პროფესორი გიორგი ფხაკაძე
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
ერითროციტები (სისხლის წითელი უჯრედების) ფორმის ცვლილება – რისი ნიშანი შეიძლება იყოს?
სისხლის წითელი უჯრედები (ერწიტოციტები) ჩვეულებრივ მრგვალი და ბიკონკავური (ორ მხარეს ჩაზნექილი) ფორმის არიან, რაც მათ ოპტიმალური ჟანგბადის ტრანსპორტისთვის იდეალურად აქცევს. მაგრამ შეიცვალოს თუ არა მათი ფორმა – ეს შეიძლება ჯანმრთელობის სხვადასხვა დარღვევაზე მიუთითებდეს.
ამ მოვლენას ეწოდება პოიკილოციტოზი – მდგომარეობა, როდესაც სისხლში აღენიშნება ერწიტოციტების არაერთგვაროვანი და პათოლოგიური ფორმები.
ძირითადი პათოლოგიური ფორმები და მათი მნიშვნელობა:
1. Spherocyte (სფეროციტი)
დახურული მრგვალი უჯრედი, რომელიც კარგავს ცენტრალურ გამოშავებას.
დაავადება: მემკვიდრეობითი სფეროციტოზი
2. Elliptocyte (ელიპტოციტი)
წაგრძელებული, ელიფსის ფორმის უჯრედი
დაავადება: მემკვიდრეობითი ელიპტოციტოზი
3. Ovalocyte (ოვალოციტი)
ოვალური ფორმის უჯრედები
დაავადება: მეგალობლასტური ანემია (ფოლატისა და B12-ის დეფიციტით გამოწვეული)
4. Dacrocyte (ტირის წვეთის ფორმის უჯრედი)
ცრემლის ფორმის უჯრედი
დაავადება: მიელოფიბროზი, ასევე: რკინის დეფიციტური ანემია, თალასემია
5. Target cell (სამიზნური უჯრედი)
ცენტრში ჰემოგლობინის რგოლით
დაავადება: თალასემია, ჰემოგლობინოპათიები, რკინის დეფიციტი
6. Stomatocyte (სტომატოციტი)
ღრმული ცენტრალური ზონაში, ბაგის ფორმით
დაავადება: ალკოჰოლიზმი, ღვიძლის დაავადებები, მემკვიდრეობითი სტომატოციტოზი
7. Bite cell (ნაკბენის ფორმის უჯრედი)
ნახევარწრიული ამოჭრა მემბრანაზე
დაავადება: G6PD დეფიციტი (გლუკოზა-6-ფოსფატ დეჰიდროგენაზის დეფიციტი)
8. Echinocyte (ეკინოციტი / კრენირებული უჯრედი)
მრავალი მცირე, რეგულარული წვეტიანი გამონაზარდით
დაავადება: ღვიძლის ქრონიკული დაავადებები
9. Acanthocyte (აკანთოციტი)
არარეგულარული, ბლაგვი წვეტები უჯრედის გარშემო
დაავადება: ღვიძლის მძიმე დაავადება, აბეტალიპოპროტეინემია
10. Keratocyte (კერატოციტი)
“თითქოს ჩამძვრალი” ან დაჭრილი მემბრანა
შესაძლებელია ჩნდეს მექანიკური ჰემოლიზის ფონზე
11. Schistocyte (შისტოციტი / ფრაგმენტული უჯრედი)
გატეხილი, ნაწყვეტის ფორმის უჯრედი
დაავადება: მიკრანგიოპათიური ჰემოლიზი, DIC, თრომბოტიკი პურპურა
12. Sickle cell (სიკლოვანი უჯრედი)
ნახევარმთვარის ფორმის უჯრედი
დაავადება: სიკლოვანუჯრედოვანი ანემია
13. S-C poikilocyte
უჩვეულო ფორმის უჯრედი, რომელიც შეიცავს როგორც ჰემოგლობინ S-ს, ისე ჰემოგლობინ C-ს
დაავადება: შერეული ჰემოგლობინოპათია – Hb SC დაავადება
14. Boat-shaped cell (ნავისმაგვარი უჯრედი)
ხშირად დაკავშირებულია სიკლოვან უჯრედებთან ან ჰემოგლობინოპათიებთან
რატომ არის პოიკილოციტოზის ცოდნა მნიშვნელოვანი?
- პოიკილოციტოზი ხშირად არის პირველი ლაბორატორიული ნიშანი სერიოზული ჰემატოლოგიური, მეტაბოლური ან გენეტიკური დაავადებებისა.
- სისხლის ანალიზში უჯრედების ფორმის ცვლილებები ემთხვევა ანემიის, ჰემოლიზის ან ძვლის ტვინის პათოლოგიის დიაგნოსტიკის ძირითად ეტაპებს.
- მათი სწორად ამოცნობა შესაძლებელია მხოლოდ პროფესიულ მიკროსკოპიულ გამოკვლევაში ლაბორანტის ან ჰემატოლოგის მიერ.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„სისხლის წითელი უჯრედის ფორმა არ არის უბრალოდ ლაბორატორიული დეტალი — ეს არის სხეულის სიგნალი. თუ იცვლება ფორმა, იცვლება ფუნქცია. პაციენტებმა და ექიმებმა უნდა მიაქციონ ყურადღება ამ ცვლილებებს, რადგან ისინი ხშირად მიუთითებენ სერიოზულ ან პროგრესირებად დაავადებებზე, რომელთა დროული გამოვლენა გადამწყვეტია.“
წყაროები:
• American Society of Hematology – Atlas of Blood Cells
• Mayo Clinic Laboratories – RBC Morphology Guide
• WHO Laboratory Manual for Blood Examination
მეტი ინფორმაცია სისხლის ანალიზების, ანემიებისა და ჰემატოლოგიური დაავადებების შესახებ იხილეთ:
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
⸻
