რატომ არის ყველა გარშემო გაციებული?
მეცნიერების პასუხი: სეზონური “იდეალური შტორმი”
სულ უფრო ხშირად გვესმის: „ოფისში აცემინებენ, ტრანსპორტში ახველებენ, სკოლაში თითქმის ყველა ბავშვი ავადაა“ — რატომ ხდება ეს ყოველწლიურად, მაგრამ განსაკუთრებით ახლა?
მეცნიერების განმარტებით, ამჟამად ვირუსების გავრცელებისთვის შექმნილია “იდეალური შტორმი” — სამი მთავარი ფაქტორის კომბინაცია, რომელიც ასუსტებს ჩვენს დაცვას და აძლიერებს ინფექციების გავრცელებას.
1. პოსტპანდემიური “იმუნოლოგიური ვალი”
COVID-19-ის პერიოდში საზოგადოება სამი წელი ცხოვრობდა ნიღბებით, იზოლაციით და დისტანციით. ამან შეამცირა არა მხოლოდ კორონავირუსის, არამედ სხვა ვირუსების (გრიპი, RSV, პარაინფლუენცა) გავრცელებაც.
ახლა კი, როცა ეს შეზღუდვები აღარ არსებობს, ჩვენი იმუნური სისტემა გარკვეულწილად „გაუტრენინგებელია“.
ამ ეფექტს მეცნიერები უწოდებენ „იმუნოლოგიურ ვალს“ (immunity debt) — როცა ორგანიზმი დროებით კარგავს ბუნებრივ გამძლეობას ინფექციების მიმართ.
ევროპის დაავადებათა კონტროლის ცენტრის მონაცემებით, 2022–2024 წლებში გრიპის შემთხვევები პანდემიამდელ პერიოდთან შედარებით 2.5-ჯერ გაიზარდა [1].
2. სკოლები, ოფისები და ყოველდღიური კონტაქტი
გრიპისა და გაციების გავრცელება მკვეთრად მატულობს მაშინ, როცა:
• სკოლები, ბაღები და უნივერსიტეტები იწყებენ მუშაობას;
• ოფისებში ადამიანები დაბრუნდნენ ფიზიკურად;
• აცივდა და უფრო მეტ დროს დახურულ სივრცეებში ვატარებთ.
დაბალი ტემპერატურა და ტენიანობა ხელს უწყობს ვირუსების გადარჩენას და ჰაერში უფრო დიდხანს შენარჩუნებას [2].
კვლევების თანახმად, გრიპის ვირუსის გადაცემის რისკი 40%-ით იზრდება, როცა გარემოს ტემპერატურა 5–10°C ფარგლებშია და ტენიანობა დაბალია [3].
3. ცუდი ვენტილაცია და დახურული სივრცეები
ვირუსები ხშირად ვრცელდება არა მხოლოდ წვეთებით, არამედ ჰაერში დარჩენილი მიკრონაწილაკებით — ანუ აეროზოლური გზით.
როდესაც ოთახი ცუდად ნიავდება — მაგალითად, ტრანსპორტში ან ოფისში — ინფიცირების შანსი იზრდება 3–5-ჯერ [4].
სწორედ ამიტომ მნიშვნელოვანია ოთახების რეგულარული განიავება, განსაკუთრებით სამუშაო და სასწავლო გარემოში.
ნიღბის მნიშვნელობა
ბევრს ჰგონია, რომ პანდემიის შემდეგ ნიღაბს აღარაფერი მოეთხოვება — მაგრამ ეს მცდარია.
განსაკუთრებით გრიპისა და სხვა რესპირატორული ვირუსების სეზონზე, ნიღაბი კვლავ რჩება ერთ-ერთ ყველაზე ეფექტურ დამცავ საშუალებად.
The Lancet Infectious Diseases-ის 2024 წლის მეტაანალიზის მიხედვით:
• სწორად მორგებული სამედიცინო ან FFP2 ნიღბის ტარება
• ამცირებს რესპირატორული ვირუსების გადაცემის რისკს 56%-ით [5].
ნიღაბი ყველაზე საჭიროა:
• საზოგადოებრივ ტრანსპორტში,
• დახურულ და ხალხმრავალ სივრცეებში,
• როცა თავად გაქვთ ხველა ან ცემინება.
