პაციენტების უსაფრთხოება – პაციენტთა დაცვა როგორც ფუნდამენტური უფლება
პაციენტების უსაფრთხოება არის ადაკიანის ფუნდამენტური უფლება და წარმოადგენს ჯანდაცვის ხარისხის ერთ-ერთ მთავარ მაჩვენებელს მსოფლიოში. პაციენტებმა უსაფრთხო, ეფექტური და საიმედო მკურნალობა უნდა მიიღონ, რაც ნებისმიერი ჯანდაცვის სისტემის საფუძველი უნდა იყოს.
სამწუხაროდ, თავიდან აცილებადი სამედიცინო შეცდომები და არასაიმედო სამედიცინო პრაქტიკა კვლავაც ასიათასობით პაციენტზე აისახება მსოფლიოში, რაც აჩვენებს უსაფრთხოების კომპლექსური პროტოკოლების აუცილებლობას.
საქართველოში, საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ინსტიტუტი (PHIG) და მედიასაშუალებები, მათ შორის „შენი“, მუშაობენ, რათა გაავრცელონ ინფორმაცია როგორც ჯანდაცვის მომწოდებლებისთვის, ისე პაციენტებისთვის პაციენტების უსაფრთხოების ფუნდამენტური მნიშვნელობის შესახებ.
ეს სტატია მიმოიხილავს იმ გამოწვევებს, რასაც ქართული საავადმყოფოები აწყდებიან სამართლებრივ და ეთიკურ პასუხისმგებლობებთან დაკავშირებით.
ასევე, როგორ შეუძლია საერთაშორისო აკრედიტაციას, პერსონალის ტრენინგებს და პაციენტთა ადვოკატირებას, განაპირობოს ჯანდაცვის ხარისხის ამაღლება საქართველოში. ასევე განვიხილავთ სხვა ევროპული ქვეყნების წარმატებულ მაგალითებს, რომლებმაც მსგავსი ინიციატივებით პაციენტების უსაფრთხოების სფეროში პროგრესს მიაღწიეს.
პაციენტების უსაფრთხოება: ადამიანის უფლება და ჯანდაცვის ხარისხის მაჩვენებელი
პაციენტების უსაფრთხოება არა მხოლოდ ჯანდაცვის ფუნდამენტია, არამედ ადამიანის ძირითადი უფლებაა. უსაფრთხო ჯანდაცვა ნიშნავს, რომ პაციენტი იღებს სწორ მკურნალობას, სწორ დროს და მინიმალური რისკებით, როგორიცაა ქირურგიული შეცდომები, მედიკამენტების მიღების დროს დაშვებული შეცდომები და საავადმყოფოში შეძენილი ინფექციები. გლობალურად, არასაიმედო ჯანდაცვა ერთ-ერთი წამყვანი მიზეზია სიკვდილის, ინვალიდობის და ეს ყოველწლიურად მილიონობით პაციენტს ეხება.
როგორც PHIG-ის დამფუძნებელი და თავმჯდომარე, პროფესორი გიორგი ფხაკაძე აღნიშნავს:
„პაციენტების უსაფრთხოება ჯანდაცვის ხარისხის საფუძველია. მის გარეშე, ჯანდაცვაზე საუბარი აზრს კარგავს. პაციენტების დაცვა ზიანისგან არის როგორც სამართლებრივი, ისე ეთიკური პასუხისმგებლობა, რომელსაც ვერანაირი საავადმყოფო ვერ უგულებელყოფს.“
შვედეთის მსგავს ქვეყნებში, პაციენტების უსაფრთხოება ინტეგრირებულია ეროვნული ჯანდაცვის პოლიტიკაში, სადაც მთავრობის რეგულაციები მკაცრ უსაფრთხოების პროტოკოლებს ავალდებულებენ ყველა სამედიცინო დაწესებულებას. ეს მიდგომა მნიშვნელოვანწილად ამცირებს სამედიცინო შეცდომებსა და საავადმყოფოში შეძენილ ინფექციებს, რაც სხვა ევროპული ქვეყნებისთვის, მათ შორის საქართველოსთვის, მისაბაძი მაგალითია.
გამოწვევები ქართულ საავადმყოფოებში
მიუხედავად პაციენტების უსაფრთხოების გლობალური ყურადღებისა, ქართულ საავადმყოფოებს კვლავ დიდი გამოწვევები აქვთ. უსაფრთხოების ზოგადი რისკები მოიცავს:
1. მედიკამენტების მიღების დროს დაშვებული შეცდომები:
მედიკამენტების არასწორი დანიშვნა ან მიღება სერიოზულ, ხანდახან ფატალურ გართულებებს იწვევს. დიდ ბრიტანეთში ჯანდაცვის დაწესებულებებმა დანერგეს ელექტრონული სისტემები, რაც ამ რისკების შემცირებას უწყობს ხელს. საქართველო ჯერ კიდევ მუშაობს ამგვარი სისტემების სტანდარტიზაციისკენ.
