შეიძლება დიაგნოზი ზიანის მომტანიც იყოს? რატომ გვმართებს სიფრთხილე აუტიზმის, კიბოსა და ხანგრძლივი კოვიდის დიაგნოსტიკაში
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
ნევროლოგი სუზან ო’სალივანი (Suzanne O’Sullivan), ცნობადი ბრიტანელი ექიმი და ავტორი, ფრანგულ გამოცემა L’Express-თან ინტერვიუში მკაფიოდ აფრთხილებს საზოგადოებას: ზოგიერთი დიაგნოზი შეიძლება უფრო მეტად დააზიანოს პაციენტი, ვიდრე თავად სიმპტომი.
მისი თქმით, უკანასკნელ წლებში დამკვიდრდა ტენდენცია, როცა ექიმები და ზოგჯერ თავად პაციენტებიც, ზედმეტად ადვილად ადგენენ დიაგნოზს აუტიზმზე, კიბოზე, ხანგრძლივ კოვიდზე ან სხვა ქრონიკულ დაავადებებზე, რაც რეალურ კლინიკურ სურათს ხშირად სცდება.
რა არის “ზედმეტი დიაგნოზი”?
• როცა ყოველი მცირე სიმპტომი აღიქმება, როგორც სერიოზული პათოლოგია – მაგალითად, გადაღლა „ხანგრძლივ კოვიდად“, მოუსვენრობა – აუტისტური სპექტრის აშლილობად
• ეს ტენდენცია ხელს უწყობს ჰიპერდიაგნოსტიკას, ანუ დაავადების გამოვლენას იქ, სადაც ის შესაძლოა არც არის
რატომ არის ეს საფრთხის შემცველი?
• ადამიანი იწყებს საკუთარი თავის აღქმას როგორც მუდმივად ავადმყოფი
• ემატება შფოთვა, ემოციური არასტაბილურობა და არასაჭირო მედიკამენტური მკურნალობა
• იზრდება ხარჯები და დაკარგულია ნდობა ექიმთან ჯანსაღი ურთიერთობის მიმართ
• მრავალი პაციენტი დამოკიდებული ხდება დიაგნოზზე – ეს იწვევს ფსიქოლოგიურ დაღლილობას
საქართველოს მაგალითი:
• საქართველოში უკვე ჩანს ეს ტენდენცია – აუტიზმის დიაგნოზების სწრაფი ზრდა სკოლამდელ ბავშვებში, ხშირ შემთხვევაში არასაკმარისი კვლევის საფუძველზე
• პანდემიის შემდეგ ბევრი პაციენტი საკუთარ გადაღლას მიაწერს „ხანგრძლივ კოვიდს“ – მიუხედავად იმისა, რომ დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები არ სრულდება
• იმატებს შემთხვევები, როცა ადამიანები ეჭვობენ სიმსივნეში მხოლოდ ერთი ან ორი სიმპტომის არსებობისას, რასაც ემატება Google-ის ან TikTok-ის გავლენა თვითდიაგნოსტიკაზე
• ექიმებიც ხშირად არჩევენ „უსაფრთხო გზას“ და დაუზუსტებელი მდგომარეობის შემთხვევაში უთითებენ მძიმე დიაგნოზს – პაციენტის „დასაშოშმინებლად“
როგორ დავიცვათ თავი ზედმეტი დიაგნოზისგან?
• არ დაგვისვავს საკუთარ თავს დიაგნოზი ინტერნეტიდან
• სულ მცირე, ორი პროფესიონალის დამოუკიდებელი შეფასება ვეძიოთ, სანამ მძიმე დიაგნოზს დავეთანხმებით
• დავიცვათ ბალანსი – არც სიმპტომების იგნორირება და არც მათი გადაჭარბება
• მშობლებმა და მასწავლებლებმა ზუსტად უნდა იცოდნენ, როდის არის საჭირო დიაგნოზი, და როდის — უბრალოდ ფსიქო-სოციალური მხარდაჭერა
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„მკურნალობა იწყება სწორი დიაგნოზით, მაგრამ როცა დიაგნოზი აღარ ემსახურება ჯანმრთელობას და პირიქით – ქმნის შფოთს, სტიგმას და ზედმეტ ტვირთს, ის იქცევა პრობლემად. ექიმს და პაციენტს შორის აუცილებელია ნდობა, დაკვირვება და თანმიმდევრული შეფასება.“
წყაროები:
1. L’Express. Autisme, cancers, Covid long… « Nous sommes allés trop loin dans certains diagnostics ». 2024
2. WHO – Overmedicalization and Diagnostic Creep, 2023
3. Harvard Medical School – When Less is More in Medicine, 2022
4. Royal College of Psychiatrists – The Ethics of Overdiagnosis, 2021
გაიგეთ მეტი
შენი ექიმი – www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
