზრები და ინფორმაციები. ბავშვთა მეტყველების განვითარება აქტიურ და შრომატევად პროცესს წარმოადგენს, რომელიც გავლენას ახდენს არა მხოლოდ სიტყვების ცოდნისა და გამოყენების დონეზე, არამედ კომუნიკაციის ფუნქციურობაზე, ემოციურ და ინტონაციურ გამახვილებაზე.

ამ საკითხზე ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე გადაცემაში “დილა მშვიდობისა საქართველო” საუბრობს.

1.5 წლის ასაკში ბავშვის მეტყველების პირველი ნაბიჯები

1,5 წლის ასაკში ბავშვი იწყებს სიტყვების მეტ აქტიურ გამოყენებას. ამ ასაკში მისთვის ყველაზე მახასიათებელი არის “თავიანთ ენაზე ლაპარაკი”, როცა ბავშვი უმეტეს შემთხვევაში ახალ სიტყვებს საკუთარ ჩვევებზე და გამოცდილებაზე მორგებული მნიშვნელობით იყენებს. ამ დროს ბავშვი იწყებს მარცვლების კომბინირებას, რაც მოგვიანებით სრულ სიტყვებად გადადის. მაგალითად, სიტყვა „პიპია“ უკვე ითვლება როგორც სიტყვა, რომლის მნიშვნელობა ბავშვისთვის გარკვეულია.

ამას გარდა, 1,5 წლის ასაკში ბავშვი უკვე 10-მდე სიტყვას უნდა იცნობდეს, ხოლო ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ასაკში ბავშვებს უფრო ხშირად ხვდებათ პირველი ხმოვანი ბგერები, რომელთა კომბინაციაც მოგვიანებით სიტყვებად ფორმულირდება.

„მეტყველება ადამიანებს შორის კომუნიკაციის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია. იმის მიუხედავად, თუ როგორ ჩაანაცვლა ტექნოლოგიურმა პროგრესმა ბევრი ფუნქცია, მეტყველებასა და კომუნიკაციას, ჯერჯერობით, ალტერნატივა არ აქვს. ამბობენ, რომ ეს კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახდება. მეტყველება იზოლირებულად, კომუნიკაციის გარეშე ცოტა მშრალი და განყენებულია. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, ხაზი გავუსვათ, როდის ვიწყებთ კომუნიკციას და ამ კომუნიკაციაში მეტყველება როდის შემოდის. 1,5 წლის ასაკში ბავშვი ყველაზე მეტად აქტიურდება და სიტყვების მარაგი იზრდება. თუმცა, უნდა ვთქვათ ისიც, რომ რეალურად, ბავშვის ღუღუნი და პირველი ბგერები უკვე მისი მეტყველების კომპონენტებია. შემდეგ ეს მარცვლებში გადადის, შემდეგ კი სიტყვა ყალიბდება, რომელიც კონკრეტული მნიშვნელობითაა დატვირთული. 1,5 წლის ასაკისთვის ბავშვმა 10-მდე სიტყვა უნდა იცოდეს. ამ ასაკში ე.წ თავიანთ ენაზე ლაპარაკიც ეპატიებათ. არ არის აუცილებელი, ყველაფერს ჩვენებურად დაარქვან სახელები. მარცვლების კომბინაცია, მაგალითად “პიპია”, მას უკვე სიტყვად ეთვლება. თუმცა, რაც უფრო იზრდება ასაკი, სიტყვათა მარაგი უნდა გაიზარდოს და 2-3 წლის ასაკისთვის მათი მეტყველება ზრდასრულის მეტყველებას უნდა დაუახლოვდეს. მცირე გრამატიკული შეცდომები 3 წლის ასაკისთვის ჯერ კიდევ საპატიოა, თუმცა უხეშად აცდენილი გრამატიკული წესები 3 წლისთვის ნაკლებად უნდა იყოს. 2 წლიდან ბავშვმა სიტყვების გადაბმა უნდა დაიწყოს. არსებითი სახელი და ზედსართავი სახელი გადააბას, მაგალითად, “დიდი ბურთი”, “პატარა გოგონა” თქვას. 2,5 წლის ასაკიდან კი ზმნებთან ერთად უნდა დააწყვილოს და ფრაზულ მეტყველებაზე გადავიდეს. მაგალითად, თქვას: “პიპია მოვიდა”, “მამა წავიდა”, “ვაშლი მინდა”.

2-3 წლის ასაკი: მეტყველების ფუნქციონალური განვითარება

მეტყველების კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი ხდება 2 წლის ასაკში, როცა ბავშვს უკვე შეუძლია დაუკავშიროს სიტყვები. ეს პერიოდი მეტყველების განვითარების “ტრამპლინად” აღიქმება, რადგან აქ უკვე ვლინდება, თუ რამდენად ფუნქციური და კონტექსტუალურად სწორია ბავშვის მეტყველება.

2 წლის ასაკი

2 წლისთვის ბავშვს უკვე უნდა ჰქონდეს რამდენიმე ფრაზის კომბინირება, როგორიცაა „დიდი ბურთი“ ან „პატარა გოგონა“. ამ ასაკში ბავშვი უკვე იწყებს სიტყვების გადაბმას, რაც მნიშვნელოვანია გრამატიკული განვითარების კუთხით. მისი მეტყველება უფრო ბუნებრივია და უფრო ახლოს მოდის ზრდასრულის მეტყველებასთან.

