რა ხდება წონის კლების ინიექციის შეწყვეტის შემდეგ?
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
ბოლო წლებში GLP-1 ჯგუფის წონის კლების ინიექციები (როგორიცაა Ozempic, Wegovy, Saxenda) მთელ მსოფლიოში გავრცელდა სისწრაფით, რომელმაც გადააჭარბა მრავალ მედიკამენტს. მაგალითად, მხოლოდ 2023 წელს ამერიკაში Ozempic-ით და Wegovy-ით 9 მილიონზე მეტმა პაციენტმა იმკურნალა. გაერთიანებული სამეფოს ეროვნულ ჯანდაცვის სისტემაში 2024 წელს 120,000-ზე მეტი პაციენტი იყო ჩართული ამ მედიკამენტებით მკურნალობაში. თუმცა, ბევრს არ აქვს ინფორმაცია, რა ხდება წამლის შეწყვეტის შემდეგ.
კვლევის დეტალები და მთავარი მიგნებები
Diabetes, Obesity and Metabolism ჟურნალში გამოქვეყნებული მრავალცენტრული კვლევა აჩვენებს, რომ Ozempic-ის (semaglutide) გამოყენების შეწყვეტიდან 12 თვის შემდეგ პაციენტების 80%-ზე მეტმა დაკარგული წონის 60-90% კვლავ მოიმატა. საშუალოდ, ადამიანებმა, რომლებმაც მკურნალობის დროს დაიკლეს 15-20 კგ, ერთ წელიწადში დააბრუნეს 11-17 კგ.
• 2022 წლის მასშტაბურ კვლევაში 2,000-ზე მეტი პაციენტიდან მხოლოდ 3% შეინარჩუნა მაქსიმალური წონის კლების ნახევარზე მეტი მედიკამენტის შეწყვეტიდან ერთ წელიწადში.
• ფიზიკური აქტივობისა და ცხოვრების წესის ცვლილებების გარეშე, წონის დაბრუნების რისკი ორჯერ მაღალია (89%), ვიდრე მათთან, ვინც აქტიურად იცავდა კვების რეჟიმსა და მოძრაობას (44%).
გლობალური ვითარება
მსოფლიოში 2024 წლისთვის წამლის კომერციული გაყიდვები 34 მილიარდ დოლარს აჭარბებს. წამლის მომხმარებელთა 70% ქალია, ხოლო საშუალო ასაკი — 37 წელი. განსაკუთრებით პოპულარულია ამერიკაში, კანადაში, ავსტრალიასა და ევროკავშირის ქვეყნებში, სადაც ჭარბწონიანობა ზრდას განაგრძობს:
• აშშ-ში მოზრდილთა 42% სარგებლობს წონის კლების მედიკამენტებით ან მათზე ფიქრობს.
• ევროპის ზოგ ქვეყანაში (მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში) ორწლიანი რეკომენდაციის მიუხედავად, პაციენტების მხოლოდ 12% რჩება სქემაზე სრული კურსის განმავლობაში.
საქართველოში მდგომარეობა
საქართველოში ბოლო ორი წლის განმავლობაში წონის კლების ინიექციებზე მოთხოვნა მნიშვნელოვნად გაიზარდა, თუმცა არ არსებობს ოფიციალური სტატისტიკა Ozempic-ის ან Wegovy-ის მიღებაზე. მრავალი აფთიაქი აცხადებს მედიკამენტის დეფიციტს და ხშირია თვითმკურნალობა ექიმის დანიშნულების გარეშე, რაც ზრდის რისკებს:
• ბევრი პაციენტი წყვეტს პრეპარატს საკმარისი ინფორმაციის გარეშე
• ხშირია გვერდითი ეფექტები: გულისრევა (40-50%), საჭმლის მომნელებელი სისტემის პრობლემები (35%), ფსიქოლოგიური ცვლილებები (20%)
• წონის დაბრუნების შემდეგ (საშუალოდ 9-12 თვეში) პაციენტთა 70%-ში აღინიშნება შაქრიანი დიაბეტის და არტერიული წნევის მატების შემთხვევები
რატომ ბრუნდება წონა ასე სწრაფად?
GLP-1 ჯგუფის ინიექციები გავლენას ახდენს ტვინის საკვების მოთხოვნის ცენტრზე, აფერხებს მადას და ამცირებს კალორიების მიღებას. მაგრამ წამლის შეწყვეტის შემდეგ ტვინი და ორგანიზმი სწრაფად უბრუნდება ძველ რეჟიმს — იზრდება მადა, მცირდება ენერგიის ხარჯვა, და იწყება წონის მატება.
დასკვნები და რეკომენდაციები
1. წონის კლების ინიექციები არ უნდა ჩაითვალოს გრძელვადიან ან მარტივ გამოსავლად.
2. შედეგის შესანარჩუნებლად აუცილებელია სიღრმისეული ცხოვრების სტილის ცვლილება – კვების რეჟიმი, მოძრაობა, ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა.
3. ექიმის ზედამხედველობა აუცილებელია როგორც დაწყების, ისე შეწყვეტის დროს — თვითმკურნალობა მხოლოდ ზრდის რისკებს.
4. წამლების შეწყვეტის შემდეგ წონის სწრაფად დაბრუნება ზრდის დიაბეტის, გულის დაავადებების, ჰიპერტენზიის და მეტაბოლური სინდრომის რისკებს.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„ინოვაციური წამლები — ეს არის დროებითი საშუალება, რომელიც რეალურ შედეგს მხოლოდ მაშინ იძლევა, თუ საფუძვლად უდევს ცხოვრების სტილის გრძელვადიანი და სისტემური ცვლილება. კვება, ფიზიკური აქტივობა, ფსიქოლოგიური მხარდაჭერა და სწორი ინფორმაცია არის სანდო გზა ჯანმრთელობისა და წონის მყარი კონტროლისკენ.“
წყაროები:
World Health Organization (WHO), Mayo Clinic, NHS UK, Harvard Health
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
