რატომ პაციენტთა განათლება?
2024 წლის იანვარში საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტმა (PHIG) დიდი ნაბიჯი გადადგა საქართველოში ჯანდაცვის რეფორმირების მიმართულებით, როდესაც დააარსა საქართველოს პაციენტთა საბჭოს ინიციატივა.
ეს ინიციატივა მიზნად ისახავდა აქტიურად ჩაერთო პაციენტები საავადმყოფოების ცხოვრებაში, განსაკუთრებით იმ საავადმყოფოებში, რომლებიც ემზადებიან ან გადიან საერთაშორისო აკრედიტაციის პროცესს, როგორიცაა „აკრედიტაცია კანადის“ (AC) ან საერთაშორისო ჯანდაცვის კომისიის (JCI). პაციენტზე ზრუნვა თანამედროვე ჯანდაცვის საფუძველია, და მნიშვნელოვანია, რომ პაციენტები იყვნენ ჩართულნი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რაც აისახება მათ მკურნალობაზე. საერთაშორისო აკრედიტაციას მნიშვნელოვანი როლი აქვს მსგავსი ინიციატივების წახალისებაში.
როგორც საქართველოს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტის თავმჯდომარე, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე განმარტავს:
„მსოფლიოში აღიარებული ინსტიტუტების მიერ ჩატარებული აკრედიტაცია, როგორიცაა AC და JCI, არა მხოლოდ ზრუნვის სტანდარტებს აყენებს უფრო მაღლა, არამედ ქმნის გამჭვირვალობისა და ანგარიშვალდებულების კულტურას. ეს საავადმყოფოებს აძლევს ინსტრუმენტებს და რეკომენდაციებს, რომლებიც მათ პაციენტთა განათლების ყველა ასპექტის გაუმჯობესებაში ეხმარება. ამ აკრედიტაციებმა საფუძველი ჩაუყარა და ბიძგი მისცა ჩვენს პაციენტთა ჩართულობისა და განათლების ინიციატივებს.“
საერთაშორისო აკრედიტაციის მნიშვნელობა შეუძლებელია შეფასდეს სათანადოდ პაციენტთა განათლების გაუმჯობესების გარეშე. აკრედიტაცია კანადა და საერთაშორისო ჯანდაცვის კომისია მსოფლიოში ორი ყველაზე პრესტიჟული ორგანიზაციაა, რომლებიც მკაცრ სტანდარტებს ადგენენ საავადმყოფოებისთვის.
მათი პროცესები მოიცავს ჯანდაცვის ყველა ასპექტის შეფასებას, დაწყებული უსაფრთხოების პროტოკოლებით, დასრულებული პაციენტთა შედეგებით. თუმცა ამ აკრედიტაციების ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სარგებელია ფოკუსირება პაციენტების ჯანმრთელობაზე ზრუნვასა და მათ აქტიურ ჩართვაზე ჯანდაცვის პროცესებში.
როგორც პროფესორი ფხაკაძე აღნიშნავს, „როდესაც საქართველოში საავადმყოფოებმა დაიწყეს საერთაშორისო აკრედიტაციის მოპოვება, სწრაფად გავაცნობიერეთ, რომ პაციენტები უნდა ყოფილიყვნენ არამხოლოდ ზრუნვის პასიური მიმღებები. აკრედიტაციის სტანდარტები მოითხოვს, რომ პაციენტები ჩართული უნდა იყვნენ აქტიურად, აცნობიერებდნენ საკუთარ მდგომარეობას, მკურნალობის მეთოდებსა და უფლებებს. აქედან გამომდინარეობს პაციენტთა განათლების კრიტიკული მნიშვნელობა.“ აკრედიტაციის პროცესმა გამოავლინა ჯანდაცვის სისტემაში არსებული ხარვეზები, განსაკუთრებით, პაციენტთა განათლების კუთხით. ხშირად პაციენტებს არ ჰქონდათ ხელმისაწვდომი, მარტივად გასაგები ინფორმაცია საკუთარ დაავადებებსა და პროცედურებზე. ეს გამოწვევა PHIG-ის ერთ-ერთ მთავარ პრიორიტეტად იქცა პაციენტთა განათლების რეფორმის მიმართულებით. საქართველოს პაციენტთა საბჭოს ინიციატივა და SHENI-EKIMI-ს თანამშრომლობა PHIG-მა, SHENI-EKIMI (შენი ექიმი) პლატფორმასთან პარტნიორობით, რომელიც საზოგადოებისთვის ჯანდაცვის ინფორმაციის მიწოდებაზე მუშაობს, გადაწყვიტა პაციენტთა განათლების დანაკლისის შევსება. „ჩვენი მიზანი იყო მარტივი, თუმცა ამბიციური,“ – აღნიშნავს პროფესორი ფხაკაძე
„გვინდოდა, რომ ყველა პაციენტს, მიუხედავად განათლების დონისა, ხელმისაწვდომი ჰქონოდა გასაგები და სანდო ინფორმაცია. პაციენტებმა უნდა იცოდნენ, რას ელოდონ საავადმყოფოში და როგორ მოაწესრიგონ მათი ჯანმრთელობა.“
PHIG-მა და SHENI-EKIMI-მ თავდაპირველად ხუთი ძირითადი მიმართულება გამოავლინეს, სადაც პაციენტთა განათლების ყველაზე მაღა;ო საჭიროება იყო: კარდიოლოგია, ქირურგია, ონკოლოგია, ქალთა ჯანმრთელობა და პედიატრია. თუმცა, ინიციატივის განვითარებასთან ერთად, ეს სია გაფართოვდა და მოიცვა 15 მიმართულება, მათ შორის ინფექციური დაავადებები, მამაკაცთა ჯანმრთელობა და ჯანმრთელობის ხელშეწყობა.