გრიპი ≠ გაციება
გრიპი და გაციება განსხვავებული დაავადებებია — აი, ძირითადი განსხვავებები:
გაციება
• ვითარდება ნელა და მსუბუქად.
• ხშირად მხოლოდ ცხვირის გამონადენით ან მსუბუქი ხველით მიმდინარეობს.
• ტემპერატურა იშვიათად მაღლდება.
• გართულებები იშვიათია.
გრიპი
• იწყება უეცრად — რამდენიმე საათში.
• ახასიათებს მაღალი ტემპერატურა (38–40°C), ძლიერი სისუსტე, თავისა და კუნთების ტკივილი.
• ხველა შეიძლება იყოს ძლიერი და ხანგრძლივი.
• ხშირია გართულებები — მაგალითად, პნევმონია, ოტიტი ან გულის გართულებები.
გრიპის შემთხვევები ყოველთვის საჭიროებენ დაკვირვებას — განსაკუთრებით ხანდაზმულებში და ქრონიკული დაავადებების მქონე პირებში.
გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინაცია
WHO ყოველწლიურად განაახლებს რეკომენდაციას გრიპის ვაქცინაციაზე.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია აცრა:
• ხანდაზმულებისთვის (>60 წელი);
• ორსულებისთვის;
• ბავშვებისთვის და იმუნოკომპრომეტირებული პაციენტებისთვის;
• ქრონიკული დაავადებების მქონე ადამიანებისთვის.
გლობალური მონაცემებით, გრიპის ვაქცინამ 2024 წელს
• 68%-ით შეამცირა ჰოსპიტალიზაციის რისკი,
• და 41%-ით — სიკვდილიანობა [6].
როგორ დავიცვათ თავი და სხვები
• დაიბანეთ ხელები რეგულარულად (მინ. 20 წამი)
• გაანიავეთ ოთახები ყოველ 2–3 საათში
• ატარეთ ნიღაბი დახურულ სივრცეებში
• აიცერით გრიპის საწინააღმდეგო ვაქცინით
• დარჩით სახლში, როცა ავად ხართ
• მოერიდეთ თვითმკურნალობას და განსაკუთრებით — ანტიბიოტიკების უსაფუძვლო მიღებას
ხშირი კითხვები
შეიძლება ერთდროულად გრიპი და COVID მქონდეს?
დიახ, ასეთი შემთხვევა ცნობილია როგორც ფლურონა. ეს უფრო მძიმე მიმდინარეობას იწვევს, ამიტომ რეკომენდებულია დროული ტესტირება და იზოლაცია.
უნდა მივიღო ანტიბიოტიკი გაციებაზე?
არა. გაციება ვირუსულია — ანტიბიოტიკები კი მხოლოდ ბაქტერიებზე მოქმედებს.
როდის უნდა მივმართო ექიმს?
თუ ტემპერატურა 39°C-ზე მეტია, ხველა არ ქრება 7 დღეზე მეტხანს, ან გაჩნდება სუნთქვის გაძნელება — აუცილებლად მიმართეთ ექიმს.
ლიტერატურა
1. Cohen R, et al. Immunity debt: Re-emergence of infections after COVID-19 pandemic. Lancet Infect Dis. 2023;23(4):419–427.
2. Lowen AC, Steel J. Roles of humidity and temperature in shaping influenza seasonality. J Virol. 2021;95(6):e01746-20.
3. Shaman J, Kohn M. Absolute humidity modulates influenza survival. Proc Natl Acad Sci USA. 2009;106(9):3243–3248.
4. Morawska L, Cao J. Airborne transmission of respiratory viruses. Environ Int. 2020;142:105832.
5. Chu DK, et al. Physical distancing, face masks, and eye protection to prevent person-to-person transmission of SARS-CoV-2 and other respiratory viruses. Lancet Infect Dis. 2024;24(2):115–130.
6. World Health Organization. Seasonal influenza vaccines: effectiveness and recommendations. WHO, 2024.
გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:
www.sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა.
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი,
საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი.
გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
