კაცს, რომელსაც ლაპარაკის უნარი ჰქონდა წართმეული, საკუთარი აზრების გადმოცემა უკვე ხმამაღლა შეუძლია, თავისივე ხმით. ეს ახალი BCI-ს, ანუ ტვინისა და კომპიუტერის დამაკავშირებელი ინტერფეისის, დამსახურებაა.
ახალი BCI ჩიპი – როგორ მუშაობს და რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი – კალიფორნიის უნივერსიტეტის (დეივისი) მეცნიერებმა შექმნეს ახალი, ტვინის ჩიპი, რომელიც მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს საუბრის უნარებს ადამიანებისთვის, ვისაც სიტყვების გამოთქმა უჭირს. ეს ინოვაციური ტექნოლოგია, რომელიც ტვინისა და კომპიუტერის დამაკავშირებელი ინტერფეისის (BCI) მეთოდზეა დაფუძნებული, ახლა რეალურ დროში შანსს აძლევს მეტყველების უნარის დაკარგულ პირებს, რომ კომუნიკაცია შეძლონ კომპიუტერული ხმით.
ტვინის ჩიპი და მისი მუშაობის პრინციპი
მკვლევართა ნაშრომი გამოცემაში New England Journal of Medicineგამოქვეყნდა.
ახალი ჩიპი 45 წლის კეისი ჰარელს ჩაუდგეს. მას ამიოტროფული ლატერალური (გვერდითი) სკლეროზი (ALS) აქვს, ამის ერთ-ერთი მახასიათებელი კი კუნთებზე კონტროლის დაკარგვაა; შედეგად კეისის სიტყვების მკაფიოდ გამოთქმაც უჭირდა. მისი მეტყველება ძალიან რთულად გასაგები იყო, თუმცა ახალი BCI-ს წყალობით იგი გარკვევით საუბრობს კომპიუტერული ხმით.
ჩიპი განთავსდა კეისის ტვინის მარცხენა პრეცენტრალურ ხვეულში, იმ რეგიონის ნაწილში, რომელიც მეტყველებაზეა პასუხისმგებელი. ჩიპი 256 ელექტროდით აღჭურვილია, რომელიც ტვინის აქტივობას იწერს და გარდაქმნის ტექსტად. შემდეგ ტექსტი AI ხმოვანი ასისტენტით განიხილება და ხმამაღლა იკითხება.
როგორ მუშაობს BCI და რა არის მისი უპირატესობები
ახალი ჩიპი მუშაობს ტვინის აქტივობის გადათარგმნის პრინციპზე. როგორც სერგეი სტავისკი, ნეიროპროთეზების ექსპერტი განმარტავს, ჩიპი ტვინის აქტივობას ფონემებად გადააქცევს — საუბრის მარცვლებს, შემდეგ კი სიტყვებად, რომლის თქმასაც მომხმარებელი ცდილობს.
ამ BCI სისტემის უპირატესობა ისაა, რომ ის მეტი სიზუსტით მუშაობს. როგორც დევიდ ბრენდმენი, კალიფორნიის უნივერსიტეტის ნეიროქირურგი აღნიშნავს, ამ სისტემამ სიტყვების წაკითხვის სიზუსტე მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა, რაც კომუნიკაციის ბარიერების აღმოსაფხვრელად მნიშვნელოვან პროგრესს წარმოადგენს.
წარმატებული მაგალითები და მომავალი პერსპექტივები
ახალი BCI ჩიპი მხოლოდ ერთი მახასიათებელი არ არის, რომელიც ALS-ის მქონე პაციენტებს კომუნიკაციაში ეხმარება. გასულ წელს მსგავსი ტექნოლოგია გამოყენებული იქნა 36 წლის გერმანელ კაცზე, რომელიც სრულად იყო პარალიზებული. მოწყობილობის საშუალებით, კაცმა პირველად შეძლო სიტყვების წარმოთქმა და კომუნიკაციისას მისი სურვილების გამოხატვა.
„სხვა სასაუბრო BCI სისტემებს სიტყვები ხშირად ეშლებოდა”, – განმარტა დევიდ ბრენდმენმა, კალიფორნიის უნივერსიტეტის ნეიროქირურგმა და ნაშრომის თანაავტორმა – “შედეგად მომხმარებელს უჭირდა, რომ ყოველთვის გასაგებად ესაუბრა, ეს კი კომუნიკაციაში ბარიერს ქმნიდა”.
“ჩვენი მიზანი სისტემის შექმნა იყო, რომელიც ადამიანს გასაგებად საუბრის საშუალებას მისცემდა, როცა კი ამას მოისურვებდა”.
ეს სულაც არაა ერთადერთი ჩიპი, რომელიც ALS-ის მქონე პაციენტს კომუნიკაციაში დაეხმარა. მაგალითისთვის, გასულ წელს BCI ჩაუდგეს 36 წლის გერმანელ კაცს, რომელიც დაავადების გამო სრულად იყო პარალიზებული; როგორც კი მოწყობილობამ სიტყვების წარმოთქმის საშუალება მისცა, კაცმა ლუდი მოითხოვა.
ახალი BCI ტექნოლოგია იმედის ნაპერწკალია ადამიანებისთვის, ვისაც მეტყველების უნარი დაკარგული აქვს. კალიფორნიის უნივერსიტეტის მეცნიერების მიერ შექმნილი ჩიპი ხელს შეუწყობს მეტყველების აღდგენას და კომუნიკაციის გაუმჯობესებას, რაც შეამცირებს სიტყვების წარმოთქმის სირთულეს და გაუმჯობესებს ცხოვრებას იმ ადამიანებისათვის, ვინც ამ ტექნოლოგიას მოიხმარს.
მასალის გამოყენების პირობები