2.5 წლის ასაკი

2,5 წლისთვის ბავშვი უკვე სრულ ფრაზებს ქმნის და ზმნებსაც დაამატებს საკუთარ მეტყველებას. მაგალითად, ასეთ ასაკში ბავშვი იწყებს ფრაზების თქმას, როგორიცაა „პიპია მოვიდა“, „მამა წავიდა“, „ვაშლი მინდა“. ეს არის ხიდი, რომელიც ბავშვს ემოციურად და კონტექსტუალურად კომუნიკაციის ახალ დონეზე გადასვლის საშუალებას აძლევს.

3 წლის ასაკი

3 წლისთვის, ბავშვი უკვე საკმაოდ სრულყოფილად ახდენს მეტყველებას, თუმცა შეიძლება მცირე გრამატიკული შეცდომები იყოს. მიუხედავად ამისა, უხეშ შეცდომებს ან სერიოზულ გრამატიკულ დარღვევებს ამ ასაკში უნდა ველოდოთ.

„ადვილად შესაფასებელია, ჩამოვწეროთ, რაც უთქვამს ან ამბობს და უბრალოდ, სიტყვების რაოდენობა გადავთვალოთ. არასპეციალისტისთვისაც ამაზე სწორება უფრო ადვილია. თუმცა, იმდენად სიტყვათა რაოდენობა არ არის მნიშვნელოვანი, რამდენადაც იმის განსაზღვრა, თუ ფუნქციურია თუ არა ეს მეტყველება. ბავშვი შეიძლება, მექანიკურ რეჟიმში ძალიან ბევრ სიტყვას ამბობდეს, მაგრამ ეს მას მეტყველებაში არ ჩაეთვალოს. ძალიან მნიშვნელოვანია, ვისაუბროთ – ბავშვი ლაპარაკობს თუ გველაპარაკება. თუ ის სიტყვების რაოდენობა დიალოგის, კითხვა-პასუხის რეჟიმში, ფუნქციურად და კონტექსტურად არ გამოიყენება, შეიძლება, ვიღაცისთვის 5-10 სიტყვა შფოთვის საგანი არ აიყოს, მაშინ, როდესაც ვიღაც 100-150 სიტყვას ამბობდეს, მაგრამ ეს ფუნქციური მეტყველება არ იყოს და შფოთვა მაინც გამოვხატოთ. ბავშვმა, როგორც წესი, გაცილებით მეტი სიტყვის მნიშვნელობა იცის, ვიდრე თვითონ შეუძლია, დაასახელოს. მეტყველება მხოლოდ მშრალად სიტყვების წარმოთქმა არ არის. მეტყველება მოდულირებული, ემოციურად შეფერილი უნდა იყოს. აუცილებლად განმტკიცებული ჟესტიკულაციით, მზერითი კონტაქტით, ადეკვატური მიმიკით. შევთანხმდეთ, რომ სხეულითა და ინტონაციით ერთმანეთს კიდევ უფრო მეტს ვეუბნებით, ვიდრე უბრალოდ სიტყვების კომუნიკაციით. სიტყვების რაოდენობა რანგის თვალსაზრისით შესაძლოა, ნაკლებ პრობლემად მიიჩნეოდეს. რა თქმა უნდა, ყურადღება უნდა გამოვხატოთ და წამახალისებელი აქტივობები ჩავრთოთ. მაგრამ, გაცილებით დიდი პრობლემაა, როცა სიტყვა ბევრია, მაგრამ ადეკვატური ჟესტიკულაციით, მიმიკითა და ინტონაციით განმტკიცებული არ არის. ბავშვი შესაძლოა, ლაპარაკობს, მაგრამ თუ ჩვენ არ გველაპარაკება, ამ მეტყველებას ინფორმაციის გაცვლისთვის არ იყენებს და არც პასუხს ელოდება, პრობლემაა“, – ამბობს ბავშვთა ნევროლოგი თამარ ედიბერიძე.

მეტყველების განვითარებაში ხშირად ვაწყდებით კითხვას, რამდენად მნიშვნელოვანია სიტყვების რაოდენობა. სიტყვათა რაოდენობა არ არის მთავარი, თუ ეს სიტყვები ფუნქციურად და კონტექსტუალურად არ გამოიყენება. ბავშვმა შეიძლება ძალიან ბევრი სიტყვა თქვას, მაგრამ თუ ეს სიტყვები არ გამოიყენება დიალოგის, კითხვა-პასუხის რეჟიმში, ეს მეტყველება არ ითვლება ფუნქციურად.

მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვმა მეტყველებდეს არა მხოლოდ სიტყვის წარმოთქმისთვის, არამედ ინფორმაციის გადაცემისთვის. ემოციური ინტონაცია, ჟესტიკულაცია და მიმიკა – ეს ყველაფერი მეტყველებას სიცოცხლისუნარიანობაზე და ბუნებრივს ხდის. ამ თვალსაზრისით, მეტყველება აუცილებლად უნდა იყოს მოდულირებული და ემოციურად შეფერილი, რათა ის ჭეშმარიტად კომუნიკაციის ეფექტური საშუალება იყოს.

დასკვნა

ბავშვის მეტყველების განვითარება რთული და მრავალფეროვანი პროცესია, რომელიც არ შეჩერდება მხოლოდ სიტყვების რაოდენობის გაზრდაზე. ამასთანავე, მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვის მეტყველება იყოს ფუნქციური, ინტონაციურად გამახვილებული და ემოციურად დატვირთული, რაც უზრუნველყოფს ეფექტურ კომუნიკაციას და ემოციურ გაგებას. მშობლებმა და სპეციალისტებმა ყურადღება უნდა გაამახვილონ არა მხოლოდ სიტყვების რაოდენობაზე, არამედ მათი გამოყენების კონტექსტზე.