გრიპის რთული სეზონი მოდის – H1N1, ახალი H3N2 „K“ ვარიანტი და რა გველის წინ
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი
„გრიპი უბრალოდ „გაციება“ არ არის. გასულ სეზონზე მხოლოდ ერთ ქვეყანაში – ამერიკაში – დაფიქსირდა დაახლოებით 47 მილიონი შემთხვევა, 610 ათასზე მეტი ჰოსპიტალიზაცია და სულ მცირე 26 ათასი გარდაცვალება, მათ შორის 216 ბავშვი. ეს არის პირველი მაღალი სიმძიმეის სეზონი ბოლო 7 წლის განმავლობაში და ყველაზე მძიმე ბავშვებისათვის ბოლო 15 წელს. ეს ყველაფერი არის ციფრებით დადასტურებული რეალობა, არა შიში.
ახლა უკვე ახალი სეზონი იწყება და მსოფლიოში ჩნდება H3N2-ის ახალი ვარიანტი – ე.წ. ქვეტიპი K, რომელსაც აქვს მუტაციები, რის გამოც ვაქცინის ანტისხეულები ნაწილობრივ ნაკლებად ეფექტიანია. ეს ნიშნავს, რომ საჭიროა მაქსიმალური დაცვა: ვაქცინა, ხელების ჰიგიენა, ნიღბის გამოყენება ხალხმრავალ ადგილებში და დროული რეაგირება სიმპტომებისას.
პანიკა არ გვჭირდება, მაგრამ სერიოზული მზადება – აუცილებლად.“
გრიპის გლობალური სურათი: რა ვიცით დღეს?
ბოლო ანგარიშების მიხედვით, 2024–2025 სეზონი ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში შეფასდა როგორც მაღალი სიმძიმეის სეზონი: შეერთებული შტატების მონაცემებით დადასტურდა დაახლოებით 47 მილიონი გრიპის შემთხვევა, 610 000 ჰოსპიტალიზაცია და მინიმუმ 26 000 გარდაცვალება. მარტო ბავშვებში – 216 გარდაცვალება, რაც ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია ბოლო 15 წელიწადში.
მსოფლიო მასშტაბით, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მონაცემებით, გრიპის ვირუსები კვლავაც ძირითადად A ტიპს ეკუთვნის. სხვადასხვა რეგიონში განსხვავებული სურათია: ზოგან დომინირებს H1N1, ზოგან H3N2, ზოგან ორივე ერთად. რამდენიმე რეგიონში ლაბორატორიული ტესტების 30%-ზე მეტიც კი დადებითია გრიპზე, რაც მაღალი ცირკულაციის ნიშანია.
ეს ყველაფერი ნიშნავს, რომ ახალი სეზონი ისევ მაღალი რისკის ფონზე იწყება.
რა არის H3N2 ქვეტიპი „K“ და რატომ ლაპარაკობენ მასზე მეცნიერები?
ბოლო თვეებში საერთაშორისო ლაბორატორიებმა დაადასტურეს, რომ H3N2-ის ფარგლებში გაჩნდა ახალი ტოტი – ე.წ. ქვეტიპი K.
მისი მთავარი თავისებურება არის ის, რომ ჰემაგლუტინინის ზედაპირზე (ეს არის “H” H3N2-ის სახელში) დაგროვდა რამდენიმე ახალი მუტაცია. სწორედ ამ ზედაპირს „ცნობს“ ვაქცინით მიღებული ანტისხეულები, ამიტომაც არის ეს ცვლილება მნიშვნელოვანი.
