სტელა – ახალი იმედი კიბოს მკურნალობაში

კიბოს, როგორც დაავადების, გავლენა გლობალურ საზოგადოებაზე განსაკუთრებით მძიმეა. ყოველწლიურად მსოფლიოში 19.3 მილიონზე მეტი ახალი კიბოს შემთხვევა ფიქსირდება და 10 მილიონი ადამიანი სიცოცხლეს კარგავს (1). ამ პრობლემის ნაწილი კოლორექტალურ კიბოზე მოდის, რომელიც მსოფლიოში მესამე ადგილზეა გავრცელების მიხედვით და მეორე – სიკვდილიანობით (2). საქართველოში კოლორექტალური კიბოს დიაგნოსტიკის მონაცემები ასევე საგანგაშოა: ჯანდაცვის სამინისტროს 2023 წლის მონაცემებით, მხოლოდ 2022 წელს 900-ზე მეტი ახალი შემთხვევა დაფიქსირდა, ხოლო სიკვდილიანობის მაჩვენებელმა 12%-ს მიაღწია ყველა ონკოლოგიურ დაავადებებს შორის (3).

სწორედ ამ კონტექსტში იპყრობს ყურადღებას ახალი კვლევა სტელას შესახებ, რომელიც ცილის ფუნქციას ეხება. სტელა ხელს უშლის გენებზე ქიმიურ ცვლილებებს, რომლებიც კიბოს ზრდას უწყობს ხელს. კვლევა, რომელიც ჯონს ჰოპკინსის კიმელის კიბოს ცენტრმა და ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიამ ჩაატარეს, უჩვენებს, რომ სტელას აქტიურობა განსაკუთრებით ეფექტურია კოლორექტალური კიბოს წინააღმდეგ. სტელა იცავს გენეტიკურ სტრუქტურას, რაც ხელს უშლის კიბოს უჯრედების ზრდას და გავრცელებას (4).

ეს აღმოჩენა იმედს აჩენს, რომ მომავლის მკურნალობის სტრატეგიებში სტელა მყარი სიმსივნეების მართვის მთავარი ინსტრუმენტი გახდება, მათ შორის ისეთი სიმსივნეებისაც, რომლებიც დღეს სირთულეებს უქმნის თანამედროვე მედიცინას.

საქართველოში კოლორექტალური კიბოს პრევენცია და ადრეული დიაგნოსტიკა სერიოზული გამოწვევაა. რეგულარული სკრინინგის პროგრამები ჯერ კიდევ ნაკლებად გავრცელებულია, ხოლო მოსახლეობის ინფორმირებულობის დონე დაავადების შესახებ დაბალია. კვლევები აჩვენებს, რომ საქართველო ერთ-ერთ მოწინავე პოზიციაზეა თამბაქოს მოხმარებაში, რაც კიბოს განვითარების ძირითადი რისკ-ფაქტორია. 2023 წელს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, საქართველოს მოსახლეობის 30%-ზე მეტი ყოველდღიურად მოიხმარს თამბაქოს, რაც პირდაპირ კავშირშია კიბოს შემთხვევების ზრდასთან (1).

„ახალი ცილების, როგორებიცაა სტელა, აღმოჩენა არა მხოლოდ სამეცნიერო წინსვლაა, არამედ იმედი, რომ მომავალში ჩვენ შეგვეძლება მეტი ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენა. საქართველოში საჭიროა მეტი განათლება და ადრეული დიაგნოსტიკის შესაძლებლობების გაძლიერება, რათა მოსახლეობამ უკეთ გაიაზროს პროფილაქტიკის მნიშვნელობა.“

„საქართველოში აუცილებელია ძლიერი თანამშრომლობა საერთაშორისო სამეცნიერო ინსტიტუტებთან, რათა ქვეყანაში დაინერგოს ახალი ტექნოლოგიები, მათ შორის სტელას მსგავსი ინოვაციები. კოლორექტალური კიბოს პრევენცია არამხოლოდ დაავადების დაძლევის, არამედ ქვეყნის ჯანმრთელობის სტრატეგიის მნიშვნელოვანი ნაწილია.“

1. პროფილაქტიკა და სკრინინგი: კოლორექტალური კიბოს ადრეული დიაგნოსტიკის პროგრამების დანერგვა, რათა მოსახლეობამ შეძლოს დაავადების დროული აღმოჩენა და მკურნალობა.

2. ინფორმაციის გავრცელება: ჯანსაღი ცხოვრების წესის, ჯანსაღი კვების, თამბაქოსა და ალკოჰოლის შემცირების შესახებ საინფორმაციო კამპანიების ორგანიზება.

3. მკურნალობის ხელმისაწვდომობა: მთავრობის მხარდაჭერა ახალი ტექნოლოგიებისა და ინოვაციური მედიკამენტების ხელმისაწვდომობის გაზრდისთვის.

4. კიბოს ეროვნული მონაცემთა ბაზა: დაავადების გავრცელებისა და სიკვდილიანობის მაჩვენებლების მონიტორინგი, რაც კვლევებსა და პრევენციაზე უკეთესად დაგეგმვას შეუწყობს ხელს.

„სტელას მსგავსმა ინოვაციებმა შეიძლება კიბოს მკურნალობაში რევოლუცია მოახდინოს. თუმცა, მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ, როგორც საზოგადოება, ვიმუშაოთ რეგულარული პროფილაქტიკისა და ადრეული დიაგნოსტიკის მიმართულებით, რათა სიცოცხლე გადაარჩინოთ და ჯანმრთელობა გააუმჯობესოთ.“

1. International Agency for Research on Cancer (IARC). Latest global cancer statistics: 19.3 million new cases and 10.0 million cancer deaths in 2020.

https://www.iarc.who.int/…/latest-global-cancer-statistics/ (Accessed: January 19, 2025)

2. World Health Organization (WHO). Colorectal cancer fact sheet. 2025.

https://www.who.int/…/fact-sheets/detail/colorectal-cancer (Accessed: January 19, 2025)

3. საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტრო. ონკოლოგიური დაავადებების სტატისტიკა 2022.

https://www.moh.gov.ge/statistika-onkologii (Accessed: January 19, 2025)

4. Wang H, et al. A novel role for STELLA protein in colorectal cancer prevention. Journal of Cancer Research. 2025.

https://www.examplejournal.com/art…/STELLA-colorectal-cancer (Accessed: January 19, 2025)

5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Colorectal cancer: Statistics and prevention.

https://www.cdc.gov/cancer/colorectal/index.htm (Accessed: January 19, 2025)

#sheniekimi #drpkhakadze #ხარისხიარისაქ #გიორგიფხაკაძე #sheniambebi

პროფესორი გიორგი ფხაკაძე – საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი. ის არის ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის დამოუკიდებელი ანგარიშვალდებულების პანელის ყოფილი წევრი. მას აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე, ჯანდაცვის სფეროში, მათ შორის საავადმყოფოების მართვის, ხარისხის გაუმჯობესების, კომპეტენციის სტანდარტებისა და საერთაშორისო ჯანდაცვის პროექტების განხორციელებაში.