ამ გამოწვევის გადასაჭრელად PHIG-მა შეკრიბა ექსპერტთა გუნდი, რომელიც მოიცავდა ექიმებს, მედდებს, ჯანდაცვის მენეჯერებსა და პაციენტებს. ეს გუნდი ერთად მუშაობდა პაციენტთა ინფორმაციის ბროშურების შექმნაზე, რომლებიც იქნებოდა მარტივი, გასაგები და ხელმისაწვდომი.
ბროშურების განვითარება: ამ პროექტის ერთ-ერთი ყველაზე ინოვაციური ასპექტია მისი კოლაბორაციული ხასიათი. საავადმყოფოებში დაარსებული პაციენტთა საბჭოები აქტიურად მონაწილეობენ მასალების ფორმირებაში. პაციენტები, რომლებიც ადრე ზრუნვის მხოლოდ მიმღებები იყვნენ, ახლა აქტიურად არიან ჩართულნი, რა ინფორმაცია უნდა მიეწოდოს მათ. 2024 წლის შუა პერიოდისთვის, ამ კოლაბორაციულმა ძალისხმევამ შექმნა მარტივი, ხელმისაწვდომი ბროშურები, რომლებიც დაწერილია ქართულ ენაზე. აქცენტი გაკეთდა მკაფიო, არასამეცნიერო ენაზე, თითოეული ბროშურა ორ A4 გვერდზე თავსდება და მათი განაწილება მარტივი იქნება საავადმყოფოებში. მიზანი იყო, რომ პაციენტებს მიეწოდებოდათ მოკლე და თანმიმდევრული ინფორმაცია პროცედურების, მკურნალობის და მათი გამოცდილების შესახებ. „პაციენტთა ჩართულობა ამ მასალების განვითარებაში კრიტიკულად მნიშვნელოვანი იყო,“ – აღნიშნავს პროფესორი ფხაკაძე. – „მათ მოგვაწოდეს ფასდაუდებელი რეკომენდაციები, თუ რა ტიპის ინფორმაცია აკლდა და როგორ უნდა გავაუმჯობესოთ კომუნიკაცია პაციენტებთან.“
SHENI-PACIENTI:
პაციენტთა განათლების პლატფორმა მასალების შექმნასთან ერთად, PHIG-მა გააცნობიერა, რომ საჭირო იყო სპეციალური პლატფორმა, რომელიც ყველა ამ ინფორმაციას მოიცავდა.
ასე შეიქმნა SHENI-PACIENTI (შენი პაციენტი) – SHENI-EKIMI-ის ახალი განშტოება, რომელიც მთლიანად პაციენტთა განათლებაზე იქნება ორიენტირებული.
PHIG-ის მიზანია, რომ 2024 წლის ნოემბრის ბოლომდე SHENI-PACIENTI-ზე ხელმისაწვდომი იყოს 160 პაციენტთა ინფორმაციის ბროშურა, რომლებიც მოიცავს მრავალფეროვან საკითხებს და ხელმისაწვდომი იქნება როგორც ონლაინ, ასევე საქართველოს საავადმყოფოებში.
თითოეული ბროშურა მიზნად ისახავს ძირითადი ინფორმაციის მიწოდებას კონკრეტულ დაავადებაზე ან პროცედურაზე, რაც პაციენტებს დაეხმარება უკეთ გაიგონ, რას უნდა ელოდნენ.
მათთვის, ვისაც დამატებითი ინფორმაცია სჭირდება, ბროშურებში ჩაშენებულია QR კოდები, რომლებიც მიმართავს დამატებით რესურსებს SHENI-EKIMI-ის ვებგვერდზე.
ეს ინოვაციური ტექნოლოგიური მიდგომა უზრუნველყოფს, რომ პაციენტებს ჰქონდეთ მეტი ხელმისაწვდომობა უფრო სიღრმისეულ საჭირო ინფორმაციაზე.