აზრი მოკლედ:
• ქვეტიპი K განსხვავდება იმ ვარიანტისგან, რომელიც ამ სეზონის ვაქცინაში არის შეტანილი
• ეს განსხვავება საკმარისია იმისთვის, რომ ვაქცინის მიერ წარმოქმნილმა ანტისხეულებმა ნაწილობრივ ნაკლებად ეფექტურად იმუშაოს ინფექციის თავიდან ასაცილებლად
• თუმცა – ძალიან მნიშვნელოვანია – მძიმე გართულებებისგან დაცვაში T-უჯრედული იმუნიტეტი კვლავ კარგად მუშაობს
Time-ის, Gavi–ს და სხვა ავტორიტეტული წყაროების შეფასებით, ქვეტიპი K:
• უკვე დომინირებს ლაბორატორიულ ნიმუშებში დიდ ბრიტანეთში და იაპონიაში
• სავარაუდოდ წარმოიშვა სამხრეთ ნახევარსფეროს 2025 წლის ზამთრის სეზონის ბოლოს
• უფრო ინტენსიურ სეზონს შეიძლება უკავშირდებოდეს, განსაკუთრებით ხანდაზმულ ადამიანებში
რა ხდება H1N1–თან?
H1N1 (იგივე „ღორის გრიპის“ პანდემიური შტამი, რომელიც 2009 წელს გამოჩნდა) კვლავ აქტიურად ცირკულირებს. გასულ სეზონზე:
• H1N1 იყო ერთ–ერთი მთავარი ვირუსი ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში
• სამხრეთ ნახევარსფეროში 2025 წლის ზამთარში H1N1 და H3N2 ერთად იწვევდნენ შემთხვევების მატებას
• ბავშვებსა და ორსულებში ოდნავ უფრო მაღალი ჰოსპიტალიზაციის მაჩვენებლები დაფიქსირდა
ეს ყველაფერი გვაფრთხილებს, რომ ახალი სეზონი მხოლოდ ერთ ვირუსზე – ქვეტიპ K–ზე – არ იქნება დამოკიდებული. რეალურად, რამდენიმე შტამი იმუშავებს ერთდროულად.
რატომ არის ბავშვები და ხანდაზმულები განსაკუთრებულად რისკის ქვეშ?
CDC–ისა და Guardian–ის მიერ მოყვანილი მონაცემებით, 2024–2025 სეზონი იყო:
• პირველი მაღალი სიმძიმეის სეზონი 2017–2018 წლების შემდეგ
• ყველაზე მძიმე სეზონი ბავშვებისთვის ბოლო 15 წლის განმავლობაში
• ბავშვთა გარდაცვალების რაოდენობა – მინიმუმ 216 – მნიშვნელოვნად აღემატებოდა წინა სეზონის 207 შემთხვევას
ბავშვებში მკვეთრად გაიზარდა ინტენსიური თერაპიის განყოფილებებში ჰოსპიტალიზაციაც. ექიმების თქმით, „სრულიად ჯანმრთელი ბავშვიც შეიძლება რამდენიმე დღეში აღმოჩნდეს ხელოვნურ სუნთქვაზე“, თუ გრიპი მძიმე გართულებებით მიდის.
ხანდაზმულებში H3N2–ით დომინირებული სეზონები ტრადიციულად ყველაზე მძიმეა – სწორედ ეს ვარიანტი იწვევს ყველაზე მეტ პნევმონიასა და სუნთქვის უკმარისობას.
რას ნიშნავს „ვაქცინის შეუსაბამობა“ და რატომ არ ნიშნავს ეს, რომ ვაქცინა უსარგებლოა?
ვაქცინას ყოველ წელს ირჩევენ იმ მონაცემების მიხედვით, თუ რომელი შტამები ცირკულირებდა მსოფლიო მასშტაბით წინა სეზონზე. ამ სეზონისთვის აირჩიეს H3N2–ის J.2 ქვეტიპი.
