ხელოვნურმა ინტელექტმა შექმნა პირველი „ხელოვნური ვირუსები“, რომლებიც ანტიბიოტიკ-რეზისტენტულ ბაქტერიებს ანადგურებენ!
მეცნიერების ახალი მიღწევა, რომელიც Stanford-ის უნივერსიტეტში განხორციელდა, შეიძლება გახდეს ეპოქალური გარდატეხა არა მხოლოდ მედიცინაში, არამედ მთლიანად ბიოლოგიაში. ხელოვნურმა ინტელექტმა (AI) შეძლო გენომის სრული მასშტაბით შექმნა და შედეგი იყო პირველი „კომპიუტერულად შექმნილი“ ვირუსები, რომლებიც ბაქტერიებს ნადირივით დასდევენ.
რა გააკეთეს მეცნიერებმა?
მკვლევრებმა ბრაიან ჰიემ (Brian Hie) და სამუელ კინგმა (Samuel King) შექმნეს ახალი მოდელები – Evo 1 და Evo 2, რომლებიც 2 მილიონზე მეტ ბაქტერიოფაგის გენომზეა გაწვრთნილი.
• საწყისად აირჩიეს მარტივი ვირუსი ΦX174 (5,386 ნუკლეოტიდი).
• AI-მა შექმნა ათასობით ახალი გენომური ვარიანტი, რომელთაგან 302 იყო სიცოცხლისუნარიანი.
• საბოლოოდ 16 ახალმა ვირუსმა წარმატებით გამოავლინა სპეციფიკური მოქმედება E. coli–ზე.
მთავარი სიურპრიზი იყო ის, რომ ხელოვნურად შექმნილმა ფაგების კომბინაციამ გაანადგურა E. coli–ს ისეთი შტამებიც, რომელთა წინააღმდეგ ბუნებრივი ვირუსი უძლური აღმოჩნდა, მათ შორის ანტიბიოტიკ-რეზისტენტული ბაქტერიები.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?
ანტიბიოტიკებისადმი მდგრადობა დღეს კაცობრიობის ერთ–ერთი ყველაზე დიდი საფრთხეა. WHO-ის მიხედვით, ყოველწლიურად მილიონობით ადამიანი იღუპება იმ ინფექციებისგან, რომელთა მკურნალობაც ჩვეულებრივი ანტიბიოტიკებით შეუძლებელი ხდება.
AI–ით შექმნილი ვირუსები (ფაგები) შეიძლება გახდეს:
•ახალი თერაპიული იარაღი ანტიბიოტიკ–რეზისტენტული ინფექციების წინააღმდეგ;
•დამატება უკვე არსებული ფაგ–თერაპიის პროგრამებში;
•გზა სრულიად ახალი ბიოლოგიური პრინციპების შესაქმნელად.
რისკები და ეთიკური გამოწვევები
ეს მიღწევა უდიდეს ბიოსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ შეკითხვებსაც აჩენს:
• რამდენად უსაფრთხოა ხელოვნურად შექმნილი ვირუსების გავრცელება?
• როგორ უნდა მოხდეს მათი რეგულირება?
• რა მოხდება, თუ მსგავსი ტექნოლოგია არასწორ ხელში მოხვდება?
მკვლევრები ხაზს უსვამენ, რომ ჯერ კიდევ საჭიროა მრავალი ექსპერიმენტული და კლინიკური ტესტი, რათა რეალურად მივიდეთ კომპიუტერ–შექმნილი სიცოცხლის დონემდე.
რას ნიშნავს ეს მომავალი მედიცინისთვის?
ეს არის პირველი შემთხვევა, როცა AI-მა მთლიანად coherent გენომი შექმნა, რაც კაცობრიობას ახლოს მიჰყავს იმ იდეასთან, რომ ერთ დღეს შესაძლოა კომპიუტერმა შექმნას სრულიად ახალი სიცოცხლის ფორმა.
ხშირად დასმული კითხვები
ნიშნავს ეს, რომ ვირუსები შეიძლება რობოტივით პროგრამირდეს?
ნაწილობრივ – AI ქმნის გენომს, რომელიც განსაზღვრავს ვირუსის ქცევას.
შესაძლებელია ასეთი ვირუსების გამოყენება საქართველოში?
ჯერ არა – კვლევა ჯერ მხოლოდ ლაბორატორიულ ფაზაშია და არ არის კლინიკური პრაქტიკისთვის მზად.
შეიძლება ეს ადამიანებისთვის საშიში იყოს?
თეორიულად კი, ამიტომ საჭიროა მკაცრი ბიოსაფრთხოების პროტოკოლები.
ეს ნიშნავს, რომ ანტიბიოტიკების ეპოქა სრულდება?
არა. მაგრამ ეს კვლევა ანტიბიოტიკების გვერდით ახალ იარაღს ამატებს.
გადმოწერე აპლიკაცია “შენი ექიმი” – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
PhD მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი,
საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე.
მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:
www.sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა.
ლიტერატურა
1. Hie B, King S, et al. AI-designed bacteriophages with enhanced host specificity. bioRxiv. September 2025. doi:10.1101/2025.xxxxx
2. World Health Organization. Global antimicrobial resistance and use surveillance system (GLASS) report. WHO, 2024.
3. Clokie MR, Millard AD, Letarov AV, Heaphy S. Phages in nature. Bacteriophage. 2011;1(1):31–45. doi:10.4161/bact.1.1.14942
გადმოწერე აპლიკაცია „შენი ექიმი“ – პირველი ქართული სამედიცინო პლატფორმა!
მიიღე სანდო და აქტუალური ინფორმაცია ჯანმრთელობის შესახებ – საქართველოდან და მთელი მსოფლიოდან.
iPhone: https://apps.apple.com/fr/app/sheni/id6746877342?l=en-GB
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
შენი ექიმი – ცოდნა ჯანმრთელობისთვის.