2. საავადმყოფოში შეძენილი ინფექციები (HAIs):
ეს ინფექციები, რომლებიც პაციენტებს საავადმყოფოში ყოფნისას ემართებათ, ახანგრძლივებს მათი გამოჯანმრთელების პერიოდს ან იწვევს სიკვდილს. გერმანიაში საავადმყოფოებმა მკაცრი ჰიგიენის პროტოკოლები შეიმუშავეს, რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა HAIs-ის გავრცელება. ქართული საავადმყოფოები მუშაობენ მსგავსი კონტროლის ზომების დანერგვაზე.
3. ქირურგიული გართულებები:
ქირურგიული შეცდომები, მათ შორის არასწორი ოპერაცია ან ოპერაციის შემდგომი ინფექციები, მნიშვნელოვანი საფრთხეა. საფრანგეთში წინასაოპერაციო სტანდარტიზებული პროტოკოლები ეფექტურად ამცირებს ქირურგიულ გართულებებს. ქართული საავადმყოფოები მსგავს პრაქტიკებს ნერგავენ.
ეს გამოწვევები ცხადყოფს, რომ აუცილებელია სასწრაფო რეფორმები ქართულ ჯანდაცვაში, რათა საერთაშორისო პაციენტების უსაფრთხოების სტანდარტებთან შესაბამისობა იყოს მიღწეული.
სამედიცინო პერსონალის სამართლებრივი და ეთიკური პასუხისმგებლობები
საავადმყოფოები არა მხოლოდ მორალურად, არამედ სამართლებრივადაც ვალდებულნი არიან პაციენტების უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე. ეს პასუხისმგებლობა მხოლოდ კლინიკურ მკურნალობას არ ეხება, არამედ ასევე საერთო ზრუნვის გარემოს, რომელიც მინიმალურ ზიანს უნდა შეიცავდეს.
საერთაშორისო აკრედიტაციის ორგანიზაციები, როგორიცაა Joint Commission International (JCI), Accreditation Canada (AC) და Australian Council on Healthcare Standards (ACHS), მკაცრ სტანდარტებს აყალიბებენ, რათა საავადმყოფოებმა უზრუნველყონ უსაფრთხო და მაღალი ხარისხის ზრუნვა.
Accreditation Canada-ის ადგილობრივი მრჩეველი, პროფესორი თამარ ტალაკვაძე აღნიშნავს:
„აკრედიტაცია არ არის მხოლოდ აუდიტის გავლაზე საუბარი — ეს არის უსაფრთხოებისა და ხარისხის ინტეგრირება საავადმყოფოს ყოველდღიურ პროცესებში. პაციენტებს აქვთ უფლება, იცოდნენ, რომ მათი სამედიცინო დაწესებულება მიჰყვება უმაღლეს სტანდარტებს.“
აკრედიტირებულ საავადმყოფოებს ამ სტანდარტების დაცვა მოეთხოვებათ, რაც ხელს უწყობს უსაფრთხოების პროტოკოლების მუდმივ შესრულებას, სამედიცინო შეცდომების რისკების შემცირებას და პაციენტების შედეგების გაუმჯობესებას.
გადაწყვეტილებები: უსაფრთხოების პროტოკოლები, პერსონალის ტრენინგი და გამჭვირვალობა
პაციენტების უსაფრთხოების გაუმჯობესება საქართველოში მოითხოვს მრავალმხრივ მიდგომას, რომელიც მოიცავს:
1. უსაფრთხოების პროტოკოლები:
სტანდარტიზებული პროტოკოლების დანერგვა მედიკამენტების მართვისთვის, ინფექციების კონტროლისთვის და ქირურგიული უსაფრთხოებისთვის აუცილებელია. მაგალითად, დანიამ დანერგა უსაფრთხოების პროტოკოლები, რომლებიც მოიცავს ელექტრონული ჯანმრთელობის ჩანაწერებს და მედიკამენტების სკანირების სისტემას, რამაც მნიშვნელოვნად შეამცირა სამედიცინო შეცდომები. ქართულმა საავადმყოფოებმა უნდა მიიღონ მსგავსი სისტემები, რათა უზრუნველყონ პაციენტების უსაფრთხოება.
2. პერსონალის ტრენინგი:
ჯანდაცვის პროფესიონალებისთვის უწყვეტი ტრენინგი აუცილებელია მაღალი უსაფრთხოების სტანდარტების შესანარჩუნებლად. ნიდერლანდებმა წარმატებას მიაღწია პაციენტების უსაფრთხოებაზე და ხარისხზე ორიენტირებული სავალდებულო ტრენინგ პროგრამებით. საქართველოში მიმდინარეობს მცდელობა, რომ რეგულარულად ჩატარდეს ტრენინგები ახალი ტექნოლოგიების, ინფექციების კონტროლისა და პაციენტებთან კომუნიკაციის შესახებ.
3. გამჭვირვალობის კულტურა:
აუცილებელია გამჭვირვალე ჯანდაცვის გარემოს შექმნა, სადაც პერსონალს შეუძლია შეცდომების შესახებ საუბარი შიშის გარეშე. ნორვეგიაში გამჭვირვალობის ინიციატივებმა ხელი შეუწყო ჯანდაცვის მუშაკებს, ღიად განიხილონ შეცდომები, რამაც სისტემური გაუმჯობესებები გამოიწვია. ქართულ საავადმყოფოებს მოუწოდებენ მსგავსი უსაფრთხო და გამჭვირვალე გარემოს შექმნისკენ.
