ფსორიაზი – სისტემური ანთებითი დაავადება და თანამედროვე მიდგომები მკურნალობაში
sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა
ფსორიაზის შესახებ ბოლო წლების განმავლობაში მეცნიერებმა არაერთი მნიშვნელოვანი კვლევა ჩაატარეს, რაც დაავადების უკეთ გაგებას, მკურნალობის გაუმჯობესებასა და ცხოვრების ხარისხის ამაღლებას ისახავს მიზნად. ქვემოთ წარმოგიდგენთ რამდენიმე მთავარ აღმოჩენასა და ტენდენციას, რაც ბოლო პერიოდში გამოვლინდა (2023–2025 წწ.):
🔬 1. ფსორიაზი აღიარებულია სისტემურ ანთებით დაავადებად
ფსორიაზი მხოლოდ კანის დაავადება აღარ არის — ის სისტემური ანთებითი დაავადებაა, რომელიც მთელ ორგანიზმზე ახდენს გავლენას.
განსაკუთრებით დაკავშირებულია:
- მეტაბოლურ სინდრომთან
- გულისა და სისხლძარღვების დაავადებებთან
- რევმატოიდულ ართრიტთან (ფსორიაზული ართრიტი)
- შფოთვასთან და დეპრესიასთან
💊 2. ბიოლოგიური თერაპია – ეფექტური და პერსპექტიული მკურნალობა
ბოლო წლებია, წამყვანი ქვეყნების გაიდლაინები ბიოლოგიურ თერაპიას მიიჩნევენ პირველი ხაზის მკურნალობად საშუალო და მძიმე ფსორიაზისთვის.
ახალი თაობის პრეპარატები მიმართულია სპეციფიური ციტოკინების (მაგ. IL-17, IL-23) ჩახშობაზე.
კვლევებით დადასტურებულია, რომ ბიოლოგიური პრეპარატები მნიშვნელოვნად ამცირებს ფსიქოლოგიურ ტვირთს და აუმჯობესებს ძილსაც კი.
🧬 3. გენეტიკური და ეპიგენეტიკური მარკერები
მეცნიერები ცდილობენ, გამოავლინონ ფსორიაზის გენეტიკური საფუძვლები, რაც დაეხმარება მკურნალობას (precision medicine).
აღმოჩენილია ათობით გენეტიკური ლოკუსი (მაგ. HLA-Cw6), რომელიც ასოცირდება ფსორიაზის განვითარებასთან.
ასევე მიმდინარეობს მუშაობა, რომ სისხლში ან კანის ბიოფსიით დადგინდეს, რისკის დონე ან მკურნალობაზე რეაგირება.
🧠 4. ფსიქო-დერმატოლოგია და ფსორიაზი
ფსორიაზი ძლიერ კავშირშია შფოთვით აშლილობებთან, დეპრესიასთან და ქრონიკულ სტრესთან.
ახალი მიდგომაა, რომ მკურნალობისას უნდა მოხდეს ფსიქოლოგიური ინტერვენცია პარალელურად.
შფოთვა და სტრესი იწვევს ფსორიაზის გამწვავებას, რაც პირიქითაც მუშაობს — დაავადება აუარესებს ფსიქიკურ ჯანმრთელობას.
🍽️ 5. დიეტა და ფსორიაზი
ახალი კვლევები ადასტურებს, რომ ანთებისშემამცირებელი დიეტა (მცენარეული, ნაკლები შაქარი და გადამუშავებული ცხიმები) აუმჯობესებს ფსორიაზის მიმდინარეობას.
ინტერვალური შიმშილი (მაგ. 18:6) და შეზღუდული კალორიული მიღება ასევე ითვლება, როგორც დადებითი ფაქტორი ანთებითი პროცესების შემცირებისთვის.
🌍 6. კლიმატი, გარემო და ცხოვრების სტილი
მზის სხივები (UVB), ზღვის წყალი, სუფთა ჰაერი და ნაკლები სტრესი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.
თუმცა, გარემოს დაბინძურება და თამბაქოს მოხმარება მკვეთრად უარყოფითად მოქმედებს.
ფსორიაზი და ნევროლოგიური მკურნალობა – როგორ აუმჯობესებს ფსორიაზს ტვინის მხარდაჭერა?