პაციენტთა განათლების რევოლუცია
საქართველოში ამ ინიციატივის ფართო მიზანია პაციენტთა განათლების მიწოდების ახალი სტანდარტის დანერგვა საქართველოში.
„პაციენტთა განათლება ყოველთვის იყო მნიშვნელოვანი, მაგრამ ხშირად იგი უგულებელყოფილი ან არასაკმარისად შეფასებულია,“- აღნიშნავს პროფესორი ფხაკაძე. „პაციენტები, რომლებიც კარგად არიან ინფორმირებულნი, უკეთეს გადაწყვეტილებებს მიიღებენ, მკურნალობას უფრო კარგად გაითვალისწინებენ და ჯანმრთელობის უკეთესი შედეგები ექნებათ.“
ეს მიდგომა შეესაბამება საერთაშორისო აკრედიტაციის ორგანოების სტანდარტებს, როგორიცაა AC და JCI, რომლებიც პაციენტთა ჩართულობას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ. ეს აკრედიტაციები არა მხოლოდ ადასტურებს საავადმყოფოებში ზრუნვის ხარისხს, არამედ უბიძგებს ჯანდაცვის დაწესებულებებს, რათა მიიღონ პაციენტებზე ორიენტირებული პრაქტიკა.
პაციენტთა განათლების მომავალი საქართველოში მიუხედავად მიღწეული პროგრესისა, PHIG-ის პაციენტთა განათლების პროექტი ჯერ კიდევ არ არის დასრულებული. ინიციატივა მოქნილი და პასუხისმგებლობით აღჭურვილი იქნება პაციენტთა ფიდბექზე. 2024 წლის ივნისიდან, ბროშურების პილოტური ტესტირება დაიწყო სხვადასხვა საავადმყოფოებში და პაციენტთა საბჭოები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ფიდბექის მიწოდებაში, რაც გამოიყენება მასალების შემდგომ დახვეწის პროცესში.
2024 წლის ნოემბრამდე, ყველა 160 ბროშურა უფასოდ იქნება ხელმისაწვდომი საქართველოს საავადმყოფოებისთვის. ეს არის მნიშვნელოვანი ეტაპი, რომელიც პაციენტთა განათლების ცენტრში ჯანდაცვის გამოცდილების დანერგვისკენ გადადგმულ ფართო ძალისხმევას წარმოადგენს.
პროფესორი ფხაკაძე აღნიშნავს:
„ჩვენ ვაყენებთ ახალ სტანდარტს პაციენტთა განათლებისთვის საქართველოში. ეს ბროშურები მხოლოდ დასაწყისია. ჩვენი მიზანია, რომ მუდმივად განვახორციელოთ მათი განახლება და გაფართოება პაციენტთა ფიდბექისა და ჯანდაცვის საჭიროებების გათვალისწინებით. ეს არის მცდელობა, შევქმნათ კულტურა, სადაც პაციენტები ინფორმირებულნი, გაძლიერებულნი და ჩართულნი იქნებიან თავიანთ ზრუნვაში.“ პაციენტებზე ორიენტირებული ჯანდაცვის რევოლუცია PHIG-ისა და SHENI-EKIMI-ის მიერ წამოწყებული პაციენტთა განათლების ინიციატივა არის არა მხოლოდ ინფორმაციის მიწოდების შესახებ. ეს წარმოადგენს ფუნდამენტურ ცვლილებას, თუ როგორ ურთიერთობენ პაციენტები ჯანდაცვის სისტემასთან.
პაციენტებს, რომლებსაც აქვთ ხელმისაწვდომი ინსტრუმენტები საკუთარი ჯანმრთელობისა და ჯანდაცვის უკეთ გაგებისთვის, ექნებათ ძალა, რომ უფრო აქტიურად იყვნენ ჩართულნი თავიანთ თავზე ზრუნვაში.
დასასრულს, საერთაშორისო აკრედიტაციის, პაციენტთა ჩართულობისა და მკაფიო, ხელმისაწვდომი საგანმანათლებლო მასალების კომბინაცია რევოლუციოური ნაბიჯია ჯანდაცვის სისტემაში საქართველოში.
PHIG-ის, SHENI-EKIMI-ის და პაციენტთა საბჭოების ძალისხმევა არა მხოლოდ ზრდის ზრუნვის სტანდარტს საავადმყოფოებში, არამედ ამკვიდრებს ახალ პრეცედენტს პაციენტებზე ორიენტირებული ზრუნვისთვის ქვეყანაში. ეს ინიციატივა წარმოადგენს იმის მაგალითს, როგორ შეიძლება ჯანდაცვა გარდაიქმნას, როდესაც პაციენტები სისტემის ცენტრში არიან.
მასალის გამოყენების პირობები
