ტვინში რკინის დაგროვება — მეხსიერების დაქვეითების ადრეული ნიშანი?
Sheniekimi — საქართველოს ოფიციალური სამედიცინო პლატფორმა
www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD)
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge)
პროფესორის კომენტარი
„ადრეული აღმოჩენა არის ყველაზე ძლიერი ინსტრუმენტი ალცჰაიმერისა და სხვა დემენციების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ახალი კვლევა ნათლად აჩვენებს: ტვინის გარკვეულ უბნებში რკინის დაგროვება შეიძლება იყოს პირველი, უხმო გაფრთხილება იმისა, რომ მომდევნო წლებში მეხსიერება დაიწყებს კლებას. ეს არის სიგნალი, რომელიც ჩნდება ათი წელი symptoms-ის დაწყებამდე. თუ მომავალში რკინის დონის გაზომვა ხელმისაწვდომი გახდება, ეს იქნება ძალზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი დემენციის პრევენციის მიმართულებით.“
რა აჩვენა კვლევამ
ახალი კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ტვინის ორმა მნიშვნელოვან უბანმა — ენტორინალურმა ქერქმა და პუტამენმა — განსაკუთრებული როლი აქვს მეხსიერების შენარჩუნებაში. იმ ადამიანებს, რომელთაც ამ უბნებში რკინის მაღალი დონე ჰქონდათ, მომდევნო წლებში მეხსიერება უფრო სწრაფად შეუმცირდათ. კვლევა მოიცავდა 158 ასაკოვან ზრდასრულს, რომლებიც გამოკვლევის დასაწყისში სრულიად ჯანმრთელები იყვნენ. მათ ტვინი პერიოდულად ემაგრებოდა სპეციალური მაგნიტურ-რეზონანსული მეთოდით.
კვლევამ აჩვენა, რომ რკინის დაგროვება განსაკუთრებით საშიში ხდება მაშინ, როცა მას ემატება ალცჰაიმერის კიდევ ერთი ნიშანი — ამილოიდი. ეს ორი ფაქტორი ერთად მნიშვნელოვნად აჩქარებს შემეცნებით დაქვეითებას, ვიდრე თითოეული ცალ-ცალკე.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი
რკინის ჭარბი რაოდენობა ტვინში იწვევს ოქსიდაციურ სტრესს — მდგომარეობას, როცა უჯრედები იძულებულნი არიან გაუმკლავდნენ ზედმეტ თავისუფალ რადიკალებს. ეს სტრესი აზიანებს ნერვულ უჯრედებს, ასუსტებს მათ გამძლეობას და ამილოიდის ზემოქმედებას კიდევ უფრო ამძაფრებს. შედეგად, ტვინი უფრო სწრაფად კარგავს ფუნქციას.
ეს კვლევა მიუთითებს, რომ რკინის ზედმეტი დაგროვება შეიძლება იყოს ადრეული ბიომარკერი, რომლის აღმოჩენაც მოგვცემს საშუალებას, მაღალი რისკის მქონე ადამიანები გამოვავლინოთ მანამდე, სანამ სიმპტომები გამოჩნდება.
საქართველოს რეალობა
საქართველოში დემენციის პრევენცია არის სერიოზული გამოწვევა. მოსახლეობის დაბერების ტემპის ზრდასთან ერთად, პროგნოზით 2030 წლისთვის დემენციის და ალცჰაიმერის შემთხვევები მინიმუმ 35 პროცენტით მოიმატებს. კვლევების მიხედვით, 65 წელს გადაცილებული საქართველოს მოსახლეობის მეხსიერებითი დარღვევების რისკი 20 პროცენტს ეხება, ხოლო 75 წელზე ზემოთ — 35 პროცენტს. ადრეული აღმოჩენის გზების გაუმჯობესება და კვლევებზე წვდომის გაზრდა გახდება ერთ-ერთი მთავარი გზა დაავადების გავრცელებისა და მძიმე შედეგების შესამცირებლად.
