„ტყვია და კადმიუმი აღმოჩენილია „ფიტნესის“ პროტეინის ფხვნილებში, ფრთხილად იყავით!“ – რას წერს გიორგი ფხაკაძე

პროფესორი, მედიცინის დოქტორი, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მაგისტრი, ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორი ანთროპოლოგიისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის საკითხებში გიორგი ფხაკაძე სოციალურ ქსელში პოსტს აქვეყნებს და ახალ კვლევაზე წერს.

მისი თქმით, ბოლო პერიოდში ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ პროტეინის ფხვნილებში მძიმე ლითონები აღმოჩნდა, როგორიცაა არშიანი, ტყვია, კადმიუმი და ვერცხლისწყალი.

პროტეინის ფხვნილების ფარული რისკები: მკაცრი რეგულაციის აუცილებლობა საქართველოში

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე

პროტეინის ფხვნილები თანამედროვე ველნესის ინდუსტრიის განუყოფელი ნაწილი გახდა და პოპულარობით სარგებლობს, როგორც კუნთების ზრდის, წონის მართვისა და ზოგადი ჯანმრთელობისთვის აუცილებელი პროდუქტი. თუმცა, ბოლო პერიოდში ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა ამ დანამატებში მძიმე ლითონების, როგორიცაა არშიანი, ტყვია, კადმიუმი და ვერცხლისწყალი, არსებობა (1). ეს მიგნებები კიდევ ერთხელ ადასტურებს რეგულაციის გამკაცრების აუცილებლობას, განსაკუთრებით ისეთ ქვეყნებში, როგორიც საქართველოა, სადაც დიეტური დანამატების მომხმარებელთა დაცვა ნაკლებად რეგულირდება.

პროტეინის ფხვნილები: პოპულარული, მაგრამ პრობლემური პროდუქტი

გლობალურად, პროტეინის ფხვნილების ბაზრის ღირებულება 2022 წელს $21.5 მილიარდს შეადგენდა და მოსალოდნელია, რომ 2027 წლისთვის ეს მაჩვენებელი $32.6 მილიარდს მიაღწევს (2). საქართველოში, სადაც ველნესის ინდუსტრია სწრაფად ვითარდება, იმპორტირებული პროტეინის ფხვნილები განსაკუთრებით პოპულარულია ფიტნესის მოყვარულებსა და ახალგაზრდებს შორის. თუმცა, ამ პროდუქტების უმეტესობას არ გააჩნია ხარისხის სერტიფიკატი, რაც მომხმარებლებს შესაძლო ჯანმრთელობის რისკების წინაშე აყენებს.

საქართველოს შემთხვევა: მცირე კვლევა

2024 წელს, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტმა (PHIG) ჩაატარა მცირე მასშტაბის კვლევა, რათა გაეანალიზებინა პროტეინის ფხვნილების უსაფრთხოება ქართულ ბაზარზე. შეზღუდული რესურსების პირობებში, PHIG-მა 10 პროტეინის ფხვნილი შემთხვევით შეიძინა ქართულ ონლაინ მაღაზიებში და ადგილობრივ საცალო ვაჭრობებში. პროდუქტები შეირჩა ისე, რომ ასახულიყო საქართველოში პოპულარული ბრენდების მრავალფეროვნება.

კვლევამ გამოავლინა შემდეგი:

1. 10 პროდუქტიდან 3-ში არ იყო მითითებული ინგრედიენტების წარმომავლობა ან მესამე მხარის ტესტირების სერტიფიცირება.
2. 2 პროდუქტი აცხადებდა, რომ აკმაყოფილებს საერთაშორისო ხარისხის სტანდარტებს, თუმცა არ წარმოდგენდა მტკიცებულებებს ან სერტიფიკატს.

ამ მცირე კვლევამ გააშკარავა საქართველოში არსებული ფართომასშტაბიანი პრობლემა, სადაც დიეტური დანამატები ხშირად არ ექვემდებარება რეგულირებას. ეტიკეტირებისა და ხარისხის გარანტიის ნაკლებობა მომხმარებლებს ართმევს უსაფრთხო პროდუქტის შეძენის შესაძლებლობას.