პრობლემა ის არის, რომ ქვეტიპი K გაჩნდა მას შემდეგ, რაც ვაქცინის შემადგენლობა უკვე იყო განსაზღვრული. ასე რომ:
• ანტისხეულები, რომლებიც ვაქცინამ წარმოქმნა, სრულად ვერ „ემთხვევა“ ქვეტიპ K–ს ზედაპირს
• თუმცა, მონაცემები დიდი ბრიტანეთიდან და სხვა ქვეყნებიდან აჩვენებს, რომ მაინც არსებობს მნიშვნელოვანი დაცვა ჰოსპიტალიზაციისა და მძიმე დაავადებისგან
• მეცნიერების შეფასებით, ვაქცინა შეიძლება ნაკლებად ეფექტიანი იყოს ინფიცირების თავიდან ასაცილებლად, მაგრამ რჩება ძალიან მნიშვნელოვანი მძიმე შედეგების შესამცირებლად
აქ დამატებით ჩნდება კიდევ ერთი ძლიერი არგუმენტი – T–უჯრედული იმუნიტეტი.
T–უჯრედები ნაკლებად „თვალთვალობენ“ ზედაპირულ მუტაციებს და ხშირად მაინც ცნობს ინფიცირებულ უჯრედებს, მეცნიერული კვლევების მიხედვით.
გამოდის, რომ:
• შეიძლება უფრო მეტი ადამიანი დაინფიცირდეს
• მაგრამ ვაქცინირებული ადამიანების შორის მძიმე შემთხვევების პროცენტი მნიშვნელოვნად დაბალია
ეს არის მთავარი თემა, რომელიც ხშირად საერთოდ არ ჩანს სოციალურ ქსელებში.
როგორ დავიცვათ თავი პრაქტიკულად?
გრიპისგან დაცვა არის „ფენოვანი ტორტი“ – ერთი ზომა არ არის საკმარისი.
ვაქცინაცია
• განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბავშვებისთვის, ხანდაზმულებისთვის, ორსულებისთვის, ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანებისთვის
• მიუხედავად ქვეტიპ K–ის, ვაქცინა მაინც ამცირებს მძიმე გართულებებისა და ჰოსპიტალიზაციის რისკს
ხელების ხშირი დაბანა
• ამცირებს სუნთქვითი ვირუსების გადაცემას
• სასურველია საპნით მინიმუმ 20 წამი, ან სპირტის შემცველი ხსნარი
ნიღაბი ხალხმრავალ, დახურულ სივრცეებში
• განსაკუთრებით მაშინ, როცა რეგიონში გრიპის მაღალი ცირკულაციაა
• იცავს როგორც თავად ადამიანებს, ისე მათ გარშემოც მყოფებს
ავადმყოფი ადამიანისგან დისტანცია
• თუ ოჯახის წევრი ან თანამშრომელი აშკარად ავად არის, უმჯობესია მინიმუმ კონტაქტი და კარგი განიავება
სახლში დარჩენა, თუ გაქვთ სიმპტომები
• დაბალი სიცხე, თავის ტკივილი, ტკივილები და ხველა – ეს უკვე სიგნალია, რომ არ უნდა ვიაროთ სამსახურში ან სკოლაში
ხშირად დასმული კითხვები (Q&A)
კითხვა: თუ ვაქცინა ქვეტიპ K–ს სრულად არ ემთხვევა, მაინც ღირს გაკეთება?
პასუხი: დიახ. არსებული მონაცემებით, ვაქცინა კვლავაც ამცირებს ჰოსპიტალიზაციისა და მძიმე გართულებების რისკს. ვაქცინა შეიძლება ვერ დაგიცვათ ინფიცირებისგან, მაგრამ მნიშვნელოვნად შეგიმცირებთ რეანიმაციისა და სიკვდილის რისკს.
კითხვა: T–უჯრედული იმუნიტეტი რეალურად გვიცავს?
პასუხი: T–უჯრედები აღიარებენ არა მარტო ზედაპირულ, არამედ ღრმა შიდა სტრუქტურებსაც. სწორედ ამიტომ, როდესაც ზედაპირზე მუტაციებია (როგორიც ქვეტიპ K–შია), T–უჯრედული პასუხი ხშირად მაინც ძალიან ეფექტურია მძიმე დაავადების შემცირების თვალსაზრისით.
