პლასტმასის ნივთიერებები და ბავშვთა ალერგიები — ახალი კვლევა საყურადღებო შედეგებით
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი
sheniekimi.ge | ოფიციალური სამედიცინო საინფორმაციო პლატფორმა
რა აჩვენა უახლესმა კვლევამ?
2025 წლის ივლისში გამოქვეყნებული მასშტაბური კვლევა ადასტურებს, რომ პლასტმასასთან დაკავშირებული ქიმიური ნივთიერებები შესაძლოა აძლიერებდეს რისკს ბავშვებში სუნთქვითი ალერგიების განვითარებისთვის — მათ შორის სიცივეების, ხიხინის, ასთმის, ეგზემისა და ალერგიული რინიტის.
კვლევა ფოკუსირდებოდა ორ კლასზე:
• ფთალატები (phthalates) — პლასტმასის ელასტიურობისთვის
• ბისფენოლები (bisphenols) — საკვების შეფუთვებში და ქილებში
ფთალატები ორ ჯგუფად იყოფა:
- მაღალი მოლეკულური მასის (მაგ. DEHP, BBzP) — სასმელის ბოთლებში და PVC პროდუქტებში
- დაბალი მოლეკულური მასის — კოსმეტიკაში და პირად ჰიგიენის საშუალებებში
ბისფენოლები (მაგ. BPA, BPS) გამოიყენება პლასტმასის ბოთლებში, თერმული ქაღალდში და საკვების კონტეინერებში.
როგორ მოქმედებენ ისინი ორგანიზმზე?
ეს ქიმიკატები ეკუთვნიან ენდოკრინული დისრუპტორების ჯგუფს — ნივთიერებები, რომლებიც ზემოქმედებენ ჰორმონალურ სისტემაზე.
შესაძლებელია, ისინი არღვევენ იმუნური სისტემის ბალანსს, იწვევენ ჟანგვით სტრესს და, საბოლოოდ, ხელს უწყობენ ალერგიულ რეაქციებს.
კვლევის ძირითადი შედეგები
• ფთალატებისა და ბისფენოლების ზემოქმედება მჭიდროდ იყო კავშირში ხიხინთან (wheezing) და ზოგადად სუნთქვით ალერგიებთან
• საინტერესოა, რომ ზოგიერთი მაღალი მოლეკულური მასის ფთალატი, მოულოდნელად, ეგზემის შემცირებულ რისკთან ასოცირდებოდა, თუმცა მიზეზები დაუზუსტებელია
• მნიშვნელოვანი აღმოჩენა: მუცლადყოფნის პირველი ტრიმესტრი ყველაზე კრიტიკულ ფაზად მიიჩნევა — ამ პერიოდში ზემოქმედება უფრო მეტად აისახა ბავშვის შემდგომი ალერგიული მდგომარეობის ჩამოყალიბებაზე
• შედეგები ბიჭებსა და გოგოებში არ განსხვავდებოდა — რისკი თანაბრად გაზრდილია
რატომ არის ეს პრობლემა აქტუალური?
• ფთალატები და ბისფენოლები გვხვდება ყოველდღიური მოხმარების ნივთებში: ბავშვის ბოთლები, სათამაშოები, საკვების შეფუთვები, ტანსაცმელი
• თუნდაც მცირე ზემოქმედება განვითარების კრიტიკულ ფაზებში შესაძლოა მომავალში სერიოზულად იმოქმედოს ბავშვთა ჯანმრთელობაზე
• ალერგიების სიხშირე იზრდება და ხშირად არ გვაქვს პასუხი რატომ — ეს კვლევა წარმოადგენს ნაწილობრივ პასუხს
რა შეგვიძლია გავაკეთოთ?
- ავირიდოთ თავიდან BPA-ს შემცველი პლასტმასა – განსაკუთრებით გათბობისას (მაგ. ბოთლებში წყლის დათბობა)
- საკვები მოვამზადოთ და შევინახოთ მინის ან უჟანგავი ფოლადის კონტეინერებში
- შევარჩიოთ BPA-free პროდუქტები — თუმცა BPS და სხვა შემცვლელებიც საკვლევია
- ბავშვების ნივთებში, განსაკუთრებით დაბადებიდან 5 წლამდე, შევამციროთ პლასტმასის გამოყენება
- მოერიდეთ პროდუქტებს, რომლებსაც აწერია „PVC 3“, „PS 6“ ან „Other 7“ — ხშირად სწორედ ისინი შეიცავენ ყველაზე რისკიან ქიმიკატებს
წყაროები (Vancouver სტილით)
1. Boissiere-O’Neill T, et al. Phthalates and bisphenols early-life exposure, and childhood allergic conditions: a pooled analysis of cohort studies. J Expo Sci Environ Epidemiol. 2025. doi:10.1038/s41370-025-00790-2
2. World Health Organization. Endocrine-disrupting chemicals and children’s health. Geneva: WHO; 2023.
3. National Institute of Environmental Health Sciences. Plastics, phthalates, and health. 2024. Available from: https://www.niehs.nih.gov/resea…/supported/exposure/plastics
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და უახლესი ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
