დაბერებული მავნე უჯრედების განადგურების გზას მიაგნეს – მეცნიერებმა აღმოაჩინეს იმუნური უჯრედი, რომელიც დაბერებას ანელებს

ისრაელის ბენ გურიონის უნივერსიტეტში მომუშავე მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ახალი მექანიზმი, რომელიც ორგანიზმში დაგროვილი დაბერებული მავნე უჯრედების განადგურებას შეძლებენ.

მექნიზმი „ზომბი“ უჯრედების მოცილებას ეხება. ასეთი უჯრედები ასაკთან ერთად მატულობენ, აზიანებენ მიმდებარე ქსოვილებს, გამოიწვევენ ანთებით რეაქციებს და საბოლოოდ აჩქარებენ დაბერებას.

კვლევამ აჩვენა, რომ დაბერების დასაწყისში იმუნური სისტემის განსაზღვრული ტიპის CD4 უჯრედები იცვლიან ფუნქციას და ხდება ქსოვილების დამაზიანებელი უჯრედების „მწმენდელები“. აქტივაციის შემდეგ ისინი ამოიცნობენ პრობლემურ უჯრედებს და ანადგურებენ მათ, რითიც დაბერების პროგრესს ანელებენ. ეს სპეციალიზებული უჯრედები CD4-Eomes სახელით არის ცნობილი — აღნიშვნა ეძლევა იმ პროტეინის მიხედვით, რომელსაც ისინი გამოყოფენ.

მიუხედავად იმისა, რომ CD4-Eomes უჯრედები მეცნიერებისთვის აქამდეც ცნობილი იყო, ახალმა კვლევამ პირველად აჩვენა მათი მჭიდრო კავშირი სენესცენტურ უჯრედებთან და ხაზგასმით აღნიშნა მათი წილი დაბერების მოლეკულურ პროცესებში. როგორც ავტორები აღნიშნავენ, აღმოჩენა განსაკუთრებით მნიშვნელოვან პერსპექტივებს ხსნის ასაკთან დაკავშირებული დაავადებების უკეთ გასაგებად.

სენესცენტური უჯრედები აღარ მონაწილეობენ დაყოფაში, თუმცა მაინც აქტიურად გამოყოფენ ისეთ ნივთიერებებს, რომლებიც იწვევს ანთებას და გავლენას ახდენს მიმდებარე გარემოზე. წინა კვლევების თანახმად, დაბერებისკენ მიმავალ გზაზე იმუნური სისტემის ზოგიერთი კომპონენტი, რომლებიც ასეთ უჯრედებს უტევს, უფრო მრავლდება — სწორედ ამ გარემოებამ უბიძგა მეცნიერებს საფუძვლიანად შეესწავლათ CD4-Eomes უჯრედების როლი.

თაგვებზე ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა ორი მნიშვნელოვანი დასკვნა გამოავლინა:

• CD4-Eomes ფუნქციაზე გადასვლა უშუალოდ სენესცენტური უჯრედების არსებობით იყო გამოწვეული — როგორც ჩანს, იმუნური სისტემა პოტენციური ანთების საფრთხეს ამოიცნობს და თავადვე იცვლება მის წინააღმდეგ საბრძოლველად.

• როცა თაგვებს გენეტიკურად ჩამოაშორეს CD4-Eomes-ის ჩამომყალიბებელი მექანიზმი, დაბერებული უჯრედები ბევრად უფრო სწრაფად დაგროვდა. ეს მიუთითებს, რომ აღნიშნული იმუნური უჯრედები ნამდვილად აკონტროლებენ სენესცენტური უჯრედების რაოდენობას.

იმუნური სისტემის ასეთი ადაპტაციის გამოვლენა ცხადყოფს, რომ ასაკთან ერთად ჩვენი დაცვის მექანიზმები სრულად არ ქრება — პირიქით, ისინი ცდილობენ დაბერებასთან დაკავშირებულ ზიანთან გამკლავებას. წინ დგას მნიშვნელოვანი ამოცანა: დადგინდეს, მსგავსად მოქმედებს თუ არა ეს პროცესი ადამიანებშიც.

მომავალი კვლევები ასევე მოიცავს იმას, თუ როგორ შეიძლება განსხვავდებოდეს CD4-Eomes უჯრედების აქტივობა ინდივიდუალურად — გენეტიკის, ცხოვრების წესის ან ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით. თუ მომავალში შეძლებენ ამ უჯრედების რაოდენობის გაზრდას ან მათი მოქმედების გაძლიერებას, შესაძლოა დაბერების შენელების ეფექტიანი გზაც გამოჩნდეს. თუმცა ასეთი მიდგომები ჯერ კვლევის ადრეულ ეტაპზეა და მათი პრაქტიკულად გამოყენება დამატებით ცოდნას მოითხოვს.