მარბურგის ვირუსის აფეთქება რუანდაში
მარბურგის ვირუსი, იშვიათი და სასიკვდილო ვირუსია, რომელიც იგივე ოჯახს მიეკუთვნება, როგორც ებოლა – პირველად დადასტურდა რუანდაში.
აფეთქებამ, რომელიც დაიწყო გასულ პარასკევს, გამოიწვია 20 შემთხვევა და 6 გარდაცვალება, რომელთაგან უმეტესობა ჯანდაცვის მუშაკები იყვნენ. რუანდის ჯანდაცვის სამინისტრო სწრაფად იღებს ზომებს ვირუსის გავრცელების შესაკავებლად, თუმცა კვლავ არსებობს შეშფოთება უფრო ფართო ეპიდემიის შესაძლებლობის გამო, ვირუსის მაღალი ლეტალობის მაჩვენებლისა და ვაქცინის ან კონკრეტული მკურნალობის არარსებობის გათვალისწინებით. ეს სტატია მიმოიხილავს ვირუსთან დაკავშირებულ ძირითად ფაქტებს, სიმპტომებს, გავრცელების მეთოდებს, რეაგირების ზომებსა და პრევენციის ნაბიჯებს, რათა უკეთ გავიგოთ არსებული სიტუაცია.
რა არის მარბურგის ვირუსი?
მარბურგის ვირუსი მიეკუთვნება Filoviridae-ს ოჯახს, იგივე ვირუსული ოჯახია, რასაც ეკუთვნის ებოლა. ეს არის უაღრესად საშიში პათოგენი, რომლის ლეტალობის მაჩვენებელი შესაძლოა 88%-მდე იყოს აფეთქების დროს, როგორც აღნიშნავს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO). ვირუსი ზოონოზურია, რაც ნიშნავს, რომ იგი ცხოველებიდან ვრცელდება ადამიანებში, ძირითადად ღამურებიდან. ვირუსი შემდეგ ვრცელდება ადამიანებს შორის ინფიცირებული პირის სხეულის სითხეებთან (სისხლი, ნერწყვი, შარდი) კონტაქტის გზით. საავადმყოფოებში, ის ხშირად ვრცელდება ჯანდაცვის მუშაკებს შორის, რომლებიც ინფიცირებულ პაციენტებზე ზრუნავენ სათანადო დამცავი აღჭურვილობის გარეშე.
სიმპტომები და ლეტალობის მაჩვენებელი
მარბურგის ვირუსის დაავადების (MVD) სიმპტომები ძალიან ჰგავს ებოლას – მაღალ სიცხეს, მწვავე თავის ტკივილს, კუნთების ტკივილს, დიარეას, ღებინებას და ზოგიერთ შემთხვევაში – ძლიერ სისხლის დაკარგვას, რაც იწვევს შოკსა და მრავალი ორგანოს უკმარისობას. სიკვდილი შეიძლება დადგეს სიმპტომების დაწყებიდან 8-9 დღის შემდეგ, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც პაციენტს განუვითარდება მძიმე სისხლის დაკარგვა ან ორგანოთა უკმარისობა.
კონკრეტული მკურნალობის ან ვაქცინის არარსებობა ართულებს მდგომარეობას. მიუხედავად იმისა, რომ მხარდამჭერმა თერაპიამ, როგორიცაა რეჰიდრატაცია და სისხლის გადასხმა, შეიძლება გააუმჯობესოს გადარჩენის შანსები, ლეტალობის მაჩვენებელი მაინც მაღალი რჩება. WHO-ს მიხედვით, ამჟამინდელი მკურნალობები ექსპერიმენტულია და მოიცავს სისხლის პროდუქტებს, მედიკამენტებსა და იმუნოთერაპიას. ჯანდაცვის მუშაკები განსაკუთრებით მაღალი რისკის ქვეშ არიან, რადგან ისინი პაციენტებთან ახლო კონტაქტში არიან, როგორც ეს რუანდის შემთხვევებში ვიხილეთ.
ამჟამინდელი აფეთქების სიტუაცია რუანდაში
რუანდის ჯანდაცვის მინისტრმა, საბინ ნსანზიმანამ, დაადასტურა, რომ მარბურგის ვირუსის პირველი აფეთქება რუანდაში 6 ადამიანის სიცოცხლეს შეეწირა. გარდაცვლილები იყვნენ ჯანდაცვის მუშაკები, რომლებიც კიგალის საავადმყოფოს ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში მუშაობდნენ. რუანდის მთავრობამ კონტაქტების აქტიური კვლევის პროგრამა დაიწყო, რომელიც ფოკუსირებულია დაახლოებით 300 ინდივიდზე, რომლებმაც ინფიცირებულ პაციენტებთან პირდაპირი ან არაპირდაპირი კონტაქტი ჰქონდათ. ჯანდაცვის სამინისტრო ასევე ინტენსიურად ატარებს ტესტირებას ახალი შემთხვევების დროულად გამოსავლენად.
რუანდის ჯანდაცვის ორგანოები WHO-სთან მჭიდროდ თანამშრომლობენ სიტუაციის მართვისთვის, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ზომების განხორციელებით, როგორიცაა შემთხვევების იზოლაცია, სანიტარიული პროტოკოლების გაუმჯობესება და ჯანდაცვის მუშაკების ცნობიერების ამაღლება სხეულის სითხეებთან კონტაქტის რისკებთან დაკავშირებით. ქვეყანამ ასევე მიიღო პრევენციული ზომები ვირუსის გავრცელების შესამცირებლად. ოფიციალურმა პირებმა მოქალაქეებს ურჩიეს, თავი შეიკავონ ფიზიკური კონტაქტისგან, ხშირად დაიბანონ ხელები და საეჭვო სიმპტომების შემთხვევაში დაუყოვნებლივ მიმართონ ჯანდაცვის უწყებებს.
