ჯანმრთელობა პრიორიტეტია – რატომ არ უნდა ჰქონდეს ფინანსებს გავლენა სამედიცინო გადაწყვეტილებებზე?
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე
საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე
სამედიცინო სფეროს ერთ-ერთი მთავარი პრინციპი არის ექიმის დამოუკიდებლობა და სამედიცინო ეთიკის დაცვა. სამედიცინო გადაწყვეტილებები უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ და მხოლოდ პაციენტის ჯანმრთელობის საჭიროებებს და სამეცნიერო მტკიცებულებებს. თუმცა, სამწუხაროდ, თანამედროვე ჯანდაცვის სისტემაში ხშირად ვხვდებით შემთხვევებს, როცა ფინანსური ინტერესები ექიმის არჩევანს ზღუდავს და გავლენას ახდენს პაციენტის მკურნალობაზე.
რამდენად ლეგიტიმურია ასეთი პრაქტიკა?
რა რისკებს შეიცავს ფინანსური ზეწოლა ჯანდაცვის სფეროში?
როგორ შეიძლება დავიცვათ სამედიცინო ეთიკა და პაციენტის უფლებები?
ამ სტატიაში განვიხილავთ, რატომ არის დაუშვებელი ფინანსების ჩარევა ექიმის გადაწყვეტილებებში, რა გავლენა აქვს ამას ჯანდაცვის ხარისხზე და როგორ შეიძლება ამ პრობლემის გადაჭრა.
როცა ფინანსები გადაწყვიტავს ადამიანის ჯანმრთელობას
ჯანდაცვის სისტემის ფუნქციონირებისთვის ფინანსური რესურსები მნიშვნელოვანია, მაგრამ როდესაც ფინანსები გადამწყვეტ როლს ასრულებს სამედიცინო გადაწყვეტილებებში, ეს ქმნის მძიმე პრობლემებს როგორც ექიმებისთვის, ისე – პაციენტებისთვის.
როგორ მოქმედებს ფინანსური ზეწოლა?
სამედიცინო სერვისების შეზღუდვა – ექიმს შეიძლება ჰქონდეს შეზღუდული არჩევანი პაციენტისთვის ხელმისაწვდომი მკურნალობის მეთოდებში, თუ გარკვეული სამედიცინო დაწესებულება ან დაზღვევა მხოლოდ კონკრეტულ პროტოკოლს ან პრეპარატს აფინანსებს.
პაციენტის ინტერესების უგულებელყოფა – თუ ექიმს აქვს ბონუსი, რომელიც დამოკიდებულია გამოყოფილი ბიუჯეტის ეკონომიაზე ან მომსახურების მოცულობაზე, მან შესაძლოა ნაკლებად ინერვიულოს პაციენტის რეალურ საჭიროებებზე.
ფარმაცევტული კომპანიების გავლენა – ხშირია შემთხვევები, როდესაც ფარმაცევტული კომპანიები ცდილობენ გარკვეული მედიკამენტების ან სამედიცინო აღჭურვილობის გამოყენების წახალისებას ფინანსური შეღავათებით, რაც საბოლოოდ ექიმის არჩევანზე მოქმედებს.
არაგონივრული დიაგნოსტიკა და მკურნალობა – ექიმებს ზოგჯერ უბიძგებენ ზედმეტი გამოკვლევებისა და მკურნალობისკენ, რაც ზრდის ჯანდაცვის ხარჯებს, თუმცა არ აუმჯობესებს პაციენტის მდგომარეობას.
რა შედეგები მოაქვს ფინანსურ ზეწოლას?
დაბალი ხარისხის მკურნალობა – ექიმის მიერ ფინანსური ფაქტორების გათვალისწინება შეიძლება უარყოფითად აისახოს პაციენტის ჯანმრთელობაზე.
სამართლიანობის დარღვევა – ფინანსური ინტერესების გავლენა უთანასწორობას ქმნის, რადგან პაციენტების ნაწილი იღებს არასათანადო ან საჭიროებაზე ნაკლებ მომსახურებას.
საზოგადოების უნდობლობა ჯანდაცვის სისტემის მიმართ – როდესაც მოქალაქეები აცნობიერებენ, რომ ფინანსური მოტივაციები ზემოქმედებენ ექიმის გადაწყვეტილებებზე, მათი ნდობა მედიცინისადმი მცირდება.
როგორია საერთაშორისო სტანდარტები?
მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია (WHO) და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციები მკაცრად მიუთითებენ, რომ ექიმის გადაწყვეტილებები მხოლოდ და მხოლოდ სამედიცინო მტკიცებულებებზე უნდა იყოს დაფუძნებული.
Accreditation Canada-ის და Joint Commission International-ის (JCI) სტანდარტები ხაზგასმით მოითხოვენ:
- მკაცრი რეგულაციების შექმნას, რომლებიც ზღუდავს ფინანსური ზეწოლის გავლენას;
- ექიმებისთვის დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას მკურნალობის პროცესში;
- სამედიცინო ორგანიზაციების გამჭვირვალე დაფინანსების უზრუნველყოფას;
- პაციენტის ინფორმირებულობის გაზრდას, რომ მათ ჰქონდეთ მკურნალობის თავისუფალი არჩევანი.