მთავარი გზავნილი
ტვინის რკინის დონის გაზომვა შეიძლება იქცეს ადრეულ ნიშნად, რომელიც ექიმებს დაეხმარება მაღალი რისკის მქონე ადამიანების გამოვლენაში. ეს მიმართულება ხსნის ახალ შესაძლებლობებს ალცჰაიმერის დაავადების პრევენციასა და დროულ ჩარევაში — განსაკუთრებით მაშინ, როცა თერაპიები ეფექტურია მხოლოდ ადრეულ სტადიაზე.
წყაროები
Brooks L. Iron accumulation and cognitive decline in aging adults. Radiological Society of North America (RSNA). 2024.
Ward RJ, et al. Iron, neurodegeneration and Alzheimer’s disease. J Alzheimers Dis. 2021;82(3):949–964.
Ayton S, et al. Brain iron and amyloid interactions in cognitive decline. Brain. 2020;143(7):2225–2237.
World Health Organization. Dementia: key facts. WHO; 2023.
Livingston G, et al. Prevention of dementia across the lifespan. Lancet. 2020;396:413–446.
ავტორის შესახებ
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD) — საერთაშორისო ეპიდემიოლოგი და ჯანმრთელობის პოლიტიკის მკვლევარი.
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge).
მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მედიცინის მხარდაჭერით მუშაობს დემენციის, ქრონიკული დაავადებებისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის გაძლიერებაზე.
ინტერესთა შეუთავსებლობა
ავტორს არ აქვს ფინანსური ან კომერციული დაინტერესება კვლევის თემასთან დაკავშირებით. ტექსტი ემყარება მხოლოდ სამეცნიერო წყაროებს და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინტერესს.
#drpkhakadze #sheniekimi #ქართველიექიმი #ჯანმრთელობა #აქხარისხია #გიორგიფხაკაძე #sheniambebi
Sheniekimi — შენი ჯანმრთელობის ოფიციალური პლატფორმა
www.sheniekimi.ge
iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
Android: https://play.google.com/store/apps/details…
Telegram: https://t.me/SheniEkimi
Giorgi Pkhakadze SheniEkimi.ge • შენი ექიმი SheniAmbebi.ge • შენი ამბები
www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD)
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge)
პროფესორის კომენტარი
„ადრეული აღმოჩენა არის ყველაზე ძლიერი ინსტრუმენტი ალცჰაიმერისა და სხვა დემენციების წინააღმდეგ ბრძოლაში. ახალი კვლევა ნათლად აჩვენებს: ტვინის გარკვეულ უბნებში რკინის დაგროვება შეიძლება იყოს პირველი, უხმო გაფრთხილება იმისა, რომ მომდევნო წლებში მეხსიერება დაიწყებს კლებას. ეს არის სიგნალი, რომელიც ჩნდება ათი წელი symptoms-ის დაწყებამდე. თუ მომავალში რკინის დონის გაზომვა ხელმისაწვდომი გახდება, ეს იქნება ძალზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი დემენციის პრევენციის მიმართულებით.“
რა აჩვენა კვლევამ
ახალი კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ ტვინის ორმა მნიშვნელოვან უბანმა — ენტორინალურმა ქერქმა და პუტამენმა — განსაკუთრებული როლი აქვს მეხსიერების შენარჩუნებაში. იმ ადამიანებს, რომელთაც ამ უბნებში რკინის მაღალი დონე ჰქონდათ, მომდევნო წლებში მეხსიერება უფრო სწრაფად შეუმცირდათ. კვლევა მოიცავდა 158 ასაკოვან ზრდასრულს, რომლებიც გამოკვლევის დასაწყისში სრულიად ჯანმრთელები იყვნენ. მათ ტვინი პერიოდულად ემაგრებოდა სპეციალური მაგნიტურ-რეზონანსული მეთოდით.
კვლევამ აჩვენა, რომ რკინის დაგროვება განსაკუთრებით საშიში ხდება მაშინ, როცა მას ემატება ალცჰაიმერის კიდევ ერთი ნიშანი — ამილოიდი. ეს ორი ფაქტორი ერთად მნიშვნელოვნად აჩქარებს შემეცნებით დაქვეითებას, ვიდრე თითოეული ცალ-ცალკე.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი
რკინის ჭარბი რაოდენობა ტვინში იწვევს ოქსიდაციურ სტრესს — მდგომარეობას, როცა უჯრედები იძულებულნი არიან გაუმკლავდნენ ზედმეტ თავისუფალ რადიკალებს. ეს სტრესი აზიანებს ნერვულ უჯრედებს, ასუსტებს მათ გამძლეობას და ამილოიდის ზემოქმედებას კიდევ უფრო ამძაფრებს. შედეგად, ტვინი უფრო სწრაფად კარგავს ფუნქციას.