ჯანდაცვის მუშაკებზე გავლენა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობა
მარბურგის ვირუსის მაღალი გადამდებლობის გამო, ის განსაკუთრებით საშიშია ჯანდაცვის მუშაკებისთვის. მსგავსი აფეთქებები, რომლებიც მოხდა აფრიკაში, მათ შორის ტანზანიაში (2023) და უგანდაში (2017), განსაკუთრებულად შეეხო ჯანდაცვის მუშაკებს. როდესაც პაციენტთა 88%-ის სიკვდილი შესაძლებელია, საავადმყოფოები და ჯანდაცვის დაწესებულებები მაღალი რისკის ზონებად იქცევა, თუ მკაცრი ინფექციური კონტროლის ზომები არ არის დაცული. შესაბამისი დამცავი აღჭურვილობა, იზოლაციის განყოფილებები და კარგად გაწვრთნილი პერსონალი აუცილებელია ვირუსის გავრცელების შეჩერებისთვის.
პრევენცია და მომავლის გამოწვევები
ამ დროისთვის, მარბურგის ვირუსისთვის ლიცენზირებული ვაქცინა არ არსებობს, თუმცა კვლევები მიმდინარეობს. შემუშავებულია ექსპერიმენტული ვაქცინები, და ადრეულმა კლინიკურმა ცდებმა იმედი გააჩინა, მაგრამ ფართო გამოყენება ჯერ არ არის ხელმისაწვდომი. პრევენციის ძირითადი მეთოდია საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ეფექტური ზომები, როგორიცაა კარანტინი, ინფიცირებულთა იზოლაცია და მკაცრი კონტაქტების კვლევა.
გავლენა საქართველოზე და მომზადების ზომები
მიუხედავად იმისა, რომ აფეთქება ამჟამად რუანდაშია შეზღუდული, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანოებმა უნდა შეინარჩუნონ მზადყოფნა. გლობალური ჯანმრთელობის კრიზისების და ადამიანთა სწრაფი გადაადგილების გათვალისწინებით, მარბურგის ვირუსმა შესაძლოა აფრიკის ფარგლებს გარეთაც გავრცელდეს. ასეთ შემთხვევაში, საქართველომ შესაძლოა გაზრდილი რისკი მიიღოს, განსაკუთრებით მისი სტრატეგიული მდებარეობის გამო, რომელიც ევროპასა და აზიას შორის სატრანზიტო ჰაბს წარმოადგენს.
საქართველოს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი (NCDC) მზად უნდა იყოს რეგიონალური ან ევროპული აფეთქების შემთხვევაში. ეს მოიცავს ადრეული გამოვლენის სისტემების გაუმჯობესებას, საავადმყოფოების და ჯანდაცვის მუშაკებისთვის სათანადო დამცავი აღჭურვილობის მიწოდებას და ვირუსთან დაკავშირებით მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლებას. NCDC ასევე მჭიდროდ უნდა ითანამშრომლოს საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, როგორიცაა WHO და ევროპის დაავადებათა პრევენციისა და კონტროლის ცენტრი (ECDC), რათა მუდმივად განახლებულ ინფორმაციას მიაწოდოს საზოგადოებას და შეძლოს პოტენციური აფეთქების მართვა.
ასევე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტი (PHIG), რომელიც აქტიურად აკვირდება გლობალურ ჯანდაცვის ტენდენციებს, უზრუნველყოფს დროულ ინფორმაციას საზოგადოებისთვის მისი ჯანმრთელობის საინფორმაციო პორტალის, www.sheniekimi.ge-ს მეშვეობით. საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის განათლება და კომუნიკაცია მნიშვნელოვანი იქნება პანიკის თავიდან ასაცილებლად და მოსახლეობის ინფორმირებულობის უზრუნველსაყოფად.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის, PHIG-ის დამფუძნებლის და თავმჯდომარის თქმით:
„მიუხედავად იმისა, რომ მარბურგის ვირუსის პირდაპირი საფრთხე ამჟამად არ არსებობს საქართველოში, სიფხიზლის შენარჩუნება აუცილებელია. ჩვენი ჯანდაცვის სისტემა მზად უნდა იყოს პოტენციური აფეთქებებისათვის, თუკი ვირუსი ევროპისკენ გავრცელდება. საზოგადოებრივი ინფორმირებულობა და დროული ინფორმაცია კრიტიკულია ნებისმიერი სამომავლო ჯანდაცვის კრიზისის მართვისთვის.”
PHIG მუდმივად მუშაობს საქართველოს მოსახლეობის გლობალური ჯანდაცვის რისკებთან დაკავშირებით ინფორმირებაზე და გააგრძელებს რუანდაში და მეზობელ ქვეყნებში განვითარებული მოვლენების მონიტორინგს.
წყაროები:
1. World Health Organization (WHO) – Marburg Virus Disease Overview
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/marburg-virus-disease
https://www.afro.who.int/countries/rwanda/news/rwanda-reports-first-ever-marburg-virus-disease-outbreak-26-cases-confirmed
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – Marburg Virus Disease
https://www.cdc.gov/vhf/marburg/index.html
3. Rwanda Ministry of Health – Official Statement on Marburg Outbreak
http://www.moh.gov.rw
4. Public Health Institute of Georgia (PHIG) – Monitoring Global Health Risks
http://www.sheniekimi.ge
5. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) – Marburg Virus Disease
https://www.ecdc.europa.eu/en/marburg-virus-disease
6. United Nations News – Global Health Alerts
https://news.un.org/en/tags/health
#drpkhakadze #sheniekimi
მასალის გამოყენების პირობები
