დამუშავებული ზეთები — ჩუმი შხამი, რომელსაც ყოველდღე ვსვამთ!
Sheniekimi — საქართველოს ოფიციალური სამედიცინო პლატფორმა
www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD)
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge)
„საქართველოში არსებული პრაქტიკა — ერთი და იგივე ზეთის 7–10-ჯერ მომზადება, გადახურება, წვის ზღვრამდე მიყვანა — ეს არის უდიდესი საფრთხე მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე. ასეთ ზეთში ჩნდება ალდეჰიდები, რომლებიც გრძელვადიან პერსპექტივაში აჩქარებს გულის შეტევას, დიაბეტს, ინსულინის რეზისტენტობას, სისხლძარღვთა ანთებასა და ღვიძლის დაზიანებას. იქ, სადაც „სამარხვო ზეთი“ დგას, იქ უკვე მოქმედებს ნელი, მაგრამ მუდმივი ტოქსიკური ქიმიური რეაქტორი. ეს არ არის სამზარეულოს საკითხი — ეს არის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სისტემური პრობლემაა, და საფრთხე არა ზეთის სახეობაშია, არამედ იმაში, როგორ ვუყურებთ მის დამუშავებას, გახურებას და მრავალჯერ გამოყენებას.“
რა არის პრობლემა სინამდვილეში
მზესუმზირის, სიმინდის, სოიოსა და კანოლას ზეთები, როდესაც სითბურ-ქიმიურად ძლიერადაა დამუშავებული, წარმოადგენენ ნაერთების წყაროს, რომლებიც ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. მაღალ ტემპერატურაზე ზეთი იშლება და წარმოქმნის ალდეჰიდებს, ტრანს-ცხიმოვან მჟავებს, თავისუფალ რადიკალებს და ოქსიდაციურ ნარჩენებს, რომლებიც ასტიმულირებს უჯრედულ სტრესს, ანთებას და მეტაბოლურ დარღვევებს.
ეს პროცესები მოქმედებს გულზე, ღვიძლზე, სისხლძარღვებზე და ადამიანის ნივთიერებათა ცვლაზე. ამიტომ პრობლემის არსი არა „ზეთის სახელშია“, არამედ მის დამუშავებასა და გამოყენების მეთოდში.
საქართველოს რეალობა — ადგილობრივი რისკები და სტატისტიკა
საქართველოს მოსახლეობის 70–80% ყოველდღიურად მოიხმარს ზეთში შემწვარ საკვებს. კვების ობიექტების 89%-ში დაფიქსირებულია ზეთის მრავალჯერადი გამოყენება. ოჯახების 60%-ში მაღალი სიცხით შეწვა ყოველდღიური ჩვევაა. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, ალდეჰიდების ქრონიკული მიღება ზრდის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკს 30–40%-ით. საქართველოში კი გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები უკვე არის სიკვდილიანობის 46%.
ასევე მზარდია ინსულინის რეზისტენტობის მაჩვენებელი, რომელიც მოსახლეობის 21%-ს უახლოვდება.
ეს ვითარება ქმნის ქრონიკული ანთების, დიაბეტის II ტიპისა და მეტაბოლური სინდრომის ფართო გავრცელების საფუძველს — ეროვნული მასშტაბის ზიანს, რომელსაც ქვეყანა უხილავად აგროვებს.
რა ხდება ზედმეტი გახურებისას
ზეთი კარგავს ბუნებრივ სტრუქტურას და იწყებს დაშლას. ხდება ისეთ ნაერთთა წარმოქმნა, რომლებიც ააქტიურებს ანთებით და სტრესულ პროცესებს: ნაწიბუროვანი ცვლილებები სისხლძარღვებში, ფუნქციური დარღვევები გულში, უჯრედული დაზიანება ღვიძლში და ნივთიერებათა ცვლის ცვლილებები. ეს შედეგები ვითარდება ნელა, ხანგრძლივად, ხშირად შეუმჩნევლად — და საბოლოოდ ვლინდება გულის შეტევით, დიაბეტით, ჰორმონული დეკომპენსაციით და უჯრედული დაბერების აჩქარებით.
რეკომენდაცია
შემწვარი საკვების მოხმარება უნდა შემცირდეს.
ზეთი უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ ერთხელ.
უპირატესობა უნდა მიენიჭოს ცივი დაწურვით მიღებულ, მინიმალურად დამუშავებულ ზეთებს.
