“სუპერბაქტერიების საფრთხე: ომების მიკრობული მემკვიდრეობა”
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი
მსოფლიოს ცნობილმა ექსპერტებმა სუპერბაქტერიების მზარდი საფრთხის შესახებ საგანგაშო განგაში ატეხეს. ამ ბაქტერიების განსაკუთრებული საშიშროება მათ წინააღმდეგობას ანტიბიოტიკებისადმი უკავშირდება, რაც მათი მკურნალობის პრაქტიკულად შეუძლებელს ხდის.
ეს პრობლემა განსაკუთრებით მწვავედ იგრძნობა უკრაინისა და ღაზას ომის შედეგად წარმოქმნილ კრიზისულ ზონებში, სადაც გაუსაძლისმა პირობებმა მიკრობებისთვის იდეალური გარემო შექმნა.
ომის კვალი მიკრობულ საფრთხეში
ომების მიერ გამოწვეული ინფრასტრუქტურული ნგრევა – ჩამონგრეული საავადმყოფოები, დაბინძურებული წყლის წყაროები და არასაკმარისი სამედიცინო მომსახურება – ხელს უწყობს სუპერბაქტერიების ზრდასა და გავრცელებას.
უკრაინაში და ღაზაში, სადაც ომის გამო ადამიანები საცხოვრებელი სახლებისა და სუფთა წყლის გარეშე დარჩნენ, ინფექციები უფრო მეტად მატულობს.
• ღაზას სეპტიკური სისტემების ნგრევა, ომის დროს გაჩენილი ჭრილობებისა და ცუდი სანიტარული პირობების ფონზე, სუპერბაქტერიების გავრცელების იდეალურ პირობებს ქმნის (1).
• უკრაინაში, სადაც სამხედროები ხშირად სამედიცინო დახმარებას დროულად ვერ იღებენ, ანტიბიოტიკების ხანგრძლივი და გადაჭარბებული გამოყენება სუპერბაქტერიების ევოლუციას აჩქარებს (2).
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:
“ომი არ არის მხოლოდ იარაღით გამოწვეული დაზიანებები – ეს არის ინფექციური დაავადებების ახალი ეპიდემიების წყარო, რომლებიც მომავალში მთელ მსოფლიოსთვის საფრთხედ გადაიქცევა.”
სუპერბაქტერიების კონკრეტული მაგალითი: Klebsiella pneumoniae
Klebsiella pneumoniae, ანტიბიოტიკებისადმი ერთ-ერთი ყველაზე მდგრადი ბაქტერია, უკრაინისა და ღაზას კლინიკებში მძიმედ დაჭრილ პაციენტებში რეგისტრირდება.
• ეს ბაქტერია პასუხისმგებელია ანტიმიკრობული წინააღმდეგობის გამო გამოწვეული გარდაცვალების 20%-ზე (3).
• Lancet-ის მონაცემებით, Klebsiella pneumoniae-ს ჰიპერვირუსული შტამები უკვე დაფიქსირდა ევროპასა და იაპონიაში, რაც საერთაშორისო საფრთხეს ქმნის (4).
ამ ბაქტერიებს აქვთ უნარი, სწრაფად მოერგონ მკურნალობის მეთოდებს, რაც მომავალში მათ დაძლევას კიდევ უფრო ართულებს.
რატომ გვაშინებს სუპერბაქტერიები?
1. სისწრაფე და ადაპტაცია: ბაქტერიები ევოლუციურად ყველაზე სწრაფ ორგანიზმებს შორის არიან. მათი “თაობები” საათებში ჩნდებიან, რაც მათ საშუალებას აძლევს, სწრაფად ისწავლონ და გაუძლონ ანტიბიოტიკებს (5).
2. გლობალური გავრცელება: სუპერბაქტერიები საზღვრებს არ ცნობენ. ომის შედეგად წარმოქმნილი ბაქტერიები, როგორიცაა Klebsiella pneumoniae, უკვე ფიქსირდება მსოფლიოს სხვადასხვა რეგიონში.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:
“ჩვენი დროის ყველაზე დიდი საფრთხე ის არის, რომ სუპერბაქტერიები ძალიან სწრაფად იპყრობენ ახალ ტერიტორიებს, ხოლო ახალი ანტიბიოტიკების შექმნის ტემპი ძალიან დაბალია.”
ომის ზონების სპეციფიური გამოწვევები
მუდმივი ინფექციების წყარო
• სამედიცინო პერსონალი უკრაინასა და ღაზაში ხშირად ფართო სპექტრის ანტიბიოტიკებს იყენებს “უსაფრთხოების მიზნით,” რაც სუპერბაქტერიების განვითარების რისკს ზრდის (6).