კითხვა: შეიძლება გრიპი იყოს საშიში სრულიად ჯანმრთელი ადამიანისათვისაც?
პასუხი: სამწუხაროდ, დიახ. 2024–2025 სეზონზე ამერიკის მონაცემებით, ბევრი ბავშვი, რომელსაც არ ჰქონდა მძიმე ქრონიკული დაავადება, მაინც აღმოჩნდა რეანიმაციაში და იყო შემთხვევები სიკვდილისაც. ეს კიდევ ერთხელ აჩვენებს, რომ გრიპი არ არის „უბრალო გაციება“.
კითხვა: რა ელოდება საქართველოს?
პასუხი: საქართველოს სპეციფიკური ოფიციალური სტატისტიკა ჯერ კიდევ ნელა ქვეყნდება, მაგრამ გლობალური სურათიდან ჩანს, რომ H1N1 და H3N2 ერთად იკვეთება. საქართველოს მოსახლეობის დიდი ნაწილი არის აუცრელი, ქრონიკული დაავადებების ტვირთი მაღალია, სამედიცინო სისტემა კი უკვე ზედმეტად დატვირთული. ამიტომ ჩვენი ამოცანაა, რომ პრევენციას მივხედოთ იქამდე, სანამ პრობლემა კლინიკებში „აფეთქდება“.
კითხვა: რას ნიშნავს პროფესორის გაფრთხილება – „პანიკა არა, მაგრამ სერიოზული მზადება – დიახ“?
პასუხი: ეს ნიშნავს, რომ არ გვჭირდება მოჭარბებული შიში და გადაჭარბებული რეაქციები, მაგრამ ახლა არის ზუსტად ის დრო, როცა უნდა დავიცვათ თავი ვაქცინით, ჰიგიენით და პასუხისმგებლიანი ქცევით. თუ ამას გავაკეთებთ, შეგვიძლია მნიშვნელოვნად შევამციროთ ჰოსპიტალიზაციები და შესაძლო გარდაცვალებები.
მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:
www.sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა.
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
პროფესორის ბიოგრაფია
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე (MD, MPH, PhD)
დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) თავმჯდომარე, WHO-ს ექსპერტი, Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი, Accreditation Canada-ს წარმომადგენელი საქართველოში და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი. 25+ წლიანი გამოცდილება საქართველოსა და საერთაშორისო ჯანდაცვის სისტემებში.
კონფლიქტების ინტერესი: არ არის.
წყაროები
1. Helmore E. At least 216 children died in first high-severity US flu season in seven years, CDC says. The Guardian. 8 May 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.theguardian.com/…/may/08/cdc-flu-deaths-children
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Preliminary Estimated Flu Disease Burden 2024–2025. ამერიკის დაავადებათა კონტროლის ცენტრი. ხელმისაწვდომია: https://www.cdc.gov/flu-burden/php/data-vis/2024-2025.html
3. Halyard Health. The 2025 Flu Season: Overview of Severity and Emerging Respiratory Risks. 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.halyardhealth.com/…/the-2025-flu-season…
4. Geddes L. Everything you need to know about ‘subclade K’ flu – and vaccine protection against it. Gavi – VaccinesWork. 14 Nov 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.gavi.org/…/everything-you-need-know-about…
5. Greenwood V. What to Know About the New ‘Subclade K’ Flu Variant. TIME. 2025. ხელმისაწვდომია: https://time.com/7333660/subclade-k-flu-variant/
6. World Health Organization. Influenza update N° 547, 548, 549. 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.who.int/publications
7. UK Health Security Agency. National flu and COVID-19 surveillance report, week 44, 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.gov.uk/government/statistics
8. Sanofi. Flunomics Country Scorecard – United States. 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.sanofi.com
9. Nivel. FluCov: Influenza–COVID-19 Activity Report #18. 28 Oct 2025. ხელმისაწვდომია: https://www.nivel.nl