ფსორიაზი მხოლოდ კანის ანთება არ არის – ის იმუნურ, ჰორმონალურ და ნერვულ სისტემებს შორის მჭიდრო ურთიერთქმედების შედეგია. სწორედ ამიტომ, ფსორიაზის მართვა მხოლოდ დერმატოლოგიურ დონეზე აღარ არის საკმარისი – საჭიროა ნერვული სისტემის სტაბილიზაციაც.
🧬 რატომ მოქმედებს ნერვული სისტემა ფსორიაზზე?
- ფსორიაზი მიმდინარეობს იმუნური სისტემის მუდმივი „გაღიზიანებით“ – ამ პროცესში კი ნეიროიმუნური კავშირები აქტიურდება
- ქრონიკული შფოთვა, უძილობა და გადაღლილობა აძლიერებს ანთებით ციტოკინებს (მაგ. IL-6, TNF-α), რომლებიც პირდაპირ აღვივებს ფსორიაზის გამწვავებას
- შფოთვითი და დეპრესიული აშლილობები ააქტიურებს ჰორმონალურ სტრეს-ღერძს (HPA-axis) – რაც ამცირებს კანის რეგენერაციას და ზრდის კანის დაზიანებებს
🩺 ნევროლოგთან მკურნალობის დადებითი შედეგები:
🧘♀️ 1. შფოთვის შემცირება ამცირებს გამონაყარს
ნევროლოგიური ინტერვენციები – თუნდაც არამედიკამენტური – ამცირებს ფსიქოემოციურ სტრესს, რაც პირველივე თვეში აისახება კანის სიმპტომებზე:
- ნაკლები ქავილი
- ნაკლები სიწითლე
- პაპულების ზომის და რაოდენობის შემცირება
😴 2. ძილის აღდგენა აუმჯობესებს კანის რეგენერაციას
ნევროლოგის დახმარებით პაციენტი უბრუნდება ხარისხიან ძილს, რაც აუცილებელია უჯრედული განახლებისთვის და ანთების შემცირებისთვის.
🧠 3. შფოთვის შემცირება ამცირებს იმუნურ შეტევას
შფოთვა და სტრესი ააქტიურებს იმუნურ სისტემას; ნევროლოგიური სტაბილიზაცია კი ამ პროცესს ამუხრუჭებს.
შედეგად:
- მცირდება ფსორიაზის რეციდივების სიხშირე
- უმჯობესდება რეაქცია დერმატოლოგიურ მკურნალობაზე
💬 4. პაციენტი ხდება უფრო ჩართული და მოტივირებული მკურნალობაში
ნევროლოგიური მხარდაჭერის მქონე პაციენტები ნაკლებად გაურბიან ექიმთან ვიზიტებს, უკეთ იცავენ მკურნალობის გეგმას და ზრუნავენ საკუთარ თავზე.
🔄 რეალური პრაქტიკა – ინტეგრირებული მიდგომა
დღეს, ევროპის წამყვან კლინიკებში (გერმანია, ნიდერლანდები, ესპანეთი), ფსორიაზის მკურნალობა უკვე მულტიდისციპლინური გუნდით მიმდინარეობს:
- დერმატოლოგი
- ნევროლოგი ან ფსიქიატრი
- ფსიქოლოგი
- დიეტოლოგი
საქართველოშიც აუცილებელია მსგავსი მიდგომების განვითარება, რადგან შფოთვის კომპონენტის უგულებელყოფა ნიშნავს მკურნალობის ეფექტის დაკნინებას.
🖊️ სტატია მომზადებულია ქეთევან ფირცხალავას მიერ
ფსორიაზის პაციენტთა გაერთიანება „ალფას“ ხელმძღვანელი
📌 sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა
დისქლეიმერი
აღნიშნული ინფორმაცია წარმოადგენს მხოლოდ საგანმანათლებლო და საინფორმაციო მასალას და არ ითვლება სამედიცინო, იურიდიულ ან ფინანსურ კონსულტაციად. ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღების წინ, გთხოვთ, მიმართოთ კვალიფიციურ სპეციალისტს.
sheniekimi.ge, pacient.ge, sheniambebi.ge და საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის (PHIG) მიერ მართული ყველა სოციალური მედიის პლატფორმა არ ატარებს პასუხისმგებლობას მოცემული შინაარსის გამო. სრული პასუხისმგებლობა ეკისრება სტატიების ავტორს — ფსორიაზის პაციენტთა ასოციაციას (საქართველო).
ფსორიაზი და შშმ სტატუსი საქართველოში: ყველაფერი, რაც უნდა იცოდეთ
