როგორ ახსოვს პაციენტს ექიმთან ვიზიტი? ნდობა, ემოცია და შიშიც კი ტვინში ინახება – მეცნიერებმა ოთხი მეხსიერებითი ტიპი გამოავლინეს
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე,
სპეციალურად www.sheniekimi.ge-სთვის
ახალი კვლევის შედეგები:
Nature Reviews Psychology-ში გამოქვეყნებულმა სტატიამ ახსნა, თუ როგორ ქმნის ტვინი მეხსიერებას ექიმთან ვიზიტისას, რაც გავლენას ახდენს როგორც პაციენტის ემოციაზე, ასევე მის მოტივაციაზე, მკურნალობისადმი ნდობასა და სამედიცინო შედეგებზეც.
კვლევამ დაასახელა მეხსიერების ოთხი სხვადასხვა ტიპი, რომლებიც ერთდროულად მოქმედებს პაციენტის ცნობიერებაში:
1. ინსტრუმენტული მეხსიერება (Instrumental)
• ამ მეხსიერებას აყალიბებს თბილი ღიმილი, თვალის კონტაქტი ან კეთილგანწყობილი სალამი.
• ამაღლებს ნდობას და აყალიბებს პოზიტიურ განწყობას მკურნალობის მიმართ.
2. სემანტიკური მეხსიერება (Semantic)
• პაციენტი აქედან აკეთებს ზოგად დასკვნებს: „ექიმი ჭკვიანია“, „მისი შემხედვარე ვგრძნობ, რომ ვუყვარვარ“.
• ქმნის გრძელვადიან წარმოდგენას ექიმის პიროვნებაზე.
3. ეპიზოდური მეხსიერება (Episodic)
• მოიცავს გარემოს დეტალებს: როგორ გამოიყურება ოთახი, რა სუნი იყო, როგორი მუსიკა ჟღერდა.
• ეს „სცენის ფოტო“ ტვინში ემოციურად იბეჭდება და მომდევნო ვიზიტზე გავლენას ახდენს.
4. პავლოვის ტიპის მეხსიერება (Pavlovian)
• უკავშირდება შიშსა და ფობიას: მაგალითად, ნემსის დანახვამ შეიძლება გაააქტიუროს შიში ექიმის მიმართ.
• ხშირად არაცნობიერია და დაკავშირებულია წარსულ ტრავმებთან ან ცუდ გამოცდილებასთან.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?
• ექიმის თითოეულ ქმედებას – საუბრის ტონს, გამოხედვას, ოთახის ატმოსფეროს – შეუძლია პაციენტის განწყობის და ნდობის ფორმირება.
• ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ექიმმა იცოდეს როგორ აიცილოს თავიდან ნეგატიური ასოციაციების ფორმირება, განსაკუთრებით ბავშვებში ან ტრავმულ პაციენტებთან.
რეკომენდაციები ჯანდაცვის პროფესიონალებისთვის:
• ყურადღება მიაქციეთ პირველ შთაბეჭდილებას – ეს ქმნის ინსტრუმენტულ მეხსიერებას.
• იყავით თანაგრძნობით სავსე – ეს აძლიერებს სემანტიკურ ნდობას.
• გარემო უნდა იყოს მშვიდი, სუფთა და დამამშვიდებელი – ეპიზოდური მეხსიერებისთვის.
• თუ პაციენტი ღელავს, აუხსენით პროცედურა – ეს ამცირებს პავლოვის შიშის ეფექტს.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი:
„პაციენტი არ იმახსოვრებს მხოლოდ დიაგნოზს – ის იმახსოვრებს ტონს, ღიმილს, გარემოს, და იმ განცდას, რაც თქვენთან ვიზიტზე ჰქონდა. ეს გამოცდილება ან აძლიერებს ნდობას და მკურნალობას, ან აჩერებს მას სამუდამოდ.“
წყაროები:
1. Nature Reviews Psychology. Memory Systems in Medical Interactions. May 2025.
2. Harvard Health. Patient Trust and Clinical Communication. 2023.
3. WHO – Person-Centred Care Framework. 2022
4. Mayo Clinic. The Impact of Empathy in Patient Encounters. 2021.
გაიგეთ მეტი
შენი ექიმი – www.sheniekimi.ge
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე — დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH) და მედიცინის დოქტორი (PhD) — არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი, რომელსაც აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება როგორც საქართველოში, ისე საერთაშორისო დონეზე.
