ერითრიტოლი — დიეტური დამატკბობელი, რომელიც ზრდის ინფარქტისა და ინსულტის რისკს!
ავტორი: პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე
რა ხდება?
ახალი კვლევა, რომელიც განხორციელდა აშშ-ის კოლორადოს უნივერსიტეტში (University of Colorado Boulder), მიუთითებს, რომ ფართოდ გამოყენებული შაქრის შემცვლელი — ერითრიტოლი (erythritol) — შესაძლოა უარყოფითად მოქმედებდეს თავის ტვინის მიკროსისხლძარღვების უჯრედებზე. ეს პირდაპირ უკავშირდება გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების, მათ შორის ინსულტისა და ინფარქტის გაზრდილ რისკს.
როგორ მოქმედებს ერითრიტოლი სისხლძარღვებზე?
ლაბორატორიულმა ანალიზებმა აჩვენა, რომ ერითრიტოლის ერთჯერადი დოზაც კი (რომელიც თავსდება ერთ დიეტურ სასმელში), იწვევს:
• სისხლძარღვების მოდუნებაზე პასუხისმგებელი ნიტრიკის ოქსიდის (NO) დაქვეითებას,
• ვაზოკონსტრიქციულ (შემკუმშავ) ნივთიერება ენდოთელინ-1-ის (ET-1) მატებას,
• სისხლის ნაკადის რეგულაციის დარღვევას,
• და თრომბის განმხსნელი ნივთიერების — tPA-ის შემცირებულ გამოყოფას.
შედეგი: სისხლძარღვები ქვეითებენ ელასტიურობას, ადვილად იკუმშებიან, წარმოიქმნება თრომბები — ეს კი ზრდის როგორც ინსულტის, ისე ინფარქტის რისკს.
რას გვიჩვენებს სტატისტიკა?
- 2023 წელს გამოქვეყნებული მრავალწლიანი კვლევა აჩვენებს, რომ ერითრიტოლის მაღალი დონის მქონე პირებს, სხვა ფაქტორების გათვალისწინების შემდეგაც კი, 80%-ით მაღალი ჰქონდა გულ-სისხლძარღვთა ინციდენტების რისკი.
- საშუალოდ, მოსახლეობის 25%-ზე მეტს აღმოაჩნდა ერითრიტოლის მნიშვნელი კონცენტრაცია სისხლში მხოლოდ ერთ-ორ დიეტურ პროდუქტთან კონტაქტის შემდეგ.
რატომ იყენებენ ერითრიტოლს?
ერითრიტოლი გავრცელებულია როგორც “უსაფრთხო” შაქრის შემცვლელი დიეტურ პროდუქტებში, მათ შორის:
• დაბალკალორიულ სასმელებში
• “კეტო” დიეტურ საკვებში
• შაქრის გარეშე ტკბილეულში
ის არ ზრდის სისხლში შაქრის დონეს და არ იწვევს კბილების დაზიანებას. თუმცა, უახლესი მტკიცებულებები ახალ კითხვებს სვამს მის უსაფრთხოებაზე.
რა იწვევს ზიანს?
ერითრიტოლი იწვევს ენდოთელიუმის (სისხლძარღვების შიდა შრის) უჯრედებში ჟანგვითი სტრესის მატებას და აზიანებს უჯრედშიდა სიგნალებს, რაც უშუალოდ მოქმედებს სისხლის მიმოქცევაზე და თრომბების ჩამოყალიბებაზე.
რას უნდა მივაქციოთ ყურადღება?
• ერითრიტოლი არ უნდა ჩაითვალოს უსაფრთხო ყოველდღიურ ინგრედიენტად, განსაკუთრებით ადამიანებისთვის, რომელთაც უკვე აქვთ გულ-სისხლძარღვთა დაავადების რისკი.
• წაიკითხეთ ეტიკეტები — ერითრიტოლი ხშირად ფიგურირებს როგორც “Natural Sweetener”, “Erythritol”, ან “Sugar-Free”.
• არავითარ შემთხვევაში არ მისცეთ ბავშვებს დიდი რაოდენობით ერითრიტოლით გამდიდრებული პროდუქტი. მათი ორგანიზმი უფრო მგრძნობიარეა.
კითხვები და პასუხები
1. ერითრიტოლი შაქრის კარგი შემცვლელი არ არის?
ადრე ითვლებოდა, რომ ის უსაფრთხოა, რადგან არ ზრდის გლუკოზის დონეს, მაგრამ ბოლო კვლევებმა აჩვენა, რომ ის შესაძლოა ზიანს აყენებდეს სისხლძარღვებს.
2. ვიღაცამ მითხრა, რომ ის “ნატურალურია”. რას ნიშნავს ეს?
ერითრიტოლი ბუნებაში არსებობს მცირე რაოდენობით, მაგრამ სამომხმარებლო პროდუქტებში იგი ინდუსტრიალურად მზადდება და სისუფთავე ვერ ნიშნავს ავტომატურად უსაფრთხოებას.
3. რამდენად ხშირია მისი მოხმარება საქართველოში?
საქართველოში “შაქრის გარეშე” პროდუქტების პოპულარობამ მნიშვნელოვნად იმატა ბოლო წლებში, განსაკუთრებით “კეტო” და დიაბეტური პროდუქტების ხაზებში.
4. ბავშვებს უნდა ავარიდოთ ერითრიტოლი?
დიახ. ბავშვების სისხლძარღვები უფრო მგრძნობიარეა. მათ არ სჭირდებათ ხელოვნური დამატკბობლები.
5. რას გვთავაზობს პროფესორი ფხაკაძე?
შეზღუდეთ და გააკონტროლეთ თქვენი მიღებული დამატკბობლების რაოდენობა. საუკეთესო გზა ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად — ბუნებრივ პროდუქტებზე გადასვლაა.
წყაროები:
1. Berry AR, Ruzzene ST, Ostrander EI, Wegerson KN, et al. The non-nutritive sweetener erythritol adversely affects brain microvascular endothelial cell function. J Appl Physiol. 2025.
2. Witkowski M, Nemet I, Alamri H, Wilcox J, et al. The artificial sweetener erythritol and cardiovascular event risk. Nat Med. 2023 Mar;29(3):710–718.
3. Suez J, Korem T, Zeevi D, Zilberman-Schapira G, et al. Artificial sweeteners induce glucose intolerance by altering the gut microbiota. Nature. 2014;514(7521):181–186.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
მეტი უახლესი და სანდო სამედიცინო ინფორმაცია იხილეთ ოფიციალურ პლატფორმაზე:
www.sheniekimi.ge – შენი ექიმი, შენი სივრცე, შენი ჯანმრთელობა.
გადმოწერე “შენი ექიმი” აპლიკაცია და მიიღე უახლესი სამეცნიერო ინფორმაცია ქართულ ენაზე.
Telegram არხი: https://t.me/SheniEkimi
ინტერესთა კონფლიქტი: ავტორი არ ფლობს ეკონომიკურ ან სამეწარმეო ინტერესს არცერთ ბრენდში ან პროდუქტში, რომელიც ამ სტატიაშია ნახსენები.
