კიბოს მუტაციები ხშირად ბავშვობაში იწყება – შოკისმომგვრელი აღმოჩენა
განსაცვიფრებელი კვლევა: კიბოს გამომწვევი მუტაციების 22% ბავშვობიდანვე იწყება – რას გვაძლევს ეს ცოდნა და როგორ შეგვიძლია პრევენცია?
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
ახალი მონაცემები Pan-Cancer პროექტიდან, რომელშიც მონაწილეობდა 37 ქვეყნის 1300-ზე მეტი მკვლევარი, ცხადყოფს:
კიბოს გამომწვევი გენეტიკური მუტაციების თითქმის მეხუთედი – დაახლოებით 22% – წარმოიშობა ადრეულ ასაკში, ზოგჯერ ბავშვობის პერიოდშიც კი.
ეს ნიშნავს, რომ კიბოს განვითარება შესაძლოა ათწლეულებით ადრე დაიწყოს, ვიდრე სიმპტომები გამოჩნდება.
რას ნიშნავს ეს?
• კიბო ხშირად აღიქმება, როგორც მოზრდილობის ან სიბერის ასაკის დაავადება, მაგრამ კვლევა აჩვენებს, რომ მის საფუძველში შესაძლოა იდოს ბავშვობაში დაგროვილი მუტაციები, რომლებიც მრავალი წლის განმავლობაში ჩუმად ვითარდება
• გარემო ფაქტორები, ცხოვრების სტილი, მემკვიდრეობითი ნიშნები – ყველაფერი გავლენას ახდენს მუტაციების დაგროვებაზე
• ზოგ მუტაციას ორგანიზმი ახერხებს განეიტრალებას, მაგრამ კრიტიკულ ბიოლოგიურ მომენტში – მაგალითად, ჰორმონალური ცვლილებისას – შეიძლება პროცესები გააქტიურდეს და გამოიწვიოს სიმსივნე
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი საქართველოშიც?
საქართველოში ჯერ კიდევ არ გვაქვს ფართომასშტაბიანი გენომური სკრინინგი, მაგრამ:
• ქვეყანაში თვალსაჩინოა სასქესო ორგანოების, ფილტვის, ნაწლავისა და ძუძუს კიბოს ზრდის ტენდენცია
• პრევენციული კვლევები (მაგ. პაპ-ტესტი, მამოგრაფია, კოლონოსკოპია) ჯერ კიდევ არ არის ხელმისაწვდომი მთელი მოსახლეობისთვის
• მშობლები ხშირად ვერ აცნობიერებენ, რომ ბავშვის კვება, ჰორმონალური ჯანმრთელობა, წონა და გარემო პირობები დიდი როლს თამაშობს მომავალში
როგორ შეიძლება ვიმოქმედოთ?
- საკვების ხარისხი ბავშვობიდანვე – ნაკლები ქიმიური დანამატები, ნაკლები პლასტიკატები, ბუნებრივი საკვები
- გარემოს კონტროლი – მძიმე მეტალები, ტყვია, დაბინძურებული წყალი და ჰაერი მნიშვნელოვან რისკს ქმნის
- მოძრაობა და ჯანმრთელი წონა ბავშვობიდანვე – სიმსუქნე ერთ-ერთი მთავარი პროდივაინტი ფაქტორია
- მემკვიდრეობითი რისკის შეფასება – ოჯახის წევრებში არსებული სიმსივნის ისტორია უნდა გახდეს გამაფრთხილებელი სიგნალი
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„ეს კვლევა მკაფიო გზავნილია: კიბოს არ ვიწყებთ 40 ან 50 წლის ასაკში – ის შესაძლოა ჩუმად ვითარდებოდეს ბავშვობიდან. ეს არ ნიშნავს შიშს, არამედ – გონივრულ პრევენციას. ჯანმრთელობა ყალიბდება ადრეულ ასაკში და მასზე ზრუნვა უნდა დაიწყოს ბავშვების კვებიდან, განათლებიდან და გარემოზე ყურადღებით.“
წყაროები:
1. Sciences et Avenir. 22% des mutations menant au cancer apparaissent parfois dès l’enfance. 2024
2. Pan-Cancer Analysis of Whole Genomes Consortium, Nature, 2024
3. WHO – Cancer Prevention and Early Detection, 2023
4. American Cancer Society – How Cancer Starts, 2022
გაიგეთ მეტი
შენი ექიმი – www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
