„ნულოვანი კალორია“ ≠ „ნულოვანი გავლენა“ — ხელოვნური ტკბილეულის ფარული რისკები
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი
sheniekimi.ge | ოფიციალური სამედიცინო საინფორმაციო პლატფორმა
sheniekimi.ge | ოფიციალური სამედიცინო საინფორმაციო პლატფორმა
ბევრს ჰგონია, რომ „დაიეტური“ ან „შაქრის გარეშე“ სასმელები და ტკბილეული უვნებელია, რადგან კალორიას არ შეიცავს.
მაგრამ რეალობა სხვაგვარია: ხელოვნური ტკბილეულები (ასპარტამი, სუკრალოზა, აცესულფამ–K და სხვ.) მაინც ახდენენ გავლენას ჩვენს ორგანიზმზე.
როგორ შეიძლება „ნულოვანი კალორია“ გამოგვეხმაუროს?
• ტკბილი გემო, თუნდაც კალორიის გარეშე, ინსულინის გამოყოფას აღძრავს.
• ხშირად იწვევს მადას და ტკბილეულის სურვილს.
• ნაწლავის მიკრობიოტაზე მოქმედებით შეიძლება გლუკოზის მეტაბოლიზმი შეცვალოს.
• როცა ხელოვნური ტკბილეული ნახშირწყლებთან ერთად მიიღება, შაქრის მომნელებელი რეაქცია უფრო მძაფრი ხდება.
რა გვაჩვენა კვლევებმა?
• Nature, 2014: ხელოვნურმა ტკბილეულებმა თაგვებში გამოიწვია გლუკოზის აუტანლობა ნაწლავის ბაქტერიების ცვლილებით. მცირე ადამიანურ კვლევაშიც დაფიქსირდა მსგავსი შედეგი „მგრძნობიარე“ პირებში.
• ადამიანებზე ჩატარებული კონტროლირებული კვლევები: სუკრალოზას + ნახშირწყლების ერთად მიღებამ ინსულინის მგრძნობელობა შეამცირა.
• ასპარტამი და აცესულფამ–K: ზოგიერთში იწვევენ ინსულინის ადრეულ გამოყოფას ან გასტროინტესტინური ჰორმონების ცვლილებას.
• CGM (გლუკოზის მონიტორინგი): ბევრმა მოხმარებელმა შენიშნა, რომ „დაიეტური“ სასმელების ნახშირწყლებთან ერთად მიღება იწვევს სისხლში შაქრის მკვეთრ რყევებს.
სწრაფი ფაქტები
• „ნულოვანი შაქარი“ ≠ ნულოვანი ზემოქმედება.
• რეაქცია ინდივიდუალურია — დამოკიდებულია მიკრობიომზე და კვების კონტექსტზე.
• ხშირი ტკბილი გემო ამაგრებს დოპამინის გზებს → რაც უფრო რთულად გვაძლევს ტკბილეულის შეზღუდვას.
როგორ მოვიქცეთ?
• ხელოვნური ტკბილეული გამოიყენეთ იშვიათად, არა ყოველდღე.
• არ მიიღოთ ისინი ნახშირწყლებით მდიდარ საკვებთან ერთად.
• უპირატესობა მიანიჭეთ სტევიას ან მონკფრუტს (სუფთა ექსტრაქტი).
• ან გამოიყენეთ მცირე რაოდენობით ნამდვილი თაფლი ან ნეკერჩხლის სიროფი ცილასთან ერთად.
• ცქრიალა წყალი + ლიმონი ან ფორთოხლის ნაჭერი — საუკეთესო ალტერნატივაა გაზიანი „დაიეტური“ სასმელის ნაცვლად.
კითხვა–პასუხი
ხომ არ ჯობს „ნულოვანი კალორია“ ჩვეულებრივ შაქარს?
დიახ, ზოგი სიტუაციაში ნაკლებ ზიანს მოიტანს, მაგრამ ხშირი მოხმარება მაინც აზიანებს მეტაბოლიზმს.
რატომ აქვს ყველას განსხვავებული რეაქცია?
ინდივიდუალურად განსხვავებულია ნაწლავის მიკრობიოტა და ჰორმონალური პასუხი. ამიტომ ერთს უხდება, მეორეს არა.
შეიძლება თუ არა ტკბილეულმა წონის დაკლებაში ხელი შეგვიშალოს?
იახ. ხშირი ტკბილი გემო მადას ამაღლებს, რის გამოც ზოგჯერ მეტს ვჭამთ.
დასკვნა
„ნულოვანი კალორია“ არ ნიშნავს „ნულოვან გავლენას“.
ხელოვნური ტკბილეულები შეიძლება იყოს ხანმოკლე გამოსავალი, მაგრამ ისინი არ უნდა გახდეს ყოველდღიური ჩვევა.
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
ლიტერატურა
1. Suez J, et al. Artificial sweeteners induce glucose intolerance by altering the gut microbiota. Nature. 2014;514:181–186. doi:10.1038/nature13793.
2. Romo-Romo A, et al. Sucralose consumption and its effects on insulin sensitivity. J Clin Endocrinol Metab. 2016;101(11):4101–4108. doi:10.1210/jc.2016-1648.
3. Sylvetsky AC, Rother KI. Trends in the consumption of low-calorie sweeteners. Physiol Behav. 2016;164:446–450. doi:10.1016/j.physbeh.2016.03.030.
4. Pepino MY. Effects of sucralose on the metabolic response to glucose. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2015;18(4):379–383. doi:10.1097/MCO.0000000000000188.
5. Ahmad SY, et al. The effects of non-nutritive sweeteners on metabolism. Nutrients. 2020;12(11):3408. doi:10.3390/nu12113408.
ავტორი
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
