კანაფის მოხმარება ადამიანის დნმ-ზე მკაფიო კვალს ტოვებს – ახალი კვლევა ფსიქოზისა და ეპიგენეტიკური ცვლილებების კავშირზე
კანაფი, ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ მოხმარებადი ნარკოტიკული საშუალება მსოფლიოში, კვლავაც იწვევს კვლევით ინტერესს მეცნიერებში. მიუხედავად მისი ფართო მოხმარებისა, დღემდე უცნობია მისი ზუსტი ეფექტები ადამიანის თავის ტვინზე, განსაკუთრებით კი, რატომ იწვევს ეს მცენარე ზოგიერთ მომხმარებელში ფსიქოზს.
ლონდონის სამეფო კოლეჯისა და ექსეტერის უნივერსიტეტის მკვლევართა მიერ ჩატარებული ახალი კვლევა ამ საკითხის უფრო სიღრმისეულ გაგებას გვთავაზობს. კვლევის შედეგად გაირკვა, რომ მაღალი პოტენციალის მქონე კანაფი დნმ-ზე მკაფიო კვალს ტოვებს და ფსიქოზის განვითარების რისკს ზრდის.
კომენტარი, პროფესორ გიორგი ფხაკაძისგან:
“ამ კვლევის შედეგები დიდი მნიშვნელობისაა როგორც გლობალურ, ასევე ქართულ კონტექსტში. საქართველოში, სადაც კანაფის მოხმარება საკმაოდ ფართოდ არის გავრცელებული, აუცილებელია ამ შედეგების გაცნობიერება საზოგადოებისთვის, რათა ადამიანები უფრო ფრთხილად მოეკიდონ ნარკოტიკების მოხმარების შესაძლო ფსიქიკური ზიანის რისკებს.“
THC და მისი გავლენა მომხმარებლის ჯანმრთელობაზე
THC (დელტა-9-ტეტრაჰიდროკანაბინოლი) არის კანაფის მთავარი ინგრედიენტი, რომელიც მომხმარებელს ე.წ. „ამაღლებულ“ შეგრძნებას აძლევს. კვლევების მიხედვით, რაც უფრო მაღალია THC-ის შემცველობა კანაფში, მით უფრო მაღალია ფსიქოზის განვითარების რისკი. მაგალითად, კოლორადოს შტატში, სადაც კანაფის მოხმარება ლეგალურია, შესაძლებელია ისეთი კანაფის შეძენა, რომელიც 90%-მდე THC-ს შეიცავს. თუმცა, მხოლოდ THC არ არის კანაფის ერთადერთი კომპონენტი – ეს მცენარე შეიცავს 144-ზე მეტ სხვა ქიმიურ ნივთიერებას, თუმცა THC-ს მაღალი კონცენტრაცია ყველაზე მეტად დაკავშირებულია ნარკოტიკული ეფექტის სიძლიერესთან.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძე დასძენს:
„დღეს საქართველოში, როგორც სხვა ქვეყნებში, THC-ს შემცველობა კანაფში გაცილებით მაღალია, ვიდრე ეს წარსულში იყო. ეს ზრდის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების რისკს განსაკუთრებით ახალგაზრდებში, რომელთა ტვინი ჯერ კიდევ ფორმირების პროცესშია. ასეთმა მომხმარებლებმა უნდა იცოდნენ, რომ რაც უფრო ძლიერია კანაფი, მით მეტია ზიანის ალბათობა.“
კვლევის ძირითადი შედეგები – ფსიქოზის და ეპიგენეტიკური ცვლილებების კავშირი
მკვლევრებმა შეისწავლეს დნმ-ის მეთილირების პროცესზე კანაფის მოხმარების ეფექტები, რათა გამოერკვიათ, როგორ ცვლის ის გენების მუშაობას ფსიქოზის მქონე და ჯანმრთელ მომხმარებლებში. კვლევა დაფუძნებულია ორ დიდ კვლევაზე, რომლებიც სამხრეთ ლონდონში და ევროკავშირის ქვეყნებში ჩატარდა. მასში მონაწილეობდა 239 ადამიანი, რომლებმაც ფსიქოზის პირველი ეპიზოდი უკვე გამოიცადეს და 443 ჯანმრთელი მონაწილე.
კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ ძლიერი კანაფის მოხმარება მნიშვნელოვნად ცვლის დნმ-ის მეთილირებას, განსაკუთრებით გენებში, რომლებიც დაკავშირებულია ენერგიასთან და იმუნური სისტემის ფუნქციებთან. თუმცა ფსიქოზის მქონე ადამიანებს დნმ-ში ცვლილებების სხვანაირი ფორმა ჰქონდათ, რაც აჩვენებს, რომ გენეტიკური და გარემო ფაქტორები ერთობლივად მოქმედებენ ფსიქიკური ჯანმრთელობის რისკებზე.
გრძელვადიანი გავლენები – ეპიგენეტიკური მექანიზმების როლი
კანაფის მოხმარება არა მხოლოდ ფსიქოზს იწვევს, არამედ გრძელვადიანი ეპიგენეტიკური ცვლილებების გამოწვევასაც ხელს უწყობს. ამ ტიპის ცვლილებები გენების აქტივობას არეგულირებს და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ნარკოტიკების მოხმარების ზიანის შეფასებაში.
კვლევაში ასევე გათვალისწინებული იყო ასაკი, გენდერი, ეთნიკური წარმომავლობა და თამბაქოს მოხმარება, რათა შედეგები ზუსტად გამოჩენილიყო. ამ ფაქტორების გათვალისწინებითაც კი, ძლიერი კანაფის მოხმარების კავშირი დნმ-ის მეთილირებასთან მკაფიოდ გამოიკვეთა.
კიდევ ერთი პროფესორ გიორგი ფხაკაძისგან საქართველოს კონტექსტში:
„ამ კვლევებმა ნათლად აჩვენა, რომ კანაფის მოხმარების ზემოქმედება ფსიქიკური ჯანმრთელობის მხრივ განსაკუთრებით საყურადღებოა ისეთ ქვეყნებში, როგორიც საქართველოა, სადაც ახალგაზრდებში კანაფის მოხმარების ტენდენციები მზარდია. საჭიროა სახელმწიფო პოლიტიკის განახლება და განათლების სისტემის გაძლიერება, რათა მოსახლეობამ უკეთ გაიცნობიეროს ეს რისკები.“
მკვლევართა იმედი და საქართველოსთვის მნიშვნელობა
მკვლევართა მიზანი ამ კვლევით არის მეცნიერების გაძლიერება, რათა უფრო სრულყოფილად გავიგოთ, როგორ ზემოქმედებს კანაფი ადამიანის ბიოლოგიაზე, განსაკუთრებით ფსიქოზის განვითარების კუთხით. ეს შედეგები შეიძლება სასარგებლო იყოს ჯანმრთელობის სფეროში მომუშავე პროფესიონალებისთვის, რათა ისინი ფსიქოზის განვითარების მაღალრისკიან მომხმარებლებს ადრეულ ეტაპზე აღმოაჩინონ.
გიორგი ფხაკაძე ამ საკითხზე საქართველოს მიმართებაშიც საუბრობს:
„საქართველოსთვის ამ კვლევის მნიშვნელობა უდიდესია. ჩვენი ქვეყანა ჯერ კიდევ ადრეულ ეტაპზე დგას, როდესაც საქმე ეხება ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარების რეგულირებასა და ფსიქიკური ჯანმრთელობის დაცვას. აუცილებელია მეტი კვლევისა და ცნობიერების ამაღლების კამპანიები, რომლებიც მიმართული იქნება მაღალი რისკის ჯგუფებზე, რათა თავიდან ავიცილოთ ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები.“
დასკვნა – კვლევის მნიშვნელობა საქართველოსთვის
მიუხედავად იმისა, რომ კანაფი უკვე ათწლეულებია ფართოდ გამოიყენება, მისი ზუსტი გავლენა ადამიანის გენომზე კვლავ შეუსწავლელია. ეს კვლევა გვთავაზობს ახალ მტკიცებულებებს იმის შესახებ, თუ როგორ ცვლის მაღალი პოტენციალის კანაფი დნმ-ის სტრუქტურას და ზრდის ფსიქოზის განვითარების რისკს. საქართველოსთვის კი მნიშვნელოვანია, რომ ამ საკითხზე მეტი ყურადღება გამახვილდეს, რათა ქვეყანა მომზადებული იყოს ასეთი ფსიქიკური ჯანმრთელობის გამოწვევების საპასუხოდ.
მასალის გამოყენების პირობები
