აუტიზმსა და ტკივილგამაყუჩებლებს შორის კავშირი

აშშ-ის ახალი ინიციატივები პარაცეტამოლზე და ლეიკოვორინზე 

რამდენიმე დღის წინ, აშშ-ის მთავრობამ აუტიზმთან დაკავშირებული ორი ინიციატივა გამოაცხადა. განახლდება ეტიკეტირება გავრცელებული ტკივილგამაყუჩებელ პარაცეტამოლზე, იგივე აცეტამინოფენზე, რომლითაც მომხმარებლებს გააფრთხილებს, რომ ორსულობის დროს მისმა მოხმარებამ შეიძლება გაზარდოს ბავშვებში აუტიზმისა და ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის აშლილობის (ADHD) რისკი. ამ ინიციატივების ფარგლებში, აუტიზმის სპექტრის აშლილობის (ASD) მქონე ზოგიერთ ბავშვებში გამოყენებისთვის ასევე დამტკიცდება პრეპარატი, სახელად ლეიკოვორინი. არცერთი ეს ნაბიჯი არ ეფუძნება მყარ სამეცნიერო დასკვნებს და სავარაუდოდ, მინიმალური გავლენა ექნებათ აშშ-ში აუტიზმის მაჩვენებლებზე.

ორი ძირითადი ინიციატივა მოიცავს:

1. პარაცეტამოლის (აცეტამინოფენის) ეტიკეტირების განახლებას, რათა მომხმარებლები გააფრთხილოს ორსულობის დროს მისი მოხმარების შესაძლო რისკებზე.

2. ლეიკოვორინის დამტკიცებას აუტიზმის მქონე ბავშვებისთვის, კონკრეტულ ნეიროგანვითარებით პრობლემებთან გასამკლავებლად.

თუმცა, მეცნიერები ხაზგასმით აღნიშნავენ, რომ ეს ნაბიჯები არ ემყარება მყარ მტკიცებულებებს და შესაძლოა, საზოგადოებაში გაურკვევლობა იყოს, ვიდრე რეალურ შედეგებს.

ჯერ კიდევ აპრილში, აშშ-ის ჯანდაცვის მდივანმა რობერტ ფრენსის კენედი უმცროსმა პირობა დადო, რომ სექტემბრის ბოლომდე აუტიზმის გამომწვევ მიზეზებს დაადგენდა. აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა პრესკონფერენციაზე ეს ინიციატივები „აუტიზმის კრიზისთან გასამკლავებლად ისტორიულ ნაბიჯებად“ შეაფასა.

პარაცეტამოლი ორსულობისას — რა ვიცით რეალურად?

პარაცეტამოლი (აცეტამინოფენი) მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ტკივილგამაყუჩებელი და სიცხის დამწევია. ის რეკომენდირებულია ორსულებისათვისაც, რადგან ითვლება შედარებით უსაფრთხოდ.

ბოლო წლებში ჩატარებული 46 კვლევიდან 27 მიანიშნებს, რომ პარაცეტამოლის გამოყენებასა და ბავშვებში აუტიზმსა ან ADHD-ს შორის შესაძლოა არსებობდეს კავშირი. მაგრამ ეს კავშირი არ ნიშნავს მიზეზობრიობას.

🔍 2024 წლის მასშტაბური კვლევა, რომელიც 2.5 მილიონზე მეტ ბავშვს მოიცავდა, თავდაპირველად დააფიქსირა ოდნავ მომატებული რისკი, თუმცა როცა ბავშვები საკუთარ დედმამიშვილებთან შედარდნენ, ვინც პარაცეტამოლს არ იყვნენ ზემოქმედებული, კავშირი გაქრა.
ანალიზმა აჩვენა, რომ რისკის განმსაზღვრელი ფაქტორი გენეტიკა იყო — არა მედიკამენტი.

