არის თუ არა გენური თერაპია შემდეგი დიდი ნაბიჯი მხედველობის დაკარგვის მკურნალობაში?
დაავადებები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ბადურაზე, თვალის უკანა შუქზე მგრძნობიარე შრეზე, მხედველობის დაქვეითებისა და სიბრმავის მნიშვნელოვანი მიზეზია. გენური თერაპია გვპირდება მკურნალობას. ამჟამინდელი კვლევის მიღწევებმა შესაძლოა მალე შეცვალოს თერაპიული ლანდშაფტი თვალის ჯანმრთელობისთვის. თუმცა, ბევრი დაბრკოლება რჩება, რომელსაც ეს სპეციალური ფუნქცია განიხილავს.
გენური თერაპია იყენებს გენეტიკურ მასალას, დნმ-ს ან რნმ-ს, დაავადების პროგრესირების სამკურნალოდ ან თავიდან ასაცილებლად. ის ხშირად გულისხმობს გენეტიკური მასალის შეყვანას ადამიანის უჯრედებში დეფექტური ან დაკარგული გენის ჩანაცვლებისთვის.
მიუხედავად იმისა, რომ გენური თერაპიის ადრეული მცდელობები ეფექტური იყო სამიზნე ქსოვილში თერაპიული გენის ექსპრესიის მისაღწევად, მათ ასევე თან ახლდა მძიმე გვერდითი ეფექტები.
ეს გვერდითი მოვლენები მოიცავდა ჰიპერაქტიურ იმუნურ პასუხს, გენების არასასურველ ჩასმას ადამიანის გენომში, რამაც გამოიწვია კიბოსთან დაკავშირებული გენების გააქტიურება და სიკვდილიც კი.
თერაპიული გენების სამიზნე ქსოვილში ადმინისტრირების მიწოდების სისტემების გაუმჯობესებამ გამოიწვია მნიშვნელოვანი პროგრესი გენური თერაპიის შემუშავებაში, მათ შორის ბადურის დაავადებებისათვის.
ბადურის მარტივი ხელმისაწვდომობა მას გენური თერაპიის იდეალურ სამიზნედ აქცევს. გარდა ამისა, თვალის ბარიერები გამოყოფს თვალებს სხეულის დანარჩენი ნაწილისგან, რითაც ზღუდავს თვალის იმუნურ პასუხს.
თვალის ბარიერები ასევე ხელს უშლის ვექტორის გავრცელებას მთელს სხეულში და ზღუდავს თერაპიული გენის გამოხატვას თვალებზე.
გენური თერაპია დაგეხმარებათ ბადურის მემკვიდრეობითი დაავადებების მკურნალობაში, რომლებიც ადრე ითვლებოდა უმკურნალებად. გარდა ბადურის ამ დაავადებებისა, რომლებიც გამოწვეულია მხოლოდ გენეტიკური მუტაციებით, გენური თერაპიის მიდგომები აჩვენა დაპირება ბადურის შეძენილი დაავადებების მკურნალობაში, როგორიცაა გლაუკომა, რომელსაც აქვს რთული წარმოშობა.
Medical News Today-თან საუბრისას, აარონ ბროკ როლერმა, მედიცინის დოქტორი, ვიტრეორეტინალური ქირურგი ტეხასის Austin Retina Associates-ში, აღნიშნა, რომ:
„ბადურას დაავადებები არის ყველაზე იდეალური კანდიდატები ამ ახალი თერაპიების გამოსაცდელად და ტესტირებისთვის, მრავალი მიზეზის გამო. როგორც ჩანს, ოფთალმოლოგიური გენეტიკური თერაპიის განვითარება სწრაფად ხდება კარიბჭე და სტანდარტული მოდელი ამ ტექნიკის გამოყენებისთვის მედიცინის ყველა სფეროში“.
როგორ ხდება გენური თერაპია თვალის დაავადებებისთვის?
ბადურის დაავადებების გენური თერაპიის მიდგომების შემუშავება მოითხოვს მრავალი ფაქტორის გათვალისწინებას, რომლებიც დაკავშირებულია მიწოდების სისტემასთან და შეყვანის გზასთან.
ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ამ გადაწყვეტილებებზე, მოიცავს თერაპიული გენის ზომას, ბადურის სამიზნე უჯრედის ტიპს, იმუნურ პასუხს, რომელსაც იწვევს მიწოდების მანქანა და ხარჯების ეფექტურობა.