ეს კვლევა მიუთითებს, რომ რკინის ზედმეტი დაგროვება შეიძლება იყოს ადრეული ბიომარკერი, რომლის აღმოჩენაც მოგვცემს საშუალებას, მაღალი რისკის მქონე ადამიანები გამოვავლინოთ მანამდე, სანამ სიმპტომები გამოჩნდება.
საქართველოს რეალობა
საქართველოში დემენციის პრევენცია არის სერიოზული გამოწვევა. მოსახლეობის დაბერების ტემპის ზრდასთან ერთად, პროგნოზით 2030 წლისთვის დემენციის და ალცჰაიმერის შემთხვევები მინიმუმ 35 პროცენტით მოიმატებს. კვლევების მიხედვით, 65 წელს გადაცილებული საქართველოს მოსახლეობის მეხსიერებითი დარღვევების რისკი 20 პროცენტს ეხება, ხოლო 75 წელზე ზემოთ — 35 პროცენტს. ადრეული აღმოჩენის გზების გაუმჯობესება და კვლევებზე წვდომის გაზრდა გახდება ერთ-ერთი მთავარი გზა დაავადების გავრცელებისა და მძიმე შედეგების შესამცირებლად.
მთავარი გზავნილი
ტვინის რკინის დონის გაზომვა შეიძლება იქცეს ადრეულ ნიშნად, რომელიც ექიმებს დაეხმარება მაღალი რისკის მქონე ადამიანების გამოვლენაში. ეს მიმართულება ხსნის ახალ შესაძლებლობებს ალცჰაიმერის დაავადების პრევენციასა და დროულ ჩარევაში — განსაკუთრებით მაშინ, როცა თერაპიები ეფექტურია მხოლოდ ადრეულ სტადიაზე.
წყაროები
Brooks L. Iron accumulation and cognitive decline in aging adults. Radiological Society of North America (RSNA). 2024.
Ward RJ, et al. Iron, neurodegeneration and Alzheimer’s disease. J Alzheimers Dis. 2021;82(3):949–964.
Ayton S, et al. Brain iron and amyloid interactions in cognitive decline. Brain. 2020;143(7):2225–2237.
World Health Organization. Dementia: key facts. WHO; 2023.
Livingston G, et al. Prevention of dementia across the lifespan. Lancet. 2020;396:413–446.
ავტორის შესახებ
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD) — საერთაშორისო ეპიდემიოლოგი და ჯანმრთელობის პოლიტიკის მკვლევარი.
თავმჯდომარე — საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტი (PublicHealth.ge).
მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მედიცინის მხარდაჭერით მუშაობს დემენციის, ქრონიკული დაავადებებისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის გაძლიერებაზე.
ინტერესთა შეუთავსებლობა
ავტორს არ აქვს ფინანსური ან კომერციული დაინტერესება კვლევის თემასთან დაკავშირებით. ტექსტი ემყარება მხოლოდ სამეცნიერო წყაროებს და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინტერესს.
#drpkhakadze #sheniekimi #ქართველიექიმი #ჯანმრთელობა #აქხარისხია #გიორგიფხაკაძე #sheniambebi
Sheniekimi — შენი ჯანმრთელობის ოფიციალური პლატფორმა
www.sheniekimi.ge
iPhone: https://apps.apple.com/app/sheniekimi/id6746522706
Android: https://play.google.com/store/apps/details…
Telegram: https://t.me/SheniEkimi
Giorgi Pkhakadze SheniEkimi.ge • შენი ექიმი SheniAmbebi.ge • შენი ამბები

გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
SheniEkimi.ge
დამოუკიდებელი, აპოლიტიკური და ნეიტრალური მედია — ფაქტებზე დაფუძნებული სანდო ინფორმაცია. შენთვის და შენი საქართველოსთვის.
#აქხარისხია #drpkhakadze #sheniambebi