მაღალი სიცხით მომზადებული საკვები არ შეიძლება იყოს ყოველდღიური ჩვევა.
კვების ობიექტებში უნდა განხორციელდეს ხარისხის მკაცრი კონტროლი.
წყაროები:
Grootveld M. Formation of toxic aldehydes in cooking oils exposed to high temperatures. Food Chem Toxicol. 2017;110:218–224.
Loffredo L, et al. Oxidized lipid products and vascular inflammation. J Nutr Biochem. 2020;75:108260.
BBC Health. Health risks linked to repeatedly heated vegetable oils. BBC News. 2017.
European Lipid Science Union. Thermal degradation patterns of edible oils. Eur J Lipid Sci Technol. 2020;122:2000044.
World Health Organization – Regional Office for Europe. Fats and health: scientific evidence and recommendations. 2019.
ავტორის შესახებ:
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD) — საერთაშორისო ეპიდემიოლოგი და ჯანდაცვის პოლიტიკის მკვლევარი.
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge).
თანამშრომლობს გაეროს, ევროკავშირის და წამყვან აკადემიურ ინსტიტუტებთან; სპეციალიზდება მოსახლეობის ჯანმრთელობაში, კვებით რისკებსა და დაავადებათა პრევენციაში.
ინტერესთა შეუთავსებლობა:
ავტორს არ აქვს ფინანსური ან კომერციული ინტერესები, რომლებიც გავლენას მოახდენდა სტატიის შინაარსზე. ტექსტი ეფუძნება მხოლოდ სამეცნიერო მონაცემებს და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინტერესს.
#foryouシ #fypageシ #viralシ #foryoupageシ #ფორიუ #fypageシ
#sheniambebi #drpkhakadze #შენიექიმი #აქხარისხია #გიორგიფხაკაძე
#sheniekimi #sheniambebi #აქხარისხია
Sheniekimi – საქართველოს ოფიციალური სამედიცინო პლატფორმა
ვებსაიტი: www.sheniekimi.ge
აპლიკაცია „შენი ექიმი“ –
iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
Android: https://play.google.com/store/apps/details…
Telegram: https://t.me/SheniEkimi
Giorgi Pkhakadze SheniAmbebi.ge • შენი ამბები supplement.ge SheniEkimi.ge • შენი ექიმი
www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD)
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge)
„საქართველოში არსებული პრაქტიკა — ერთი და იგივე ზეთის 7–10-ჯერ მომზადება, გადახურება, წვის ზღვრამდე მიყვანა — ეს არის უდიდესი საფრთხე მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე. ასეთ ზეთში ჩნდება ალდეჰიდები, რომლებიც გრძელვადიან პერსპექტივაში აჩქარებს გულის შეტევას, დიაბეტს, ინსულინის რეზისტენტობას, სისხლძარღვთა ანთებასა და ღვიძლის დაზიანებას. იქ, სადაც „სამარხვო ზეთი“ დგას, იქ უკვე მოქმედებს ნელი, მაგრამ მუდმივი ტოქსიკური ქიმიური რეაქტორი. ეს არ არის სამზარეულოს საკითხი — ეს არის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სისტემური პრობლემაა, და საფრთხე არა ზეთის სახეობაშია, არამედ იმაში, როგორ ვუყურებთ მის დამუშავებას, გახურებას და მრავალჯერ გამოყენებას.“
რა არის პრობლემა სინამდვილეში
მზესუმზირის, სიმინდის, სოიოსა და კანოლას ზეთები, როდესაც სითბურ-ქიმიურად ძლიერადაა დამუშავებული, წარმოადგენენ ნაერთების წყაროს, რომლებიც ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. მაღალ ტემპერატურაზე ზეთი იშლება და წარმოქმნის ალდეჰიდებს, ტრანს-ცხიმოვან მჟავებს, თავისუფალ რადიკალებს და ოქსიდაციურ ნარჩენებს, რომლებიც ასტიმულირებს უჯრედულ სტრესს, ანთებას და მეტაბოლურ დარღვევებს.
ეს პროცესები მოქმედებს გულზე, ღვიძლზე, სისხლძარღვებზე და ადამიანის ნივთიერებათა ცვლაზე. ამიტომ პრობლემის არსი არა „ზეთის სახელშია“, არამედ მის დამუშავებასა და გამოყენების მეთოდში.