გენური თერაპია მოითხოვს სიცოცხლისუნარიანი სამიზნე უჯრედების არსებობას მათი წარმატებისთვის და მათი ეფექტურობა იწყებს კლებას ქსოვილის პროგრესირებადი გადაგვარებით.
ბადურის დაავადებების გენური თერაპია გულისხმობს გენეტიკური მასალის შეყვანას ბადურაზე მანქანის ან ვექტორის გამოყენებით. ვექტორები არის გენმოდიფიცირებული აგენტები, რომლებიც გამოიყენება უჯრედში გენეტიკური მასალის მიწოდებისთვის, როგორიცაა მუტაციური გენის ფუნქციური ასლი.
მიუხედავად იმისა, რომ ვირუსები ყველაზე ხშირად გამოყენებული ვექტორებია ბადურის დაავადებებისთვის, ასევე მიმდინარეობს არავირუსული გენის გადაცემის მეთოდების გამოკვლევა.
ვირუსული ვექტორის მიწოდების სისტემები
გენმოდიფიცირებული ვირუსები, მათ შორის ადენოვირუსები, ლენტივირუსები და ადენო-ასოცირებული ვირუსები, გამოიყენებოდა ბადურის დაავადებების ვექტორებად.
ეს ვირუსული ვექტორები შეიძლება იყოს გენეტიკურად მოდიფიცირებული, რათა შერჩევით გამოხატონ თერაპიული გენი სამიზნე ქსოვილებში ან შეამცირონ იმუნური პასუხი ვირუსზე.
ადენოვირუსები ადრე გამოიყენებოდა როგორც ვექტორები, მაგრამ ეს ვირუსები იწვევს ძლიერ იმუნურ პასუხს, რაც იწვევს მათ კლირენს. ამან გამოიწვია ადენოვირუსების ნაცვლად ადენო-ასოცირებული ვირუსების გამოყენება.
ადენო-ასოცირებული ვირუსები სანდო წყარო არის პატარა, არაპათოგენური ვირუსები, რომლებსაც აქვთ ადამიანის გენომში ინტეგრაციის დაბალი რისკი. შედეგად, ამ ვირუსულ ვექტორებს აქვთ ორგანიზმში მნიშვნელოვანი გენების ექსპრესიის დარღვევის დაბალი ალბათობა, მათ შორის კიბოსთან დაკავშირებული.
ვინაიდან ბადურის უჯრედები არ იყოფა, ადენო ასოცირებულ ვირუსებს შეუძლიათ სტაბილურად გამოხატონ საინტერესო გენი დიდი ხნის განმავლობაში გენომში ინტეგრაციის გარეშე. გარდა ამისა, ადენო-ასოცირებული ვირუსები აწარმოებენ რბილ იმუნურ პასუხს, რაც უზრუნველყოფს გენის სტაბილურ ექსპრესიას.
ადენო-ასოცირებული ვირუსის ვექტორების გამოყენების მთავარი ნაკლი არის გენეტიკური მასალის შეზღუდული რაოდენობის ტარების უნარი. ამ შეზღუდვის თავიდან აცილების ერთ-ერთი მიდგომა არის ორმაგი ადენო ასოცირებული ვირუსული ვექტორების გამოყენება, რომლებიც ატარებენ გენეტიკური მასალის ორ ფრაგმენტად დაყოფას.
კიდევ ერთი ვარიანტია ლენტივირუსების გამოყენება, რომლებსაც შეუძლიათ უფრო მეტი გენეტიკური მასალის გადატანა, ვიდრე ადენო ასოცირებული ვირუსები. ლენტივირუსულ ვექტორებს შეუძლიათ მასპინძლის გენომში ინტეგრირება და, ამრიგად, უზრუნველყონ გენის გამძლე ექსპრესია.
თუმცა, ლენტივირუსების გენომში ინტეგრაციამ შეიძლება გამოიწვიოს უსაფრთხოების რისკები. ლენტივირუსები ასევე არ არის ძალიან ეფექტური სარწმუნო წყარო გენეტიკური მასალის გადაცემისას ფოტორეცეპტორებისთვის, რომლებსაც ყველაზე ხშირად აზიანებენ ბადურის მემკვიდრეობითი დაავადებები.
მასალის გამოყენების პირობები
