რატომ შეაჩერა აშშ-ს NIH-მა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ინფექციური კვლევები?
შეჩერებულია ტუბერკულოზზე, გრიპზე, COVID-19-ზე და სხვა პათოგენებზე ასზე მეტი კვლევა აშშ-ში – გადაწყვეტილება მეცნიერებს აღაშფოთა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის სერიოზულ რისკებს აჩენს.
რა მოხდა?
აშშ-ის ეროვნული ჯანმრთელობის ინსტიტუტმა (NIH) ივლისში დაიწყო ათეულობით კვლევის შეჩერება, რომლებიც მიკრობების ე.წ. Gain-of-Function (GOF) პოტენციურ რისკს უკავშირდებიან. კონკრეტულად, საუბარია იმ კვლევებზე, რომლებიც შესაძლოა გააძლიერებდეს ან შექმნიდეს პათოგენებს, რომლებიც უფრო გადამდებია ან მომაკვდინებელი.
დროებით შეჩერებულია არა მხოლოდ მაღალი რისკის ბიოუსაფრთხოების ლაბორატორიებში მიმდინარე მუშაობა, არამედ სრულად უსაფრთხო აკადემიური უნივერსიტეტების კვლევებიც, მათ შორის ანტიბიოტიკრეზისტენტული ტუბერკულოზის მუტანტებზე, რომლებიც ადამიანებში არ ვრცელდებიან.
რას ნიშნავს GOF (Gain-of-Function) და რატომ არის საკამათო?
GOF კვლევები მიზნად ისახავს პათოგენების მუტაციური შესაძლებლობების, გადამდებლობისა და ვაქცინის წინააღმდეგობის შესწავლას — მაგრამ ამავდროულად ქმნის ბიოუსაფრთხოების სერიოზულ გამოწვევებს, რადგან არსებობს შიშები, რომ ლაბორატორიული შეცდომის ან ბოროტი განზრახვის შემთხვევაში შეიძლება გაჩნდეს ახალი, ღრმად გადამდები ვირუსები, რომლებიც საზოგადოებისთვის საშიში იქნება.
სწორედ ამიტომ აშშ-ის ხელისუფლებამ გამოსცა აღმასრულებელი ბრძანება, რომელიც დაეყრდნო პრინციპს: ჯობია ვეცადოთ მაქსიმალური პრევენცია, ვიდრე მივცეთ გზა პოტენციური რისკის შემცველ კვლევებს — თუნდაც ზოგჯერ ასეთი ნაბიჯები შეფერხებდეს მეცნიერებას.
რატომ აღაშფოთა ამ გადაწყვეტილებამ მეცნიერები?
მეცნიერების აზრით, ბევრი მათგანი არ აკეთებდა რეალურ GOF კვლევას — მათ შორის კვლევები, რომლებიც:
- იყენებდნენ ტუბერკულოზის უვნებელ მუტანტებს
- შეისწავლიდნენ COVID-19-ის ვაქცინის ევოლუციას
- განიხილავდნენ გრიპის ვირუსის გავრცელების არაკრიტიკულ მექანიზმებს
პროფესორი ჯოენ ფლინი (Pittsburgh):
“ეს სასაცილოა! ჩვენი მიკობაქტერიები არ არიან კლინიკური და არ იწვევენ დაავადებას.”
პროფესორი მარკ ლიფსიჩი (Harvard):
“ეს ზედმეტად ფართო შეზღუდვაა — უმეტესობა არ აკმაყოფილებს იმ საფრთხის ზღვარს, რაც წესით ეჭვის საფუძველი უნდა იყოს.”
რა საფრთხეს უქმნის ეს საზოგადოებრივ ჯანმრთელობას?
