სიმსივნეების რისკის შემცირების ხუთი საკვები: როგორ ავიცილოთ ჯანმრთელობისთვის საშიში პროდუქტები
ონკოლოგიური დაავადებები გლობალური და ეროვნული საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის ყველაზე დიდ გამოწვევად რჩება. მსოფლიო ჯანმრთელობის ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, ყოველწლიურად 10 მილიონზე მეტი ადამიანი იღუპება სიმსივნის გამო, რაც მსოფლიოში სიკვდილიანობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია (1). საქართველოში ონკოლოგიური დაავადებების გავრცელება ასევე მზარდია – 2023 წლის სტატისტიკით, ჩვენს ქვეყანაში ყოველწლიურად 10 000-ზე მეტი ახალი შემთხვევა რეგისტრირდება (2).
საკვები და ცხოვრების წესი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ამ რისკების მართვაში.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი, ამბობს:
„ჩვენი ყოველდღიური საკვები პირდაპირ განსაზღვრავს ჩვენს ჯანმრთელობას. სწორი კვება არა მხოლოდ სიმსივნის პრევენციის, არამედ ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების ერთ-ერთი მთავარი საფუძველია.“
სტატიაში წარმოგიდგენთ ხუთ საკვებს, რომლებიც მეცნიერების მიერ აღიარებულია ჯანმრთელობისთვის საშიშად და განვიხილავთ გლობალურ და ეროვნულ პრაქტიკებს, რომლებიც სიმსივნეების რისკს ამცირებს.
1. სწრაფი კვების პროდუქტები და სნექები
სწრაფი კვების პროდუქტები, როგორიცაა ჩიფსები, სნექები და ფასტფუდი, შეიცავს მაღალ რაოდენობას ტრანსცხიმებს, მარილსა და კონსერვანტებს. ეს ნივთიერებები პირდაპირ ზრდის სიმსივნეების განვითარების რისკს, განსაკუთრებით მსხვილი ნაწლავისა და კუჭის სიმსივნეების შემთხვევაში.
რატომ არის მავნე:
• შეიცავს ტრანსცხიმებს, რომლებიც იწვევს ანთებით პროცესებს.
• ზრდის სიმსუქნისა და მეტაბოლური სინდრომის რისკს, რაც დაკავშირებულია სიმსივნეებთან.
გლობალური პრაქტიკა:
ნორვეგიასა და დანიაში ტრანსცხიმების გამოყენება საკვებში მკაცრად იკრძალება, რაც მსგავს დაავადებების მაჩვენებლებს ამცირებს (3).
საქართველოს მაგალითი:
მიუხედავად გარკვეული რეგულაციების არსებობისა, სწრაფი კვების პროდუქტების მოხმარება საქართველოში კვლავ ფართოდ არის გავრცელებული.
2. გაყინული ხორცპროდუქტები
გაყინული ხორცი და მასზე დაფუძნებული პროდუქტები, რომლებიც დიდი ხნით ინახება, შეიცავს ნიტრატებს და ნიტრიტებს. ეს ქიმიური დანამატები დაკავშირებულია მსხვილი ნაწლავისა და კუჭის სიმსივნეების განვითარებასთან.
რატომ არის მავნე:
• შემნახველი ნივთიერებები ტრანსფორმირდება კანცეროგენულ ნიტროზამინებად.
• ხანგრძლივი მოხმარება ზრდის კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის სიმსივნეების რისკს.
გლობალური პრაქტიკა:
იაპონიაში მჭიდრო კონტროლი ხორციელდება ხორცპროდუქტების შემადგენლობაზე და მის შემნახველ საშუალებებზე, რაც ამცირებს ონკოლოგიური დაავადებების შემთხვევებს (4).
პროფესორის რჩევა:
„მოერიდეთ გაყინულ ხორცპროდუქტებს და მიირთვით ახალი, ადგილობრივი წარმოების საკვები.“
3. სწრაფი სუპები და მზა საკვები
სწრაფი სუპები და მსგავსი პროდუქტები შეიცავს მაღალ რაოდენობას კონსერვანტებს, ხელოვნურ არომატიზატორებსა და ნატრიუმს. ეს ინგრედიენტები ხელს უწყობს ორგანიზმში ანთებით პროცესებს, რაც სიმსივნეების განვითარებასთან ასოცირდება.
რატომ არის მავნე:
• შეიცავს მონოსოდიუმის გლუტამატს (MSG), რომელიც ზრდის ნერვულ სისტემაზე ზეწოლას.
• მაღალნატრიუმიანი საკვები ზრდის მაღალი წნევის და კუჭის სიმსივნეების რისკს.