მძიმე ლითონები და მათი გავლენა ჯანმრთელობაზე

მძიმე ლითონები ორგანიზმში დროთა განმავლობაში გროვდება და სერიოზულ ჯანმრთელობად გამოწვევებს იწვევს. არშიანის ქრონიკული ზემოქმედება დაკავშირებულია კიბოს, კანის დაზიანებებისა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებთან (4). ტყვიის ზემოქმედება, თუნდაც მცირე დოზებში, აზიანებს ბავშვების კოგნიტიურ განვითარებას და ზრდის ჰიპერტენზიისა და თირკმელების დაავადებების რისკს მოზრდილებში (5). კადმიუმი აზიანებს თირკმელებსა და ძვლებს, ხოლო ვერცხლისწყალი ნეიროლოგიურ დარღვევებს იწვევს (6).

საქართველოს მომხმარებლებისთვის, რისკი კიდევ უფრო იზრდება, რადგან დიეტური დანამატების ტესტირების სტანდარტები ადგილობრივად არ არსებობს. ბევრ პროდუქტს, რომელიც იყიდება სპორტული დარბაზებში, ონლაინ პლატფორმებზე ან მცირე საცალო ქსელებში, არ აქვს ჩატარებული სავალდებულო უსაფრთხოების შეფასება.

რეგულაციების რეფორმის აუცილებლობა საქართველოში

საქართველოში დიეტური დანამატების რეგულაცია მინიმალურ დონეზეა. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი იმპორტირებული პროდუქტი აკმაყოფილებს ევროკავშირის ან აშშ-ის სტანდარტებს, ბევრი პროდუქტი შემოდის ბაზარზე სათანადო დოკუმენტაციისა და ტესტირების გარეშე.

PHIG მოითხოვს შემდეგ ნაბიჯებს:
1. სავალდებულო ტესტირება და სერტიფიცირება: ყველა დიეტური დანამატი, მათ შორის პროტეინის ფხვნილები, უნდა გაიაროს ტესტირება მძიმე ლითონებზე, სანამ ბაზარზე მოხვდება.
2. გამჭვირვალე ეტიკეტირების მოთხოვნები: მწარმოებლებმა და დისტრიბუტორებმა უნდა უზრუნველყონ დეტალური ინფორმაცია ინგრედიენტებისა და შესაძლო დამაბინძურებლების შესახებ.
3. საზოგადოების ინფორმირებულობის კამპანიები: საგანმანათლებლო ინიციატივებმა უნდა აცნობონ მომხმარებლებს დაურეგულირებელი დანამატების რისკების შესახებ.
4. თანამშრომლობა საერთაშორისო სააგენტოებთან: ისეთ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობა, როგორიცაა ევროპის სურსათის უვნებლობის ორგანო (EFSA) და აშშ-ის საკვები და წამლების ადმინისტრაცია (FDA), დაგვეხმარება საქართველოში მტკიცე რეგულაციების შექმნაში.

მომხმარებელთა ცნობიერების ამაღლება

საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტი გეგმავს, 2025 წელს დაიწყოს ქვეყნის მასშტაბის კამპანია, რომელიც მიზნად ისახავს მოსახლეობის ინფორმირებულობის ამაღლებას. ინიციატივები მოიცავს:
• ინფორმაციული მასალის გავრცელებას ქართულ და ეთნიკური უმცირესობების ენებზე;
• სპორტული დარბაზების, აფთიაქებისა და ჯანდაცვის პროვაიდერების პარტნიორობით სანდო ინფორმაციის მიწოდებას;
• ონლაინ მონაცემთა ბაზის შექმნას, სადაც მომხმარებლები შეძლებენ პროდუქტის უსაფრთხოების სტატუსის გადამოწმებას.

დასკვნა

პროტეინის ფხვნილების საკითხი საქართველოში და მსოფლიოში გვახსენებს, რომ აუცილებელია კოლექტიური ქმედება. ქვეყნის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტებმა, რეგულირების ორგანოებმა და მომხმარებლებმა ერთად უნდა იმუშაონ ამ პრობლემის გადასაჭრელად. რეგულაციების გამკაცრებით, ინფორმირებულობის ამაღლებით და მტკიცებულებებზე დაფუძნებული პრაქტიკის გავრცელებით, ჩვენ შეგვიძლია დავიცვათ საქართველოს მოსახლეობა და უზრუნველვყოთ, რომ ველნესის პროდუქტებმა ნამდვილად შეუწყოს ხელი ჯანმრთელობას და არა მის დაზიანებას.