შეჩერებული კვლევები შესაძლოა:
- შეანელოს ახალი ვაქცინების განვითარება
- დაგვაყოვნოს ტუბერკულოზის მედიკამენტების გაუმჯობესებაში
- გააჩინოს მუხრუჭი გრიპის ან მომავალი პანდემიის მომზადებაზე
- დაემთხვეს მომენტს, როცა ინფექციური დაავადებების მზარდი ტალღა გლობალურად შესამჩნევია
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი – პრევენცია და გამჭვირვალობა უნდა გაერთიანდეს
“დიახ, საზოგადოებრივი უსაფრთხოება პრიორიტეტია, მაგრამ როცა შეჩერება ეხება კვლევებს, რომლებიც არ ქმნიან რეალურ რისკს, ეს უკვე სამეცნიერო პროგრესის შეფერხებაა. უნდა ვიარსებოთ ბალანსით: არ დავუშვათ პათოგენების გაუთვალისწინებელი მოდიფიკაცია, მაგრამ არც გავაჩეროთ ვაქცინებისა და მედიკამენტების მომავლის გზა. ახლა, როცა მსოფლიოში ვხედავთ ანტიბიოტიკრეზისტენტულ ტუბერკულოზს და ახალი ვირუსების მზარდ რისკს — პრევენცია არის არა მხოლოდ შეჩერება, არამედ ცოდნის გაღრმავება.”
პროფესორის აზრით, საჭიროა:
- მკაფიო კრიტერიუმების გამოქვეყნება (რა არის „საშიში“ კვლევა)
- სწრაფი გადასინჯვის და აპელაციის მექანიზმი
- სამეცნიერო და პოლიტიკური დიალოგის გამჭვირვალობა
როგორ ვრცელდება ტუბერკულოზი და სხვა პათოგენები ადამიანებში?
ინფექციები ხვდება ჩვენს ორგანიზმში შემდეგნაირად:
- სუნთქვის გზით – მაგალითად, ტუბერკულოზის ბაქტერიები აირებით გადადის
- შეხებით – კანის მეშვეობით ან დაბინძურებული ზედაპირებიდან
- სისხლით/სითხით გადაცემა – განსაკუთრებით ვირუსები, როგორიცაა HCV ან HIV
- არაჰიგიენური პირობებიდან – საკვები, წყალი, არასწორი სტერილიზაცია
როცა პათოგენი ძლიერი ხდება ლაბორატორიულად – თუნდაც არ იყოს განკუთვნილი ადამიანებზე ზემოქმედებისთვის – უნებლიე გავრცელება შეიძლება კატასტროფული გახდეს. მაგრამ თუ ყველა კვლევას აჩერებ გაურკვევლად, ისევე საშიშია — ვერ ვიგებთ, როგორ განვითარდება მიკრობი ან როგორ დავიცვათ თავი.
დასკვნა
NIH-ის გადაწყვეტილება მოითხოვს განმარტებებს. საზოგადოებრივი ჯანდაცვა საჭიროებს:
- ინოვაციას + უსაფრთხოებას
- გამჭვირვალობას + მკაფიო წესებს
- პრევენციულ პოლიტიკას + სამეცნიერო პროგრესს
მეცნიერებს უნდა ჰქონდეთ საშუალება იკვლიონ, მაგრამ პასუხისმგებლობით. ხოლო პოლიტიკურმა სტრუქტურებმა უნდა აწონ-დაწონონ ყველა შეზღუდვა, რათა არც ეპიდემია და არც უცოდინრობა არ გახდეს მომავალი საფრთხე.
წყარო:
Science Magazine, 2025, July Edition: “NIH suspends dozens of pathogen studies over ‘gain-of-function’ concerns”
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი”
Android: https://play.google.com/store/apps/details…
iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი — ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
#sheniekimi #გიორგიფხაკაძე #შენიექიმი #ინფექციები #NIH #ტუბერკულოზი #COVID19 #გრიპი #ჯანდაცვა #საზოგადოებრივიინტერსი #sheni @highlight Giorgi Pkhakadze SheniAmbebi.ge • შენი ამბები SheniEkimi.ge • შენი ექიმი
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