გლობალური პრაქტიკა:
ავსტრალიაში მსგავს პროდუქტებზე ეტიკეტირება მკაცრია – მავნე ინგრედიენტები დეტალურადაა აღწერილი, რაც მომხმარებელს საშუალებას აძლევს, გაცნობიერებული არჩევანი გააკეთოს (5).
4. ტკბილი გაზიანი სასმელები
შაქრით მდიდარი გაზიანი სასმელები, როგორებიცაა კოლა და ლიმონათები, პირდაპირ კავშირშია სიმსუქნესთან და ონკოლოგიური დაავადებების განვითარებასთან. კვლევებმა აჩვენა, რომ მაღალი შაქრის მიღება ზრდის პანკრეასის, ღვიძლისა და მსხვილი ნაწლავის სიმსივნეების რისკს.
რატომ არის მავნე:
• მაღალშაქრიანი სასმელები ხელს უწყობს ინსულინის დონის მატებას, რაც ზრდის კიბოს უჯრედების აქტივობას.
• საღებავები და კონსერვანტები ტოქსიკური ზემოქმედებას ახდენს ღვიძლზე.
გლობალური პრაქტიკა:
საფრანგეთში ტკბილ გაზიან სასმელებზე დამატებითი გადასახადი დაწესდა, რაც მნიშვნელოვნად ამცირებს მათ მოხმარებას (6).
5. ალკოჰოლი
ალკოჰოლი ონკოლოგიური დაავადებების ერთ-ერთი ძირითადი რისკფაქტორია. WHO-ის მონაცემებით, ალკოჰოლი ყოველწლიურად 700 000-ზე მეტ შემთხვევასთან არის დაკავშირებული, რაც მოიცავს სარძევე ჯირკვლის, ღვიძლისა და საყლაპავის სიმსივნეებს.
რატომ არის მავნე:
• ალკოჰოლი შეიცავს აცეტალდეჰიდს – ნივთიერებას, რომელიც უჯრედების დნმ-ს აზიანებს.
• ზრდის ანთებითი პროცესების რისკს.
საქართველოს სტატისტიკა:
ქვეყანაში ალკოჰოლის მოხმარება ერთ სულ მოსახლეზე 8.2 ლიტრია წელიწადში, რაც აღმოსავლეთ ევროპის საშუალოზე მაღალი მაჩვენებელია (2).
პროფესორის რჩევა:
„ალკოჰოლის მიღება მინიმუმამდე უნდა დავიყვანოთ. ჯანმრთელობისთვის ყველაზე უსაფრთხო დოზა – ნულია.“
სწორი კვების გლობალური გამოცდილება
ბევრ ქვეყანაში აქტიურად მიმდინარეობს საკვების რეგულირება და მოსახლეობის განათლება.
• იაპონია: ჯანმრთელობისთვის უსაფრთხო საკვების ეტიკეტირების ერთ-ერთი საუკეთესო მაგალითი.
• ნორვეგია და დანია: ტრანსცხიმების სრული აკრძალვა.
• საფრანგეთი: დამატკბობლების და ტკბილ სასმელებზე მკაცრი რეგულაციები.
• ავსტრალია: საკვებზე მკაცრი ეტიკეტირების სისტემა.
დასკვნა
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე მუდმივად მოუწოდებს საქართველოს მოსახლეობას, ყურადღებით მოეკიდონ კვებას და ცხოვრების წესს. სწორი კვება არ არის მხოლოდ ინდივიდუალური არჩევანი – ეს არის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევა, რომელიც საერთო ძალისხმევით უნდა გადაიჭრას.
გახსოვდეთ: თქვენი ჯანმრთელობა თქვენს ყოველდღიურ არჩევანზეა დამოკიდებული.
მითითებული ლიტერატურა
1. World Health Organization. Cancer: Key Facts. https://www.who.int
2. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური. ონკოლოგიური დაავადებები საქართველოში. https://www.geostat.ge
3. European Food Safety Authority. Trans Fats Regulation. https://www.efsa.europa.eu
4. Ministry of Health, Labour and Welfare of Japan. Food Safety Standards. https://www.mhlw.go.jp
5. Australian Government, Food Standards. https://www.foodstandards.gov.au
6. French Ministry of Health. Sugar Tax Impact. https://www.santepubliquefrance.fr
@highlight
@[61552603185704:2048:SheniEkimi.ge • http://xn--podalbard8ewa.ge/]
@[61554408115760:2048:SheniAmbebi.ge • http://xn--lodcajcveug2j.ge/]
