პირველი სისხლის ტესტი ალცჰაიმერის ადრეული დიაგნოსტირებისთვის — რას უნდა ველოდოთ და რატომ არის ხარისხიანი კლინიკების როლი გადამწყვეტი?
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
აშშ-ის სურსათისა და წამლის ადმინისტრაციამ (FDA) დაამტკიცა პირველი სისხლის ტესტი ალცჰაიმერის დაავადების დიაგნოსტირებისთვის, რაც გლობალურ დონეზე დიაგნოსტიკის რევოლუციას ნიშნავს.
ტესტი შემუშავებულია Fujirebio Diagnostics-ის მიერ და ზომავს სისხლში ორი ცილის პროპორციას, რაც დაკავშირებულია ტვინში ამილოიდური ფოლაქების არსებობასთან — ალცჰაიმერის მთავარი ბიომარკერი.
ამ დრომდე ასეთი დიაგნოზისთვის საჭირო იყო PET სკანირება ან სპინალური სითხის ანალიზი. ახლა კი, ტესტით შესაძლებელი გახდა მარტივი სისხლის ანალიზით დაავადების ადრეული აღმოჩენა, რაც მკურნალობის ეფექტურობის საგრძნობლად გაუმჯობესებას ნიშნავს.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი საქართველოშიც?
საქართველოში ალცჰაიმერის და დემენციის გავრცელება მზარდია, თუმცა:
• პაციენტები ხშირად მოულოდნელად დგებიან დიაგნოზის წინაშე უკვე გვიან ეტაპზე
• არ არსებობს სტანდარტული და ხელმისაწვდომი დიაგნოსტიკური მეთოდები
• საქართველოში არ არის საკმარისი ცოდნა, რომ დემენცია არ არის “ბუნებრივი დაბერება”, არამედ პროგრესირებადი დაავადებაა, რომლის შეფერხება შესაძლებელია ადრეული ჩარევით
მაგრამ ტესტი თავად არ არის საკმარისი!
ასეთ ახალ ტექნოლოგიებთან ერთად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, სად ჩატარდება დიაგნოზი, როგორ განხორციელდება შეფასება და როგორ გაწერენ მკურნალობას.
აქ ჩნდება მაღალი ხარისხის კლინიკების და საერთაშორისო აკრედიტაციის მნიშვნელობა.
საერთაშორისო აკრედიტაცია (მაგალითად, Accreditation Canada):
• მოითხოვს, რომ კლინიკამ ჰქონდეს ადრეული დიაგნოსტიკის სტანდარტები და პროცედურები
• უზრუნველყოფს, რომ ექიმები რეგულარულად გადიან გადამზადებას დემენციის, ნეიროდეგენერაციული დაავადებების და თანამედროვე ტესტირების საკითხებში
• ავალდებულებს კლინიკას, რომ მონაცემები სწორად იქნეს ინტერპრეტირებული და მკურნალობა ინდივიდუალურად შერჩეულად დაიგეგმოს
• ხელს უწყობს შეცდომების თავიდან აცილებას და ეთიკურ კომუნიკაციას პაციენტთან
ტესტის ძირითადი უპირატესობები:
• ადრეულ ეტაპზე იწყება მკურნალობა — რაც დაავადების პროგრესს ანელებს
• ოჯახს ეძლევა დრო და საშუალება, უკეთ დაგეგმოს მოვლა და მხარდაჭერა
• ექიმს ეხმარება სხვადასხვა მიზეზით გამოწვეული სიმპტომების დიფერენცირებაში (დეპრესია, B12 დეფიციტი, სტრესი და სხვა)
როგორ უნდა მოვემზადოთ საქართველოში?
→ აუცილებელია ტესტის რეგისტრაცია და რეგულირება ადგილობრივ დონეზე
→ უნდა დაიწყოს პილოტი მაღალგანვითარებულ კლინიკებში — განსაკუთრებით იქ, სადაც მიმდინარეობს აკრედიტაციის პროცესები Accreditation Canada • აკრედიტაცია კანადა-თან ან JCI-სთან
→ სახელმწიფო პროგრამებმა უნდა ჩართონ ტესტირება რისკ-ჯგუფებისთვის, მაგალითად, 60+ ასაკში მყოფი ადამიანები, მეხსიერების პრობლემებით
→ პაციენტებისთვის და ექიმებისთვის უნდა შეიქმნას განათლების რესურსები და კონსულტაციის შესაძლებლობა
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„ტექნოლოგია კარგია, მაგრამ ხარისხიანი მომსახურება და სწორი გარემო აუცილებელია. მხოლოდ აკრედიტებული კლინიკებში შეგვიძლია ვიყოთ დარწმუნებულები, რომ ტესტის პასუხი სწორად აიხსნება და პაციენტს მიეცემა სანდო, ადამიანის ღირსებაზე დაფუძნებული სერვისი.“
წყაროები:
1. FDA – Approval of Fujirebio blood test for Alzheimer’s, 2025
2. Nature – Blood biomarkers for Alzheimer’s disease: validation and application, 2024
3. Accreditation Canada – Standards for Dementia Care and Early Diagnosis, 2024
4. WHO – Global action plan on the public health response to dementia, 2023
გაიგეთ მეტი
შენი ექიმი – www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