- ბევრ ქვეყანაში უკვე მოქმედებს მკაცრი კანონები, რომლებიც ზღუდავენ ფარმაცევტული კომპანიებისა და ჯანდაცვის დაწესებულებების მხრიდან ექიმზე ფინანსურ გავლენას.
საქართველოში არსებული მდგომარეობა
საქართველოში ჯანდაცვის სექტორი არაერთ გამოწვევას აწყდება, მათ შორის არის:
არასათანადო რეგულაციები – ჯერჯერობით ქვეყანაში არ არსებობს მკაცრი რეგულაციები, რომლებიც სრულად უზრუნველყოფენ ექიმის გადაწყვეტილებების დამოუკიდებლობას.
ფინანსური ინტერესი გარკვეულ კლინიკებში – ხშირია შემთხვევები, როდესაც პაციენტებს ურჩევენ კონკრეტულ კლინიკას ან პრეპარატს ფინანსური ინტერესებიდან გამომდინარე.
დაზღვევის ბარიერები – ბევრი პაციენტი ვერ იღებს საჭირო მკურნალობას, რადგან მათი დაზღვევა არ ფარავს ოპტიმალურ სერვისებს, ხოლო ექიმი იძულებულია აირჩიოს მხოლოდ დაფინანსებული ვარიანტი.
პაციენტებმა უნდა იცოდნენ თავიანთი უფლებები და მოითხოვონ დამოუკიდებელი და მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მკურნალობა.
პროფესორ გიორგი ფხაკაძის კომენტარი
„ექიმს უნდა ჰქონდეს სრული დამოუკიდებლობა სამედიცინო გადაწყვეტილებების მიღებაში. სამედიცინო ეთიკა და პაციენტის კეთილდღეობა უნდა იყოს მთავარი პრიორიტეტი, ხოლო ფინანსური ინტერესები – სრულად გამორიცხული. ჩვენ უნდა შევქმნათ სისტემა, სადაც ექიმი არ იქნება იძულებული, ფინანსური ფაქტორების გამო კომპრომისზე წავიდეს. ეს არის ის, რასაც უნდა ვცდილობდეთ როგორც საზოგადოება!“
როგორ შეიძლება პრობლემის გადაჭრა?
სამედიცინო რეგულაციების გამკაცრება – საჭიროა მკაცრი საკანონმდებლო ჩარჩო, რომელიც ექიმის დამოუკიდებლობას დაიცავს.
მოქალაქეების ინფორმირება – პაციენტებმა უნდა იცოდნენ თავიანთი უფლებები და სამედიცინო მომსახურების ხარისხის შეფასების კრიტერიუმები.
სამედიცინო განათლების გაძლიერება – ექიმებს უნდა ჰქონდეთ ეთიკის, მტკიცებულებაზე დაფუძნებული მედიცინის და პაციენტის უფლებების დაცვაზე მეტი ცოდნა.
გამჭვირვალე დაფინანსება – სამედიცინო დაწესებულებებს უნდა ჰქონდეთ უფრო გამჭვირვალე ფინანსური მენეჯმენტი, რაც შეამცირებს ინტერესთა კონფლიქტს.
დასკვნა
ფინანსური ინტერესების ჩარევა ექიმის გადაწყვეტილებებში სერიოზულ საფრთხეს წარმოადგენს როგორც პაციენტების ჯანმრთელობისთვის, ისე ჯანდაცვის სისტემის მთლიანობისთვის.
ექიმი უნდა იყოს თავისუფალი ნებისმიერი ფინანსური ზეწოლისგან და მისი გადაწყვეტილებები უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ და მხოლოდ სამედიცინო მტკიცებულებებს და პაციენტის ინტერესებს.
დროა, საზოგადოება და რეგულატორები აქტიურად ჩაერთონ ამ საკითხში, რათა პაციენტებს ჰქონდეთ უსაფრთხო, სამართლიანი და ეთიკურად მართებული ჯანდაცვა.
შენი ექიმი – ჯანმრთელობა და კვების რეკომენდაციები: www.sheniekimi.ge
შენი მედიცინა – ბუნებრივი მკურნალობა და ჰოლისტიკური ჯანმრთელობა:
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე:
დავით ტვილდიანის სამედიცინო უნივერსიტეტის პროფესორი, დიპლომირებული მედიკოსი (MD), ჯანდაცვის მაგისტრი (MPH), მედიცინის დოქტორი (PhD), საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ინსტიტუტის თავმჯდომარე და საერთაშორისო ჯანდაცვის აღიარებული ექსპერტი; WHO-ს ექსპერტი; Relief International-ის მმართველი საბჭოს დირექტორი და გაეროს გენერალური მდივნის ყოფილი მრჩეველი. მას აქვს 25 წელზე მეტი გამოცდილება ჯანდაცვის სექტორში, როგორც საქართველოში, ასევე საერთაშორისო დონეზე.
გააზიარეთ ეს სტატია, რათა ყველასთვის ნათელი იყოს, რატომ არ უნდა ექვემდებარებოდეს ექიმი ფინანსურ ზეწოლას!
#გიორგიფხაკაძე #drpkhakadze #აქხარისხია #ჯანდაცვა #სამედიცინოეთიკა #პაციენტისუფლებები
