სტატია მომზადებულია www.sheniekimi.ge-ს მიერ
12/12/2024, ჟენევა, შვეიცარია
Forever Living Products და მსგავსი კომპანიები თავს წარადგენენ, როგორც ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის გაუმჯობესების ბუნებრივ გზებს.1978 წელს არიზონაში, აშშ-ში დაფუძნებული Forever Living Products აცხადებს, რომ მისი ალოე ვერაზე დაფუძნებული პროდუქცია ამაღლებს იმუნიტეტს, კურნავს ქრონიკულ დაავადებებს და აუმჯობესებს ჯანმრთელობას. თუმცა, ამ განცხადებებს ხშირად არ გააჩნია სამეცნიერო დასაბუთება, ხოლო კომპანიის მრავალსაფეხურიანი მარკეტინგის (MLM) მოდელი ხშირად ხდება კრიტიკის საგანი.
საქართველოში ეს კომპანიები სარგებლობენ რეგულირების ნაკლოვანებებითა და საზოგადოების დაბალი ინფორმირებულობით. აგრესიული მარკეტინგი, გაურკვეველი სერტიფიკატები და მცდარი დაპირებები საფრთხეს უქმნის არა მხოლოდ ინდივიდუალურ ჯანმრთელობას, არამედ მოსახლეობის ფინანსურ და სოციალურ კეთილდღეობასაც. ამ სტატიაში განხილულია მსგავსი კომპანიების გავლენა და შემოთავაზებულია მათი საქმიანობის რეგულირების ან აკრძალვის გზები:
„როდესაც კომპანიები ავრცელებენ მცდარ განცხადებებს ჯანმრთელობის შესახებ, იყენებენ გაურკვეველ სერტიფიკატებს და სარგებლობენ ადამიანების ფინანსური მოწყვლადობით, ისინი სერიოზულ საფრთხეს უქმნიან საზოგადოებრივ ჯანმრთელობას და სოციალურ სტაბილურობას”-
აცხადებს პროფესორი გიორგი ფხაკაძე, “საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის” (PHIG)ხელმძღვანელი.
მცდარი სერტიფიკატები და შეცდომაში შემყვანი დაპირებები
Forever Living Products-ის და მსგავსი კომპანიების ერთ-ერთი ძირითადი სტრატეგიაა სერტიფიკატების წარდგენა, რომლებიც თითქოსდა ადასტურებენ მათი პროდუქციის სანდოობას. ეს სერტიფიკატები ხშირად უცნობია ქართველი მომხმარებლებისთვის და არ არის აღიარებული ჯანდაცვის ავტორიტეტული ორგანოების მიერ. ზოგ შემთხვევაში, ისინი გაცემულია არასანდო ან უცნობი ორგანიზაციების მიერ, რაც მომხმარებლებს აბნევს და ქმნის უნდობლობის განცდას.
მცდარი სერტიფიკატების გავლენა
• მეცნიერული დასაბუთების არარსებობა: სერტიფიკატების უმრავლესობა ვერ ადასტურებს, რომ პროდუქციას გავლილი აქვს მკაცრი მეცნიერული ტესტირება ან დამტკიცებულია ავტორიტეტული ჯანდაცვის ორგანიზაციების მიერ.
• მომხმარებელთა დაბნეულობა: ქართულ მომხმარებლებს, რომელთათვისაც ეს სერტიფიკატები უცნობია, ხშირად ჰგონიათ, რომ პროდუქცია ოფიციალურად დამტკიცებულია და უსაფრთხოა.
• საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის რისკები: ეს მცდარი ნდობა ხშირად უბიძგებს მომხმარებლებს, ენდონ ამ პროდუქციას სამეცნიერო დასაბუთებული მკურნალობის ნაცვლად, რამაც შესაძლოა, მათი ჯანმრთელობის მდგომარეობა გააუარესოს.
ცრუ განცხადებები და პირადი ისტორიები
Forever Living Products-ის დისტრიბუტორები ხშირად იყენებენ პირად ისტორიებს და გამოცდილებებს საკუთარი პროდუქციის გასავრცელებლად. მათ სურთ, მომხმარებელს აჩვენონ, თუ როგორ გაუმჯობესდა მათი ჯანმრთელობა ან როგორ “გაქრა” დაავადება ამ პროდუქციის გამოყენების შემდეგ. ეს ისტორიები ფართოდ ვრცელდება, თუმცა იშვიათადაა დადასტურებული სამეცნიერო კვლევებით.
ცრუ განცხადებების გავლენა
• დაუდასტურებელი განცხადებები: დისტრიბუტორები ხშირად აცხადებენ, რომ პროდუქცია კურნავს ქრონიკულ დაავადებებს ან აძლიერებს იმუნიტეტს, რაც არ ეფუძნება სამეცნიერო კვლევებს.