• ელექტროენერგიის ხშირი გათიშვა, არასაკმარისი დეზინფექციის საშუალებები და სანიტარული პირობების ნაკლებობა ხელს უწყობს ბაქტერიების გამძლეობის გაძლიერებას.
ლტოლვილთა ბანაკები
ლტოლვილთა ბანაკებში სისუფთავისა და სანიტარიული პირობების უკმარისობა ინფექციების გავრცელების საშიშროებას ზრდის. სუფთა წყლის არარსებობა და ცუდი ჰიგიენა სუპერბაქტერიების გაძლიერებისთვის იდეალური პირობებია (7).
ანტიბიოტიკების გამოყენება: გაფრთხილება მსოფლიოსთვის
WHO-ს მონაცემებით, ანტიბიოტიკების გადაჭარბებული გამოყენება გლობალურ დონეზე ანტიმიკრობული წინააღმდეგობის 60%-ზე მეტ შემთხვევას განაპირობებს
• არასწორი დიაგნოსტიკა.
• ანტიბიოტიკების “საფრთხის გამო” გამოყენება, სადაც მათი საჭიროება არ არის.
• არასრული ან არასწორი მკურნალობის კურსი.
გამოსავალი: სუპერბაქტერიებთან ბრძოლა
1. განათლება და ცნობიერების ამაღლება
• საზოგადოების ინფორმირება ანტიბიოტიკების პასუხისმგებლიანად გამოყენების მნიშვნელობაზე.
• ჯანდაცვის პროფესიონალებისთვის ანტიბიოტიკების რეზისტენტობის მენეჯმენტის ტრენინგები.
2. ინფექციის კონტროლი
• უკრაინასა და ღაზაში WHO და UN აქტიურად ცდილობენ სანიტარული პირობების გაუმჯობესებას.
• აუცილებელია ლტოლვილთა ბანაკებში დეზინფექციისა და ჰიგიენური საშუალებების დამატება (9).
3. ახალი ანტიბიოტიკების კვლევა
• საერთაშორისო ორგანიზაციები, როგორებიცაა Biotechnology Innovation Organisation, აქტიურად მუშაობენ ახალი ანტიბიოტიკების შექმნაზე. თუმცა, კვლევები ამ დროისთვის ჯერ კიდევ არ არის საკმარისი (10).
4. საერთაშორისო თანამშრომლობა
• სუპერბაქტერიებთან ბრძოლა მოითხოვს გლობალურ პარტნიორობასა და ინვესტიციებს.
დასკვნა
სუპერბაქტერიები თანამედროვე მედიცინის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი გამოწვევაა. ომებით გამოწვეული სავალალო მდგომარეობა ამ ბაქტერიებს ახალ შესაძლებლობებს აძლევს.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:
“ამ პრობლემის გადაჭრა შესაძლებელია, თუ შევძლებთ ახალი ანტიბიოტიკების შექმნას, სანიტარიულ პირობების გაუმჯობესებას და საერთაშორისო თანამეგობრობის გაერთიანებას.”
წყაროები
1. World Health Organization. Antimicrobial Resistance. Available from: https://www.who.int/antimicrobial-resistance. Accessed January 26, 2025.
2. Centers for Disease Control and Prevention. Antibiotic Resistance Threats. Available from: https://www.cdc.gov/drugresistance. Accessed January 26, 2025.
3. The Lancet. Global Burden of Bacterial Antimicrobial Resistance in 2019. Available from: https://www.thelancet.com. Accessed January 26, 2025.
4. Biotechnology Innovation Organisation. New Antibiotic Development. Available from: https://www.bio.org. Accessed January 26, 2025.
5. National Institutes of Health. Antimicrobial Resistance Research. Available from: https://www.nih.gov. Accessed January 26, 2025.
6. News.com.au. Superbugs in Ukraine and Gaza. Available from: https://www.news.com.au. Accessed January 26, 2025.
7. UNHCR. Refugee Camp Sanitation Challenges. Available from: https://www.unhcr.org. Accessed January 26, 2025.
8. European Centre for Disease Prevention and Control. Antimicrobial Resistance Report. Available from: https://www.ecdc.europa.eu. Accessed January 26, 2025.
9. World Health Organization. Infection Prevention in Conflict Zones. Available from: https://www.who.int/ipc. Accessed January 26, 2025.
10. The Conversation. The Superbug Crisis in War Zones. Available from: https://theconversation.com. Accessed January 26, 2025.