👉 ექიმების რეკომენდაცია: ორსულობისას მაღალი სიცხის გაუმართლებლად დამუშავება უფრო საშიშია, ვიდრე პარაცეტამოლის ფრთხილად გამოყენება.

ლეიკოვორინი და აუტიზმი

ლეიკოვორინი — ფოლიუმის მჟავის (ვიტამინი B9) ფორმაა, რომელიც უკვე გამოიყენება სხვა მედიკამენტების გვერდითი ეფექტების შესამსუბუქებლად.

📊 2016 წლის მცირე კვლევამ, რომელშიც მონაწილეობდა 48 აუტისტი ბავშვი, აჩვენა, რომ ლეიკოვორინის მომხმარებელთა 65%-ს გაუუმჯობესდა ვერბალური კომუნიკაცია, რაც მნიშვნელოვნად აღემატებოდა პლაცებო ჯგუფის 24%-იან მაჩვენებელს.

თუმცა, ეს კვლევა მცირე მასშტაბის იყო და მისი შედეგები ჯერჯერობით ვერ ჩაითვლება გადამწყვეტად.

🔬 ამჟამად მიმდინარეობს უფრო ფართომასშტაბიანი კლინიკური ცდა, რომლის შედეგები 2026 წლისთვის გახდება ცნობილი.

მეცნიერების პოზიცია:
ლეიკოვორინი შესაძლოა დაეხმაროს მხოლოდ კონკრეტულ ქვე-ჯგუფებს, რომელთაც აქვთ ცერებრალური ფოლიუმის მჟავის დეფიციტი. ეს არ ნიშნავს, რომ ის აუტიზმის მკურნალი საშუალებაა.

პოლიტიკური პრეზენტაცია vs სამეცნიერო რეალობა

აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა და ჯანდაცვის მდივანმა რობერტ კენედიმ ეს ცვლილებები „ისტორიულ ნაბიჯებად“ შეაფასეს. კენედიმ პირობა დადო, რომ სექტემბრამდე „აუდიტორულად დაასახელებს აუტიზმის გამომწვევ მიზეზებს“.

მაგრამ სინამდვილეში, აუტიზმის მაჩვენებლების ზრდა არ ნიშნავს ეპიდემიას.

📈 1980-იანებიდან მოყოლებული, აუტიზმის დიაგნოზის გავრცელება ძირითადად დაკავშირებულია დიაგნოსტიკური კრიტერიუმების გაფართოებასთან და საზოგადოების ცნობიერების ამაღლებასთან.

მოკლედ: არც პარაცეტამოლი და არც ლეიკოვორინი არ არის თამაშის შემცვლელი.

რეალური საფრთხე: ინფორმაციის გადატვირთვა და დაბნეულობა

ამჟამინდელი ინიციატივები, მიუხედავად პოლიტიკურად პოპულარული რიტორიკისა, შეიძლება უფრო დააზიანოს საზოგადოებრივი გაგება, ვიდრე რეალურად წაადგეს აუტიზმის მქონე ადამიანებს ან ორსულებს.

📌 FDA-ს პოზიცია ნათელია:

• პარაცეტამოლი რჩება უსაფრთხო არჩევანად ორსულობის დროს.

• არ არსებობს მტკიცებულება, რომ მისი მიღება აუტიზმს იწვევს.

• ცხელების დაუმუშავებლობა ორსულებისთვის უფრო სახიფათოა.

📌 ლეიკოვორინის შემთხვევაშიც:

• საჭიროა მეტი კვლევა, სანამ მას რეკომენდაციას გაუწევენ როგორც აუტიზმის მკურნალობის ფორმას.

