მაიმუნის ყვავილი (mpox): WHO-ის საგანგებო მდგომარეობა და რეაგირების ზომები. რა საფრთხეა და რატომ გამოცხადდა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საგანგებო მდგომარეობა
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) მაიმუნის ყვავილის (mpox) საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საერთაშორისო მნიშვნელობის საგანგებო მდგომარეობად გამოაცხადა. ეს გადაწყვეტილება კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში შემთხვევების მატების ფონზე მიიღეს, რაც მსოფლიოს სხვადასხვა ნაწილში ვირუსის გავრცელების სერიოზულ საფრთხეს ქმნის.
რატომ გახდა მაიმუნის ყვავილი საგანგაშო?
მაიმუნის ყვავილი ვირუსული ინფექციაა, რომელიც ყვავილის მსგავსია. სიმპტომების შორის არიან ცხელება, თავის ტკივილი, ლიმფური კვანძების შესივება და კუნთების ტკივილი. ყველაზე გავრცელებული ნიშნები გამონაყარია, რომელიც ძირითადად სახეზე, ხელებსა და ფეხებზე ჩნდება.
ინფექციის ტიპები და სიკვდილიანობის მაჩვენებლები
მაიმუნის ყვავილის ორი ძირითადი ტიპია: ტიპი I და ტიპი II. ტიპი I, რომელიც ცენტრალურ აფრიკაში გაჩნდა, უფრო მძიმეა და სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 10% აქვს. ტიპი II, რომელიც დასავლეთ აფრიკაში გავრცელდა, ნაკლებად მძიმეა და სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 1%-ია. ბოლო მონაცემებით, კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მიმდინარეობს ტიპი I-ის ეპიდემია, რაც განსაკუთრებით შემაშფოთებელია.
რატომ გახდა საგანგაშო
მაიმუნის ყვავილი ვირუსული ინფექციაა, რომელიც ახლოს ენათესავება ყვავილს. საწყის სიმპტომებს შორის არის ცხელება, თავის ტკივილი, ლიმფური კვანძების შესივება და კუნთების ტკივილი. შემდეგ ჩნდება გამონაყარი — ძირითადად სახეზე, ხელებსა და ფეხებზე.
ცენტრალური აფრიკის ქვეყნებში გავრცელების გამო, კვირის დასაწყისში აფრიკის დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრმა კონტინენტზე საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა. ორგანიზაცია 2017 წელს შეიქმნა და მას შემდეგ, ცენტრს ამ ზომის მიღება პირველად მოუხდა.
უკვე წელიწადზე მეტია, სიტუაცია განსაკუთრებით შემაშფოთებელია კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში.
არსებობს მაიმუნის ყვავილის ორი ტიპი, იგივე კლადი. ტიპი II სათავეს დასავლეთ აფრიკაში იღებს და ნაკლებად მწვავეა. მისი სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ერთ პროცენტამდეა (ანუ, ასი ინფიცირებულიდან მოსალოდნელია ერთის სიკვდილი). თუმცა ტიპი I-ს, რომელიც ცენტრალურ აფრიკაში გაჩნდა, სიკვდილიანობის 10-პროცენტიანი მაჩვენებელი აქვს (კვდება ათი ინფიცირებულიდან ერთი). შედარებისათვის — COVID-19-ის გამომწვევი კორონავირუსის, SARS-CoV-2-ის ომიკრონ ვარიანტის სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 0,7 პროცენტია. კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მაიმუნის ყვავილის ტიპი I-ის დიდი ეპიდემიაა.
ცენტრალური და დასავლეთ აფრიკის ზოგიერთ ნაწილში მაიმუნის ყვავილი ენდემურია; იქ ეს ვირუსი ცხოველებში არსებობს და შეუძლია ადამიანებში გავრცელებაც. 2017 წლის შემდეგ, გავრცელებამ იმატა, განსაკუთრებით ადამიანიდან ადამიანში.
ამის ნაწილობრივი მიზეზი არის დაბალი იმუნურობა, მაიმუნის ყვავილის ვირუსისადმი, რომელიც ენათესავება ყვავილის გამომწვევ ვირუსს. დაახლოებით 40 წლის წინ, ყვავილის წინააღმდეგ მასობრივი ვაქცინაცია გლობალურად შეწყდა, რადგან მოხდა ამ ვირუსის სრულიად ამოძირკვა. შედეგად, დღეისათვის პოპულაციებს ყვავილის წინააღმდეგ მინიმალური იმუნურობა აქვთ.
2022 წელს, ტიპი II-ის ეპიდემია გაწვდო არაენდემურ ქვეყნებში, მათ შორის აფრიკის მიღმა. ეპიდემიის გავრცელება ძირითადად მამაკაცებს შორის სქესობრივად გადამდები იყო.
კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ვითარება
კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში, სადაც ტიპი I-ის ეპიდემია გრძელდება, სიტუაცია განსაკუთრებით მძიმეა. 2023 წელს დაფიქსირდა 14,626 ინფიცირებული და 654 გარდაცვლილი შემთხვევა. ვაქცინების ხელმისაწვდომობა შეზღუდულია, რაც ვითარებას კიდევ უფრო ართულებს.
ვაქცინების საჭიროება და მიწოდება
მაიმუნის ყვავილის ვაქცინები, როგორიცაა Jynneos, Imvamune და Imvanex, ეფექტიანია, მაგრამ მათი მიწოდება კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში შეზღუდულია. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობა მიზნად ისახავს ვაქცინების ეფექტურ მობილიზებას იმ ქვეყნებში, სადაც ისინი განსაკუთრებით საჭიროა.
რას უნდა ველოდოთ?
მაიმუნის ყვავილი სერიოზული ეპიდემიის შემთხვევაში გლობალური შეშფოთების მიზეზი შეიძლება გახდეს. მნიშვნელოვანია ვირუსის გავრცელების მონიტორინგი და მართვა წყაროსთან ახლოს. ეფექტიანი კომუნიკაცია და ზომები დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ასევე გადამწყვეტია, რათა სიტუაციის კონტროლი მოხდეს.
მოქმედების გეგმები
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია და აფრიკის დაავადებათა კონტროლის ცენტრი მუშაობენ ვაქცინების მიწოდების გაუმჯობესებაზე და საერთაშორისო რეაგირების გამართლებაზე. ადრეული რეაგირება და ეფექტური კომუნიკაცია კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ამ ეპიდემიის წარმატებით მართვისთვის.
შედეგი
მაიმუნის ყვავილის გავრცელების კონტროლი საერთაშორისო თანამეგობრობის ერთობლივი ძალისხმევით შესაძლებელია. ვაქცინების და სხვა რესურსების მობილიზაცია და ეფექტური მონიტორინგი გადამწყვეტი ფაქტორებია ვირუსის გავრცელების შეჩერებაში.
სიტუაციის განახლება
მოდერნული სამედიცინო ინტერვენციების და საერთაშორისო თანამშრომლობის მეშვეობით, იმედი არსებობს, რომ მაიმუნის ყვავილის ეპიდემია მსოფლიო ჯანდაცვის გამოწვევების გვერდის ავლით მოიძებნება.