საქართველოს რეალობა — ადგილობრივი რისკები და სტატისტიკა
საქართველოს მოსახლეობის 70–80% ყოველდღიურად მოიხმარს ზეთში შემწვარ საკვებს. კვების ობიექტების 89%-ში დაფიქსირებულია ზეთის მრავალჯერადი გამოყენება. ოჯახების 60%-ში მაღალი სიცხით შეწვა ყოველდღიური ჩვევაა. ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, ალდეჰიდების ქრონიკული მიღება ზრდის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკს 30–40%-ით. საქართველოში კი გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები უკვე არის სიკვდილიანობის 46%.
ასევე მზარდია ინსულინის რეზისტენტობის მაჩვენებელი, რომელიც მოსახლეობის 21%-ს უახლოვდება.
ეს ვითარება ქმნის ქრონიკული ანთების, დიაბეტის II ტიპისა და მეტაბოლური სინდრომის ფართო გავრცელების საფუძველს — ეროვნული მასშტაბის ზიანს, რომელსაც ქვეყანა უხილავად აგროვებს.
რა ხდება ზედმეტი გახურებისას
ზეთი კარგავს ბუნებრივ სტრუქტურას და იწყებს დაშლას. ხდება ისეთ ნაერთთა წარმოქმნა, რომლებიც ააქტიურებს ანთებით და სტრესულ პროცესებს: ნაწიბუროვანი ცვლილებები სისხლძარღვებში, ფუნქციური დარღვევები გულში, უჯრედული დაზიანება ღვიძლში და ნივთიერებათა ცვლის ცვლილებები. ეს შედეგები ვითარდება ნელა, ხანგრძლივად, ხშირად შეუმჩნევლად — და საბოლოოდ ვლინდება გულის შეტევით, დიაბეტით, ჰორმონული დეკომპენსაციით და უჯრედული დაბერების აჩქარებით.
რეკომენდაცია
შემწვარი საკვების მოხმარება უნდა შემცირდეს.
ზეთი უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ ერთხელ.
უპირატესობა უნდა მიენიჭოს ცივი დაწურვით მიღებულ, მინიმალურად დამუშავებულ ზეთებს.
მაღალი სიცხით მომზადებული საკვები არ შეიძლება იყოს ყოველდღიური ჩვევა.
კვების ობიექტებში უნდა განხორციელდეს ხარისხის მკაცრი კონტროლი.
წყაროები:
Grootveld M. Formation of toxic aldehydes in cooking oils exposed to high temperatures. Food Chem Toxicol. 2017;110:218–224.
Loffredo L, et al. Oxidized lipid products and vascular inflammation. J Nutr Biochem. 2020;75:108260.
BBC Health. Health risks linked to repeatedly heated vegetable oils. BBC News. 2017.
European Lipid Science Union. Thermal degradation patterns of edible oils. Eur J Lipid Sci Technol. 2020;122:2000044.
World Health Organization – Regional Office for Europe. Fats and health: scientific evidence and recommendations. 2019.
ავტორის შესახებ:
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD) — საერთაშორისო ეპიდემიოლოგი და ჯანდაცვის პოლიტიკის მკვლევარი.
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge).
თანამშრომლობს გაეროს, ევროკავშირის და წამყვან აკადემიურ ინსტიტუტებთან; სპეციალიზდება მოსახლეობის ჯანმრთელობაში, კვებით რისკებსა და დაავადებათა პრევენციაში.
ინტერესთა შეუთავსებლობა:
ავტორს არ აქვს ფინანსური ან კომერციული ინტერესები, რომლებიც გავლენას მოახდენდა სტატიის შინაარსზე. ტექსტი ეფუძნება მხოლოდ სამეცნიერო მონაცემებს და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინტერესს.
#foryouシ #fypageシ #viralシ #foryoupageシ #ფორიუ #fypageシ
#sheniambebi #drpkhakadze #შენიექიმი #აქხარისხია #გიორგიფხაკაძე
#sheniekimi #sheniambebi #აქხარისხია
Sheniekimi – საქართველოს ოფიციალური სამედიცინო პლატფორმა
ვებსაიტი: www.sheniekimi.ge
აპლიკაცია „შენი ექიმი“ –
iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
Android: https://play.google.com/store/apps/details…
Telegram: https://t.me/SheniEkimi
Giorgi Pkhakadze SheniAmbebi.ge • შენი ამბები supplement.ge SheniEkimi.ge • შენი ექიმი
გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