• მოწყვლადობის ექსპლუატაცია: ეს ისტორიები ეყრდნობა მოწყვლად მომხმარებლებს, განსაკუთრებით მათ, ვისაც ქრონიკული დაავადებები აქვთ ან შეზღუდული წვდომა სამედიცინო მომსახურებაზე.
• სამკურნალო პროცესის ჩანაცვლება: მომხმარებლებმა, რომლებიც ენდობიან ასეთ განცხადებებს, შესაძლოა, უარი თქვან ეფექტურ სამედიცინო მკურნალობაზე და ენდონ დაუდასტურებელ საშუალებებს.
„ისტორიები არ წარმოადგენს მტკიცებულებებს”- აცხადებს პროფესორი ფხაკაძე:
„მცდარი პირადი ისტორიები ქმნის ყალბ მოლოდინებს და აყოვნებს სათანადო მკურნალობას, რაც საფრთხეს უქმნის ადამიანის ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს.“
ქვეყნები, სადაც MLM კომპანიები აკრძალულია ან შეზღუდულია
მსოფლიოს მრავალი ქვეყანა იღებს ზომებს, რათა შეზღუდოს ან აკრძალოს მრავალსაფეხურიანი მარკეტინგის მოდელი.
პირველი ჯგუფი: ქვეყნები, სადაც MLM კომპანიები აკრძალულია
1. ჩინეთი: ჩინეთში აკრძალულია მრავალსაფეხურიანი მარკეტინგი “პირამიდული გაყიდვების აკრძალვის” რეგულაციით (2005), რაც მიზნად ისახავს მომხმარებელთა დაცვას.
2. მიანმარი: მიანმარის ვაჭრობის სამინისტრომ 2018 წელს გამოსცა განკარგულება, რომლითაც აკრძალა MLM მოდელი თაღლითური საქმიანობის შესამცირებლად.
3. საუდის არაბეთი: საუდის არაბეთში აკრძალულია Qnet და სხვა MLM კომპანიები, რომლებიც დაკავშირებულია ფინანსურ თაღლითობასთან.
4. ბანგლადეში: ბანგლადეშის მთავრობამ აკრძალა პირამიდული სქემები მათი თაღლითური ბუნებისა და მოსახლეობისთვის მიყენებული ფინანსური ზიანის გამო.
მეორე ჯგუფი: ქვეყნები, სადაც MLM კომპანიები მკაცრად რეგულირდება
1. აშშ: მრავალსაფეხურიანი მარკეტინგი აშშ-ში ლეგალურია, მაგრამ ექვემდებარება მკაცრ რეგულაციებს, რომლებსაც აკონტროლებს ფედერალური სავაჭრო კომისია.
2. კანადა: კანადის კონკურენციის კანონი მკაცრად ზღუდავს პირამიდულ სქემებს და იცავს მომხმარებლების ინტერესებს.
3. ინდოეთი: ინდოეთში კომპანიები ვალდებულნი არიან, გამჭვირვალედ წარმოაჩინონ ფინანსური რისკები და შემოსავლის შესაძლებლობები.
4. ვიეტნამი: ვიეტნამის კონკურენციის კანონი ითვალისწინებს მრავალსაფეხურიანი მარკეტინგის რეგულირებას, რათა თავიდან აიცილოს უკანონო საქმიანობა.
რეკომენდაციები საქართველოსთვის
იმისთვის, რომ საქართველომ დაიცვას საკუთარი მოქალაქეები მსგავსი კომპანიებისგან, აუცილებელია რეგულაციების გამკაცრება და მოსახლეობის ინფორმირება:
1. რეგულარული ზედამხედველობა
• სერტიფიცირების სტანდარტები: ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული ყველა პროდუქტი უნდა იყოს დამტკიცებული ავტორიტეტული ორგანიზაციების მიერ.
• რეკლამის რეგულაცია: აუცილებელია მკაცრი წესების შემოღება, რაც უზრუნველყოფს მხოლოდ მეცნიერულად დადასტურებული განცხადებების გამოყენებას.
2. მომხმარებელთა დაცვა
• გამჭვირვალობა ბიზნესში: კომპანიებმა უნდა წარმოაჩინონ რეალური ფინანსური რისკები და შემოსავლის პოტენციური შესაძლებლობები.
• მცდარი განცხადებების აკრძალვა: ყველა კომპანია, რომელიც ავრცელებს დაუდასტურებელ განცხადებებს ჯანდაცვის შესახებ, უნდა დაისაჯოს.
3. საზოგადოებრივი განათლება
• ჯანმრთელობის ლიტერატურის გაძლიერება: საჭიროებაა ეროვნული კამპანიების წამოწყება, რომლებიც მოსახლეობას მიაწვდიან ინფორმაციას დაუდასტურებელი პროდუქციის რისკებზე.
