სისხლის დაბერების საიდუმლო: რატომ იცვლება ჩვენი იმუნიტეტი 70 წლის შემდეგ?

სისხლის დაბერების საიდუმლო: რატომ იცვლება ჩვენი იმუნიტეტი 70 წლის შემდეგ?

უახლესი კვლევებით დადგინდა, რომ 70 წლის ასაკის შემდეგ სისხლის წარმოქმნა ჩვენს ორგანიზმში მკვეთრად იცვლება და ამ ცვლილების მიზეზია გენეტიკური მუტაციების თანდათანობითი დაგროვება ძვლის ტვინში არსებული სისხლის წარმომქმნელ ღეროვან უჯრედებში. ადრე მეცნიერები ფიქრობდნენ, რომ დაბერება იყო თანდათანობითი და სტაბილური პროცესი, თუმცა ახალი მონაცემები აჩვენებს მოულოდნელ და დრამატულ გარდატეხას – სისხლის წარმოქმნა მხოლოდ რამდენიმე დომინანტური ღეროვანი უჯრედით ხდება.

• ახალგაზრდა ადამიანებში სისხლის წარმოქმნაში ათიათასობით სხვადასხვა ღეროვანი უჯრედი მონაწილეობს თანაბრად.

• 70 წლის შემდეგ მხოლოდ 12-18 დომინანტური კლონი იღებს სისხლის წარმოების ფუნქციას და ისინი ჩნდებიან გენეტიკური „დრაივერი მუტაციების“ შედეგად, რომლებიც წლების განმავლობაში გროვდება.

• ეს დომინანტური უჯრედები იზრდება სწრაფად, თუმცა ხშირად კარგავენ ჯანმრთელი და სრულფასოვანი სისხლის უჯრედების წარმოქმნის უნარს. შედეგად, სისხლის ხარისხი უარესდება და იმუნური სისტემა სუსტდება.

• დაბერებული სისხლის სისტემას ახლავს იმუნიტეტის დაქვეითება, ანემია (ციტოპენია), და სისხლის სიმსივნეების – მათ შორის ლეიკემიის – რისკის ზრდა.

• ეს პროცესი ცნობილია როგორც „კლონური ჰემატოპოეზი“ (clonal haematopoiesis) და შეიძლება სხვა ორგანოებშიც ხდებოდეს, არა მხოლოდ სისხლში.

სტატისტიკა და ფაქტორები

• კვლევაში ანალიზი ჩაუტარდა 3,500-ზე მეტ სისხლის ღეროვან უჯრედს სხვადასხვა ასაკის ადამიანებში.

• 65 წლამდე ასაკში ყველა ღეროვანი უჯრედი თითქმის თანაბრად მონაწილეობს სისხლის წარმოებაში.

• ცხოვრების სტილი (მაგალითად, მოწევა, ქრონიკული ანთება, გადატანილი ონკოლოგიური მკურნალობა) აჩქარებს მუტაციური კლონების დომინირებას და ასაკთან დაკავშირებულ სისხლის პრობლემებს.

• ზოგიერთ შემთხვევაში ეს პროცესი გაცილებით ადრე იწყება – ინდივიდუალური და გარემოს ფაქტორების გამო.

• ჯანსაღი ცხოვრების წესი და ანთებითი პროცესების პრევენცია შესაძლებელია დაეხმაროს მავნე კლონების გააქტიურების შეფერხებას.

• მომავალში შესაძლოა ჩნდეს ახალი მეთოდები, რომლებსაც შეეძლება შეანელოს ან შეაჩეროს კლონური ჰემატოპოეზი და გაახანგრძლივოს ჯანსაღი დაბერება.

„სისხლის დაბერების პროცესის გამოკვლევამ სრულიად ახალი პერსპექტივა მისცა როგორც გერიატრიას, ასევე ონკოლოგიას. თუ შევძლებთ ზუსტად გავაკონტროლოთ და შევანელოთ მავნე კლონების ზრდა, არა მხოლოდ სიცოცხლის ხანგრძლივობას გავზრდით, არამედ ხარისხიანად და ჯანმრთელად დაბერებასაც შევუწყობთ ხელს.“

• Nature, 2022: “Clonal haematopoiesis and blood ageing”

• Science Daily, 2022: “Blood stem cells and ageing: New findings”

• NIH, 2023: “How mutated stem cells change blood in the elderly”

გაიგეთ მეტი

შენი ექიმი – პაციენტის უფლებები და ჯანდაცვის ხარისხი საქართველოში:

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.

#გიორგიფხაკაძე #drpkhakadze #ჯანმრთელობა #შენიექიმი #sheni #sheniekimi #აქხარისხია SheniEkimi.ge • შენი ექიმი #Leolabs Levan BezhanishviliSheniEkimi.ge • შენი ექიმიLevan Bezhanishvili