დანინგ-კრუგერის ეფექტი – რატომ ვერ აცნობიერებენ ადამიანები საკუთარ უმეცრებას?
ოდესმე შეგიმჩნევიათ, რომ ზოგიერთ ადამიანს დიდი წარმოდგენა აქვს საკუთარ ცოდნასა და შესაძლებლობებზე, თუმცა რეალურად ისინი არასაკმარისი გამოცდილებისა და ინფორმაციის გამო მცდარ დასკვნებს აკეთებენ?
ეს ფენომენი ცნობილია როგორც დანინგ-კრუგერის ეფექტი – კოგნიტური მიკერძოება, რომლის დროსაც ადამიანები, რომლებსაც შეზღუდული ცოდნა აქვთ, საკუთარ შესაძლებლობებს ზედმეტად აფასებენ, რადგან არ აქვთ საკმარისი ცოდნა იმის გასაანალიზებლად, რამდენად შეზღუდული ცოდნა აქვთ რეალურად.
კვლევები და აღმოჩენები:
ფენომენი 1999 წელს ფსიქოლოგებმა დევიდ დანინგმა და ჯასტინ კრიუგერმა გამოიკვლიეს.
კვლევამ აჩვენა, რომ ყველაზე არაკვალიფიციური ადამიანები ხშირად ყველაზე თავდაჯერებულნი არიან, მაშინ როცა კომპეტენტურ პირებს ხშირად ეჭვი ეპარებათ საკუთარ ცოდნაში – რაც რეალურად მათი სიღრმისეული ცოდნის მანიშნებელია.
დანინგ-კრუგერის ეფექტი ხშირია პოლიტიკაში, მენეჯმენტში, განათლებაში და სოციალურ მედიაში, სადაც ადამიანები ხშირად გამოხატავენ აზრებს იმ თემებზე, რომლებშიც ღრმა ცოდნა არ აქვთ.
სად ვხვდებით დანინგ-კრუგერის ეფექტს?
სოციალურ მედიაში: არაერთხელ შეგხვედრიათ ადამიანი, რომელიც დიდი თავდაჯერებულობით საუბრობს ისეთ თემებზე, რომლებშიც გამოცდილება არ აქვს?
პოლიტიკაში: პოლიტიკური დისკუსიებისას ხშირად ვხვდებით ადამიანებს, რომლებსაც ზედაპირული ცოდნა აქვთ, მაგრამ მაინც კატეგორიულად ამტკიცებენ საკუთარ მოსაზრებებს.
სამუშაო სივრცეში: თანამშრომლები, რომლებსაც ნაკლები კომპეტენცია აქვთ, ხშირად უფრო თავდაჯერებულად მოქმედებენ, ვიდრე გამოცდილი პროფესიონალები.
როგორ ავიცილოთ თავიდან დანინგ-კრუგერის ეფექტი?
განათლება და თვითგანვითარება – ყოველთვის ეცადეთ, უფრო ღრმად ჩაწვდეთ საკითხს, სანამ თქვენს აზრს კატეგორიულად დააფიქსირებთ.
კრიტიკული აზროვნება – ნუ მიიღებთ ყველაფერს უპირობოდ; შეამოწმეთ ინფორმაცია და გადახედეთ სხვადასხვა წყაროს.
ცოდნის შეზღუდულობის აღიარება – რაც უფრო მეტს ვსწავლობთ, მით მეტად ვაცნობიერებთ, რამდენი რამ არ ვიცით.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:
“დამოუკიდებელი აზროვნება და სწორი ინფორმაციის მიღება 21-ე საუკუნეში გადამწყვეტი უნარია. რაც უფრო ვცდილობთ, მეტი გავიგოთ, მით მეტად ვაცნობიერებთ, რამდენი რამ არის შესასწავლი. სწორედ ესაა ჭეშმარიტი ცოდნის ნიშანი – არასოდეს შეჩერდეთ განვითარებაზე.”
წყაროები:
Dunning, D., & Kruger, J. (1999). “Unskilled and unaware of it: How difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments.” Journal of Personality and Social Psychology.
Kruger, J., & Dunning, D. (2000). “Unskilled and unaware of it: Further explorations of (mis)calibration of competence.” Journal of Experimental Psychology.
ScienceDirect – “Cognitive Biases and the Dunning-Kruger Effect.” https://www.sciencedirect.com/…/abs/pii/B9780123855220000056
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე
საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე, საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი. WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი. მას აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე.
გააზიარეთ ეს ინფორმაცია და დაეხმარეთ ადამიანებს, გააცნობიერონ ცოდნის სიღრმის მნიშვნელობა!
