მიკროპლასტიკები და ულტრა-დამუშავებული საკვები: როგორ აზიანებს ტვინსა და მენტალურ ჯანმრთელობას
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,| Sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა
ბოლო კვლევებმა გააოგნებლად ცხადყო: ადამიანის ტვინში დაგროვებული მიკროპლასტიკის რაოდენობა უკვე კოვზის ზომას აღემატება. უფრო საშიში კი ის არის, რომ ტვინი, სხვა ორგანოებთან შედარებით (ღვიძლი, თირკმელები), ყველაზე მეტ მიკროპლასტიკს აგროვებს. კვლევები მიანიშნებს, რომ განსაკუთრებით ულტრა-დამუშავებული საკვები (UPF) — როგორიცაა მზა საჭმელები, ნახევარფაბრიკატები და ნუგბარები — შესაძლოა პირდაპირ აზიანებს ჩვენს მენტალურ ჯანმრთელობას.
🚨 რაშია პრობლემა?
🧪 მიკროპლასტიკები — პლასტმასის ნარჩენები, რომლების ზომა 5 მმ-ზე ნაკლებია — უკვე ადამიანის სისხლში, ორგანოებსა და ახლა უკვე ტვინშიც ფიქსირდება
🍟 ულტრა-დამუშავებულ პროდუქტებში (მაგალითად, ქათმის ნაგეტსებში) მიკროპლასტიკების რაოდენობა 30-ჯერ მეტია, ვიდრე იგივე პროდუქტის ბუნებრივ ფორმაში (მაგალითად, ქათმის მკერდი)
🧠 ტვინის დაცვით ბარიერსაც (blood-brain barrier) მიკროპლასტიკები უკვე კვეთენ — რაც აქამდე მიჩნეული იყო წარმოუდგენლად
🔬 რა შედეგები აქვს მიკროპლასტიკს ტვინზე?
🧨 ნეიროინფლამაცია — ტვინის უჯრედების ანთება
⚡ ოქსიდაციური სტრესი — უჯრედების დაზიანება თავისუფალი რადიკალებით
💥 ნეირონების დაზიანება — გრძელვადიანი ეფექტი მეხსიერებაზე, აზროვნებაზე და ემოციებზე
🧓 დემენციის რისკის ზრდა — მიკროპლასტიკების დონე განსაკუთრებით მაღალია იმ პაციენტებში, ვისაც უკვე აქვს დემენცია
😔 დეპრესია და ანგსტი — ახლად გამოქვეყნებული კვლევები აჩვენებს კავშირს UPF-ის მოხმარებასა და მენტალურ აშლილობებს შორის
📈 რატომ იზრდება პრობლემა?
🌍 მიკროპლასტიკების დაბინძურება გლობალურად იზრდება
🍔 ულტრა-დამუშავებული პროდუქტები შეადგენს აშშ-ში დღიური კალორიული მოხმარების 50%-ზე მეტს
⬆ 2016-დან 2024 წლამდე ტვინში მიკროპლასტიკების რაოდენობა 50%-ით გაიზარდა
🧪 რა უნდა გაკეთდეს?
🔍 მეცნიერები სთავაზობენ:
📊 დიეტური მიკროპლასტიკის ინდექსის (DMI) შექმნას — რათა შეისწავლონ ადამიანის ყოველდღიური ზემოქმედება
🩸 აფერეზისის პროცედურის განვითარებას — სისხლის ფილტრაციის მეთოდი მიკროპლასტიკების შესამცირებლად
🛑 ულტრა-დამუშავებული საკვების შემცირებას და ბუნებრივ პროდუქტებზე გადასვლას
📌 დასკვნა
ტვინი ჩვენი ყველაზე “დაცული” ორგანო უნდა ყოფილიყო. თუმცა მიკროპლასტიკებმა ეს ბარიერიც გადალახა. თანამედროვე კვება და ინდუსტრია შესაძლოა ფარული მტერი აღმოჩნდეს ჩვენი მენტალური ჯანმრთელობისთვის. დროა, სერიოზულად დავფიქრდეთ რას ვჭამთ და რას ვუშვებთ ჩვენს სხეულში.
❓💬 შეკითხვები და პასუხები
1. მართლა არსებობს მიკროპლასტიკი ადამიანის ტვინში?
დიახ. ბოლო კვლევებმა ტვინის ქსოვილში მიკროპლასტიკის ნაწილაკები დააფიქსირეს — რაც წარსულში მხოლოდ ჰიპოთეზა იყო.
2. როგორ ხვდება პლასტიკი ტვინში?
მცირე ნაწილაკები კვეთენ სისხლ-ტვინის ბარიერს, რომელიც ჩვეულებრივ ტოქსინებისგან გვიცავს.
3. ყველა ულტრა-დამუშავებული საკვები მავნებელია?
არა ყველა, მაგრამ რაც უფრო ხელოვნურად დამუშავებულია საკვები, მით მაღალია მიკროპლასტიკის და ქიმიური დანამატების რისკი.
4. უნდა დავიბანოთ პროდუქტი უკეთესად?
დაბანა სასარგებლოა, თუმცა მიკროპლასტიკები ხშირად უკვე საკვების შიგნით არის შეღწეული.
5. როგორ ავირიდოთ მიკროპლასტიკები?
• გადადით ბუნებრივ პროდუქტებზე
• მოერიდეთ პლასტმასის შეფუთვებს
• არ გამოიყენოთ პლასტმასის ბოთლები მრავალჯერ
• იზრუნეთ წყლის და ჰაერის ფილტრაციაზე
📲 გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
✔ მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