• ფინანსური განათლება: მოქალაქეებისთვის აუცილებელია ცოდნის გაზრდა MLM სქემებთან დაკავშირებულ საფრთხეებზე.
4. აკრძალვა ან რეგულირება
• MLM კომპანიების რეგულირება: კომპანიები, რომლებიც საფრთხეს უქმნიან საზოგადოებრივ ჯანმრთელობას, უნდა რეგულირდნენ ან, საჭიროების შემთხვევაში, აიკრძალონ.
„თუ ეს კომპანიები ვერ მუშაობენ გამჭვირვალედ და ეთიკურად, მათ საქართველოში საქმიანობა არ უნდა შეეძლოთ,“- აცხადებს პროფესორი ფხაკაძე.
დასკვნა
Forever Living Products და მსგავსი კომპანიები სერიოზულ საფრთხეს უქმნიან საქართველოს მოსახლეობის ჯანმრთელობას, ფინანსურ უსაფრთხოებას და სოციალურ სტაბილურობას. ეს კომპანიები იყენებენ ადამიანების შიშებს, ფინანსურ მოწყვლადობას და საზოგადოებრივ ნდობას, რაც ზიანს აყენებს როგორც ინდივიდებს, ისე მთლიანად საზოგადოებას. საერთაშორისო მაგალითები ცხადყოფს, რომ საჭიროა მკაცრი რეგულაციები და საზოგადოებრივი განათლება ამ რისკების შესამცირებლად.
მოქმედების დრო ახლაა. საქართველოს მთავრობამ უნდა შემოიღოს მკაცრი კანონები, რომლებიც ანარეგულირებს ან, საჭიროების შემთხვევაში, სრულად აკრძალავს ამგვარ მავნე ბიზნეს პრაქტიკას. მხოლოდ მოქალაქეთა ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის პრიორიტეტიზაციით შეძლებს ქვეყანა დაიცვას თავისი მომავალი.
„ჩვენ არ უნდა დავუშვათ, რომ მოგებაზე ორიენტირებულმა კომპანიებმა ისარგებლონ ჩვენი ყველაზე მოწყვლადი მოქალაქეებით“ – აცხადებს პროფესორი გიორგი ფხაკაძე.
„საქართველო უნდა გახდეს მაგალითი, სადაც საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, ფინანსური უსაფრთხოება და სოციალური სტაბილურობა დაცულია.”
References
- Harris Sliwoski LLP. Multi-level Marketing (MLM) in China: The 8 Basic Rules. Available from: https://harris-sliwoski.com.
- Advertising Standards Authority. Ruling on Forever Living Products’ misleading health claims. Available from: https://asa.org.uk.
- Truth in Advertising. Complaint against Forever Living Products filed with the FTC. Available from: https://truthinadvertising.org.
- Thura Swiss. Multi-level marketing business model banned in Myanmar. Available from: https://newsviews.thuraswiss.com.
- Britannica. How Multi-Level Marketing Companies & Pyramid Schemes Work. Available from: https://britannica.com.
- Siskinds LLP. How Canada and the U.S. prohibit pyramid schemes differently. Available from: https://siskinds.com.
- Lead MLM Software Blog. Legality of Multi Level Marketing or MLM. Available from: https://blog.leadmlmsoftware.com.
- LawNet. Unlawful multi-level marketing activities under the Competition Law in Vietnam. Available from: https://lawnet.vn.
განცხადება გამჭვირვალობის შესახებ
ეს სტატია მომზადდა საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტისა (PHIG) და www.sheniekimi.ge-ს მიერ, როგორც საზოგადოების ინფორმირების ინიციატივის ნაწილი. სტატიის ერთადერთი მიზანია მოსახლეობის ინფორმირება და განათლება იმ პოტენციური ჯანმრთელობის რისკების შესახებ, რომლებიც დაკავშირებულია კომპანიების, მაგალითად, Forever Living Products და მსგავსი სტრუქტურების, შეცდომაში შემყვან პრაქტიკებთან. PHIG-ს და www.sheniekimi.ge-ს არ მიუღია არანაირი ფინანსური ან არასაფინანსო სარგებელი, კომპენსაცია ან სპონსორული მხარდაჭერა სტატიის შინაარსთან დაკავშირებული პირების, კომპანიების ან ორგანიზაციებისგან.
სტატიის შინაარსი შემუშავებულია დამოუკიდებლად და ასახავს PHIG-ისა და www.sheniekimi.ge-ს ერთგულებას საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის, გამჭვირვალობისა და მთლიანობის მიმართ. ინტერესთა კონფლიქტი არ გამოვლენილა.
დამატებითი ინფორმაციისთვის ან შეკითხვებისთვის დაუკავშირდით PHIG-ს შემდეგ მისამართზე: info@accreditation.ge ან ეწვიეთ ვებსაიტს www.sheniekimi.ge.
მასალის გამოყენების პირობები
