თავის ტვინის ტრავმას, მსუბუქ შემთხვევებშიც კი, შეიძლება სერიოზული შედეგები მოყვეს. მან, ასევე, შეიძლება გაზარდოს ისეთი ნეიროდეგენერაციული დაავადებების განვითარების რისკი, როგორიცაა ალცჰაიმერის დაავადება, პარკინსონის დაავადება და ქრონიკული ტრავმული ენცეფალოპათია.
თავის ტვინის ტრავმის დაუყოვნებელი ეფექტები
- ტვინის შერყევის სიმპტომები, როგორიცაა თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა,
დაბნეულობა, გულისრევა - ცნობიერების დაკარგვა
- თავის ქალას მოტეხილობები და ქალასშიდა სისხლდენა
- ტვინის დაზიანებული რეგიონის მიხედვით, კოგნიტური, მოტორული და სენსორული ფუნქციების დაქვეითება.
გრძელვადიანი შედეგები
თავის ტრავმული დაზიანების გრძელვადიანი შედეგები შეიძლება დაკავშირებული იყოს ხანგრძლივ უნარშეზღუდულობასთან, კოგნიტურ/ემოციურ ცვლილებებთან, ისევე, როგორც ბევრ სხვა სამედიცინო პრობლემასთან და მკვეთრად უარყოფითი გავლენა მოახდინოს ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე.
ზოგიერთი კვლევა აჩვენებს, რომ მკურნალობისა და რეაბილიტაციის შემდეგაც კი, თავის ტრავმაგადატანილ ადამიანებს აქვთ შემცირებული სიცოცხლის ხანგრძლივობა და სხვადასხვა მიზეზით გარდაცვალების მომატებული რისკი ზოგადად მოსახლეობასთან შედარებით. მათ მეტად ემუქრებათ ჯანმრთელობის ქრონიკული პრობლემები, უნარშზღუდულობა, უმუშევრობა, ნარკოტიკებზე დამოკიდებულება და განიცდიან ცხოვრებით კმაყოფილების შეგრძნების შემცირებას.
თავის ტრავმის შესაძლო გრძელვადიანი შედეგები შეიძლება იყოს:
- კოგნიტური დეფიციტი – დაქვეითებული მეხსიერება, ყურადღება და პრობლემების მოგვარების უნარი
- მოტორული დარღვევები – დამბლა, ტრემორი, კოორდინაციის დარღვევა
- სენსორული დარღვევები – მხედველობის, სმენის, წონასწორობის პრობლემები
- კომუნიკაციის პრობლემები- აფაზია (მეტყველების მოშლა)
- ემოციური/ქცევითი ცვლილებები – დეპრესია, შფოთვა, აგრესია
- მეტაბოლური პროცესების დარღვევა და ჰორმონალური დისბალანსი
- ნეიროდეგენერაციული დაავადებების გაზრდილი რისკი.
სულ უფრო მზარდი მტკიცებულებების მიხედვით, თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება ზრდის ისეთი ნეიროდეგენერაციული დაავადებების განვითარების რისკს, როგორიცაა ალცჰაიმერის დაავადება, პარკინსონის დაავადება და ქრონიკული ტრავმული ენცეფალოპათია.
კვლევები აჩვენებს, რომ თავის ზომიერი და მძიმე ტრავმული დაზიანება, საწყისი ტრავმიდან წლების შემდეგ, მნიშვნელოვნად (2.3-დან 4.5-ჯერ) ზრდის დემენციის, მათ შორის ალცჰაიმერის დაავადების განვითარების რისკს.
ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, ქალა-ტვინის მსუბუქი სახის დაზიანებამაც კი, შეიძლება, დროთა განმავლობაში, კოგნიტური დაქვეითების განვითარებას შეუწყოს ხელი.
მზარდი მტკიცებულებები ასევე აჩვენებს, რომ თავის ტვინის ტრავმამ შეიძლება გამოიწვიოს მეორადი დაზიანების პროცესების მთელი კასკადი, რომელიც მოიცავს ოქსიდაციურ სტრესს, ნეიროანთებას, მიტოქონდრიულ დისფუნქციას და ნეირონების აღდგენის მექანიზმების დაქვეითებას.
ტრადიციული მედიცინა ძირითადად ფოკუსირებულია თავის ტრავმის შემდეგ პაციენტის სტაბილიზაციაზე და მწვავე სიმპტომების მართვაზე; ის არ განიხილავს მეტაბოლურ, ანთებით და ოქსიდაციურ პროცესებს, რომლებიც საწყისი ტრავმის შემდეგ, ტვინის მეორადი დაზიანების და ნეიროდეგენერაციის ძირეულ მიზეზებად ითვლება. თუმვა, აუცილებლად გასათვალისწინებელია, რომ თუ არ მოხდა ამ უჯრედულ პათოლოგიურ პროცესებზე ფოკუსირება, მათ შეიძლება პროგრესირებადი ნეიროდეგენერაცია გამოიწვიონ. არსებული მონაცემების საფუძველზე, ტვინის დაზიანების ამ ძირეული მექანიზმების იდენტიფიცირებით და მკურნალობით, შესაძლებელია ტრავმის შემდგომი ნეიროდეგენერაციული და სხვა პათოლოგიების განვითარების რისკების მკვეთრად შემცირება.
ფუნქციური მედიცინის ინტერვენციები მიმართულია ნეიროდეგენერაციის პრევენციაზე და გულისხმობს ოქსიდაციური სტრესის, ექსციტოტოქსიკურობის, ანთების შემცირებას და მიტოქონდრიული ფუნქციის გაუმჯობესებას, მემბრანის აღდგენას და ნეირონების რეგენერაციას.