• პრესკონფერენციაზე ტრამპმა თქვა, რომ ორსულმა ქალმა პარაცეტამოლის ან ტემპერატურის დროს პარაცეტამოლი არ უნდა მიიღოს, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ „ვეღარ უძლებს“ და „მეტი ინფორმაციისთვის ექიმებს უნდა მიმართონ“. თუმცა, აშშ-ის სურსათისა და მედიკამენტების ადმინისტრაციამ (FDA) პრესრელიზში აღიარა, რომ პარაცეტამოლსა და აუტიზმს შორის მიზეზობრივი კავშირი დადგენილი არ არის და ექიმებისთვის გაგზავნილ შეტყობინებაში აღნიშნა, რომ პარაცეტამოლი რჩება ფართოდ ხელმისაწვდომ ყველაზე უსაფრთხო ტკივილგამაყუჩებლად ორსულობის დროს.

  „ის ერთადერთი ურეცეპტო პრეპარატია, რომელიც დამტკიცებულია ორსულობის დროს ცხელების სამკურნალოდ გამოსაყენებლად. მაღალი სიცხე ორსული ქალის ნაყოფისთვის რისკს წარმოადგენს“, — წერს სააგენტო.

  ორსულობის დროს მაღალი ტემპერატურა დაკავშირებულია ნაადრევ მშობიარობასთან და დეფექტებთან ნაყოფის თავის ტვინის ან ზურგის ტვინის განვითარებაში.

დასკვნა

👉 მიუხედავად ხმაურიანი სათაურებისა და პოლიტიკური დაპირებებისა, მეცნიერება გვიჩვენებს, რომ:

• აუტიზმის მკაფიო გამომწვევი მიზეზი ჯერ არ არის დადგენილი;

• გენეტიკური ფაქტორები რჩება აუტიზმის განვითარების მთავარ განმაპირობებელ ფაქტორად;

• მედიკამენტებზე გაკეთებული სწრაფი დასკვნები შესაძლოა იყოს დამაბნეველი და პოტენციურად საზიანო.

ლეიკოვორინი ვიტამინ B9-ის ერთ-ერთი ფორმაა და უკვე ხელმისაწვდომია ამ ვიტამინის დეფიციტის სამკურნალოდ, ასევე კიბოს გარკვეულ მედიკამენტთა გვერდითი ეფექტების სამკურნალოდ. ადრეული მტკიცებულებები მიუთითებს, რომ ის ასევე შეიძლება აუმჯობესებდეს აუტიზმის ზოგიერთ მწვავე სიმპტომს. მაგალითად, 2016 წელს ჩატარებულ კვლევაში ლეიკოვორინის დღეში ორი დოზით უმკურნალეს ენობრივი დარღვევების მქონე 23 აუტისტ ბავშვს, 25-ბავშვიან მეორე ჯგუფს კი პლაცებოს აძლევდნენ. 12 კვირის შემდეგ, იმ ბავშვების 65 პროცენტს, რომლებიც ლეიკოვორინს იღებდნენ, აღენიშნათ კლინიკურად მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება ვერბალურ კომუნიკაციაში; საკონტროლო (პლაცებოს) ჯგუფში ეს მაჩვენებელი 24 პროცენტი იყო.

თუმცა, ლეიკოვორინზე და აუტიზმზე ჩატარებული ყველა ეს კვლევა პატარა იყო და უმეტესი მათგანი მიუთითებდა მხოლოდ მოკრძალებულ გაუმჯობესებას. ამჟამად მიმდინარეობს უფრო დიდი კლინიკური ცდა, რომლის შედეგებიც მომავალ წელს გახდება ცნობილი.

სწორი ინფორმაცია და საფუძვლიანი გადაწყვეტილებები — ესაა რეალური გზა აუტიზმის უკეთ გასაგებად და მხარდასაჭერად.

აუტიზმის მითი დასრულდა: ვაქცინებს ბრალდება მოეხსნა, სამიზნე გახდა პარაცეტამოლი

SheniEkimi.ge

დამოუკიდებელი, აპოლიტიკური და ნეიტრალური მედია — ფაქტებზე დაფუძნებული სანდო ინფორმაცია. შენთვის და შენი საქართველოსთვის. #აქხარისხია #drpkhakadze #sheniambebi

See Full Bio