პროფესორი გიორგი ფხაკაძე აღნიშნავს:
„უსაფრთხოების პროტოკოლები და ტრენინგიკარგია, როდესაც ამის კულტურაც არსებობს. აუცილებელია საავადმყოფოებმა შექმნან გამჭვირვალე გარემო, სადაც პერსონალს აქვს შეცდომების შესახებ ღიად საუბრის შესაძლებლობა. ამის გარეშე პროგრესი შეუძლებელია.“
პაციენტთა ადვოკატირება: პაციენტების გაძლიერება მათი უსაფრთხოების დასაცავად
ინფორმირებული პაციენტები უფრო უსაფრთხო არიან. როცა ადამიანები აცნობიერებენ თავიანთ უფლებებს და იციან, როგორ დაიცვან საკუთარი თავი, ისინი ხდებიან აქტიური მონაწილეები თავიანთი ზრუნვის პროცესში. მედიასაშუალებები, როგორიცაა „შენი“, მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ პაციენტების უფლებების შესახებ განათლებაში და იმ რისკების გაცნობიერებაში, რომელთაც ისინი ჯანდაცვის სისტემაში აწყდებიან.
„შენის“ მთავარი რედაქტორი, თათია გოჩაძე აღნიშნავს:
„პაციენტები ვერ შეძლებენ საკუთარი უსაფრთხოების დაცვას, თუ მათ არ იციან თავიანთი უფლებები. ჩვენი პასუხისმგებლობაა, დავრწმუნდეთ, რომ ყველა პაციენტმა, მიუხედავად მათი სოციალური ან განათლების დონისა, მარტივად გაიგოს ის უფლებები და დაცვის მექანიზმები, რომლებიც მათ გააჩნიათ. ‘შენში’ ჩვენი მიზანია, კომპლექსური სამედიცინო ინფორმაცია მარტივ ენაზე ავხსნათ, რათა პაციენტები გაძლიერდნენ – მეტი გაიგონ საკუთარი უფლებების შესახებ.“
დიდ ბრიტანეთში პაციენტთა ადვოკატირების ორგანიზაციებმა ხელი შეუწყეს პაციენტების უფლებების შესახებ ინფორმაციის გავრცელებას და პაციენტებისათვის უსაფრთხოების დარღვევების შესახებ საჩივრების შეტანის მექანიზმების უზრუნველყოფას. საქართველოშიც მსგავსი პროცესები მიმდინარეობს, სადაც მედიასა და საზოგადოებრივ ჯანდაცვის ორგანიზაციებს შორის თანამშრომლობით ხდება პაციენტების ინფორმირება მათი უსაფრთხოების უფლებების შესახებ.
წინსვლა: უსაფრთხო მომავალი ქართული ჯანდაცვისთვის
საქართველოს ჯანდაცვის მომავალი უნდა დაფუძნდეს პაციენტების უსაფრთხოებაზე და ანგარიშვალდებულებაზე. საერთაშორისო აკრედიტაციის სტანდარტების მიღებით, უსაფრთხოების პროტოკოლების დანერგვით და გამჭვირვალობის კულტურის გაძლიერებით, ქართულ საავადმყოფოებს შეუძლიათ მნიშვნელოვნად შეამცირონ თავიდან აცილებადი ზიანი და გააუმჯობესონ პაციენტების შედეგები. ასევე მნიშვნელოვანია პაციენტების უფლებების დაცვისთვის მათი ინფორმირება და გაძლიერება, რათა მათ უკეთესად შეძლონ თავიანთი უფლებების დაცვა და უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა.
როგორც პროფესორი თამარ თალაკვაძე აღნიშნავს:
„აკრედიტაცია და პაციენტების უსაფრთხოება ერთმანეთთან მჭიდროდ არის დაკავშირებული. როდესაც საავადმყოფოები საერთაშორისო სტანდარტებს აკმაყოფილებენ, იქმნება უსაფრთხო გარემო, სადაც როგორც პერსონალი, ისე პაციენტები თავს დაცულად გრძნობენ. ეს არის საერთო პასუხისმგებლობა.“
PHIG-ის, “პაციენტთა საბჭოების სამდივნოს” და საგანმანათლებლო პლატფორმების, როგორიცაა „შენი“, ერთობლივი ძალისხმევით, საქართველოს ჯანდაცვის სისტემა იმ გზაზე დგას, რომ გახდეს უფრო უსაფრთხო, გამჭვირვალე და პაციენტზე ორიენტირებული.
სხვა ევროპული ქვეყნების წარმატებული მაგალითების გათვალისწინებით და მათი პრაქტიკის დანერგვით, საქართველომ შეიძლება უზრუნველყოს, რომ პაციენტების უსაფრთხოება არამხოლოდ პრიორიტეტი, არამედ გარანტირებული უფლება გახდეს.
#drpkhakadze #sheniekimi
მასალის გამოყენების პირობები