ეს ინტერვენციებია:
1. კვებითი ჩარევები
ანთების საწინააღმდეგო დიეტა (ხმელთაშუა ზღვის, პალეო და ა.შ.)
ომეგა -3 ცხიმოვანი მჟავების, ანტიოქსიდანტების (ვიტამინები C, E, კაროტინოიდები)
მიტოქონდრიის დამხმარე ნუტრიენტების (CoQ10, ალფა-ლიპოის მჟავა, L-კარნიტინი) ჩართვა კკვების რეჟიმში.
ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები:
- თევზი: სკუმბრია, ორაგული, ქაშაყი, სარდინი, ტუნა
- თესლეული: სელის თესლი, ჩია
ვიტამინი C:
- ციტრუსები: ფორთოხალი, გრეიპფრუტი, ლიმონი
- კენკრა: მარწყვი
- ბოსტნეული: წიწაკა, ბროკოლი, კომბოსტო
ვიტამინი E:
- თხილეული: ნუში, მზესუმზირა
- მცენარეული ზეთები: მზესუმზირის ზეთი
- მწვანე ფოთლოვანი ბოსტნეული: ისპანახი
კაროტინოიდები:
- ყვითელი და ნარინჯისფერი ბოსტნეული: სტაფილო, გოგრა, ტკბილი კარტოფილი
- მწვანე ფოთლოვანი ბოსტნეული: ისპანახი, კეილი
CoQ10:
- ხორცი: საქონლის ხორცი, ღვიძლი
- თევზი: სარდინი, ორაგული
- თხილეული: ფისტა
ალფა-ლიპოის მჟავა:
- წითელი ხორცი
- ბოსტნეული: ისპანახი, ბროკოლი, პომიდორი
L-კარნიტინი:
- წითელი ხორცი: ცხვრის ხორცი, საქონლის ხორცი
- რძის პროდუქტები: რძე, ყველი
2. ნუტრაცევტული და მცენარეული საშუალებები
კურკუმინი, რესვერატროლი, მწვანე ჩაის ექსტრაქტი – ამცირებს ანთებას/დაჟანგვას.
ლომის მანის სოკო, ბაკოპა – ხელს უწყობს ნეიროგენეზს.
3. ცხოვრების წესის ცვლილებები
ვარჯიში (აერობული და წინააღმდეგობის ვარჯიში)
სტრესის მართვა – მედიტაცია, იოგა, სუნთქვითი ვარჯიშები.
ადეკვატური ძილი
4. ახალი თერაპიები
ჰიპერბარიული ჟანგბადის თერაპია – ზრდის ტვინის დაზიანებულ ქსოვილებში ზრდის ჟანგბადის მიწოდებას, ამცირებს ოქსიდაციური სტრესს და ანთებას, რომლებიც მეორადი დაზიანების პროცესების გამომწვევია.
ის ასევე ხელს უწყობს ნეიროპლასტიურობას, ასტიმულირებს ახალი სისხლძარღვების წარმოქმნას და აძლიერებს მიტოქონდრიულ ფუნქციას, რითაც ხელს უწყობს ნეირონების შეკეთებას და რეგენერაციას თავის ტვინის ტრავმული დაზიანების შემდეგ.
ფოტობიომოდულაცია – ამცირებს ანთებას, ასტიმულირებს მიტოქონდრიებს და ხელს უწყობს ნეირონების შეკეთებას, აღადგენს მეტაბოლურ წონასწორობას და გრძელვადიან პერსპექტივაში, ხელს შეუწყობს ტვინის ჯანმრთელობას და მის ოპტიმალურ ფუნქციონირებას.
ყურადღება:
წინამდებარე ინფორმაცია მხოლოდ საინფორმაციო და საგანმანათლებლო მიზნებისთვისაა განკუთვნილი. იგი არ წარმოადგენს და არ ანაცვლებს პროფესიონალურ სამედიცინო რჩევას, დიაგნოზს ან მკურნალობას. ნებისმიერი სამედიცინო საკითხის ან მდგომარეობის შესახებ კითხვების ან ეჭვების შემთხვევაში, ყოველთვის მიმართეთ თქვენს ექიმს ან სხვა კვალიფიციურ სამედიცინო სპეციალისტს. არასოდეს უგულებელყოთ პროფესიონალური სამედიცინო რჩევა ან დააყოვნოთ მისი მიღება აქ წაკითხული ინფორმაციის გამო. თუ თქვენ გაქვთ გადაუდებელი სამედიცინო მდგომარეობა, დაუყოვნებლივ დაუკავშირდით სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას
გამოყენებული რესურსები:
https://www.ninds.nih.gov/health-information/disorders/traumatic-brain-injury-tbi
https://www.nichd.nih.gov/health/topics/tbi/conditioninfo/effects
https://jnnp.bmj.com/content/90/11/1221
https://www.alz.org/alzheimers-dementia/what-is-dementia/related_conditions/traumatic-brain-injury
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28874921/
https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/pdf/moderate_to_severe_tbi_lifelong-a.pdf
https://www.thelancet.com/journals/laneur/article/PIIS1474-4422(23)00241-7/abstract
https://hms.harvard.edu/news/brain-injury-increases-risk-cardiovascular-disease
https://www.cdc.gov/traumaticbraininjury/data/index.html
https://www.ninds.nih.gov/current-research/focus-disorders/focus-traumatic-brain-injury-research
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7530840/
https://www.brainline.org/article/what-impact-will-moderate-or-severe-tbi-have-persons-life
https://healthcare.utah.edu/healthfeed/2021/12/long-term-effects-of-traumatic-brain-injury
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31480294/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7699702/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9604531/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8746812/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8445631/
https://www.nature.com/articles/s41598-022-15565-0
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9366035/
https://www.thewellnesslab.com/hyperbaric-oxygen-and-the-brain/
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8533945/
