გენის ვარიანტი, რომელიც ხელს უწყობს ადამიანების დაცვას აივ ინფექციისგან, სავარაუდოდ წარმოიშვა ადამიანებში, რომლებიც ქვის ხანისა და ვიკინგების ხანის შორის პერიოდში ცხოვრობდნენ – ამაზე ათასობით გენომის ახალი კვლევა მიუთითებს.
„აღმოჩნდა, რომ ეს ვარიანტი წარმოიშვა ერთ ინდივიდში, რომელიც შავი ზღვის მახლობლად დაახლოებით 6 700 – 9 000 წლის წინ ცხოვრობდა“, – განაცხადა საიმონ რასმუსენმა, კოპენჰაგენის უნივერსიტეტის ბიოინფორმატიკის სპეციალისტმა და კვლევის თანაავტორმა. მისივე განმარტებით, როგორც ჩანს, წარსულში ეს მუტაცია ადამიანებს სხვა რამისგან იცავდა, რადგან აივ ვირუსი ჰომო საპიენსებში საუკუნეზე ნაკლებია არსებობს.
რასმუსენი და მისი კოლეგები იკვლევდნენ გენის CCR5 დელტა 32-ის წარმოშობა. CCR5 არის ცილა, რომელიც ძირითადად იმუნურ უჯრედებში გვხვდება და რომელსაც აივ-ის მრავალი – თუმცა არა ყველა – ვარიანტი იყენებს იმუნურ უჯრედებში შესაღწევად და ინფექციის დასაწყებად.
მაგრამ ადამიანებში, რომლებსაც CCR5 დელტა 32 მუტაციის ორი ასლი აქვთ, ეს ცილა იშლება, რაც ფაქტობრივად აივ ვირუსს „კარს უკეტავს“. მეცნიერებმა ამ მუტაციის გამოყენებით რამდენიმე ადამიანი აივ-ისგან სრულად განკურნეს.
ახალ კვლევაში მეცნიერებმა ეს მუტაცია თანამედროვე ადამიანების 2 504 გენომში აღმოაჩინეს, რომლებიც შეირჩა საერთაშორისო პროექტისთვის „1000 გენომი“ (ამ ინიციატივის მიზანი ადამიანთა გენეტიკური მრავალფეროვნების კატალოგიზაცია). შემდეგ მათ შექმნეს მოდელი, რათა შეესწავლათ 934 უძველესი გენომი ევრაზიის სხვადასხვა რეგიონიდან, რომლებიც მოიცავდა პერიოდს ადრეული მეზოლითიდან ვიკინგების ეპოქამდე – დაახლოებით ძვ.წ. 8000 წლიდან ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 1000 წლამდე.
აღმოჩნდა, რომ ადამიანი, რომელსაც პირველად ჰქონდა ეს მუტაცია, შავი ზღვის მახლობლად დაახლოებით ძვ.წ. 7000 წელს ცხოვრობდა – იმ პერიოდში, როდესაც პირველი მიწათმოქმედები დასავლეთ აზიის გზით ევროპაში ჩავიდნენ. მკვლევრებმა ასევე დაადგინეს, რომ ამ მუტაციის გავრცელება მკვეთრად გაიზარდა 8 000-დან 2 000 წლის წინ, რაც იმაზე მიანიშნებს, რომ ის მეტად სასარგებლო იყო იმ დროს, როცა ადამიანებმა ევრაზიის სტეპებიდან სხვა რეგიონებში გადაინაცვლეს.
კვლევის მიგნებები ეწინააღმდეგება წინა ვარაუდებს, რომ მუტაცია შედარებით გვიან პერიოდში წარმოიშვა. მაგალითად, ეს ნიშნავს, რომ მუტაციის გავრცელების ზრდა არ ყოფილა შუა საუკუნეების ეპიდემიების ან ვიკინგების გამოკვლევების შედეგი, რაც ადრე იმუნური სისტემის ევოლუციის შესაძლო სტიმულად მიიჩნეოდა.
მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ მუტაციის მფლობელებს გარკვეული უპირატესობა ჰქონდათ -სავარაუდოდ იმიტომ, რომ ის ასუსტებდა იმუნურ სისტემას იმ პერიოდში, როცა ადამიანები ახალ პათოგენებს ეჭიდებოდნენ. სპეციალისტები განმარტავენ – მიუხედავად იმისა, რომ ეს შესაძლოა უარყოფითად ჟღერს, ზედმეტად აგრესიული იმუნური პასუხი ხშირად სასიკვდილოა – ახალ მიკრობებთან შეჯახებისას საჭიროა ისეთი იმუნური რეაქცია, რომელიც მტერს დაამარცხებს, მაგრამ თავად ორგანიზმს ზიანს არ მიაყენებს.
„როცა ადამიანები ნადირობიდან და შემგროვებლობიდან სოფლის მეურნეობაზე გადავიდნენ და უფრო მჭიდროდ დაიწყეს ერთად ცხოვრება, ინფექციური დაავადებების ზეწოლა გაიზარდა და უფრო დაბალანსებული იმუნური სისტემა შეიძლება გადარჩენის უპირატესობად იქცა“, – ამბობს კვლევის თანაავტორი ლეონარდო კაბუჩო.
