რა საფრთხე ელის საქართველოს – რადიაციული საფრთხე ირანიდან, რა ვითარებაა რეგიონში

რადიაციული საფრთხე ირანიდან: რა ვითარებაა რეგიონში და ემუქრება თუ არა საფრთხე საქართველოს?

ისრაელის მიერ ირანის ბირთვულ ობიექტებზე განხორციელებული საჰაერო იერიშის შემდეგ, საერთაშორისო ატომური სააგენტო ავრცელებს ინფორმაციას, რომ ნათანზის ურანის გამამდიდრებელი ქარხანა განადგურებულია. თუმცა, ოფიციალურად დადასტურებულია, რომ ბირთვული რადიაციის დონე ობიექტის გარე ტერიტორიაზე უცვლელია.

ოპერაცია, სახელწოდებით „ლომითა ერი“, ისრაელმა 13 ივნისის გამთენიისას წამოიწყო. თავდასხმის სამიზნე ირანის ბირთვული პროგრამის კრიტიკული ობიექტები იყო, მათ შორის — ნათანზი, ფორდოუ და ისპაჰანი. ისრაელის პრემიერის განცხადებით, განადგურებულია ბალისტიკური რაკეტების არსენალის ნაწილი და ურანის გამამდიდრებელი უმსხვილესი ქარხანა. ამ ოპერაციას ირანის მხრიდან სწრაფი და აგრესიული რეაგირება მოჰყვა — 14 ივნისის ღამით, ასობით რაკეტა გაუშვეს ისრაელისკენ. თავდასხმის დროს აფეთქებები დაფიქსირდა თელ-ავივში და იერუსალიმშიც.

ატომური სააგენტოს პოზიცია

საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს გენერალური დირექტორის, რაფაელ გროსის განცხადებით, ნათანზის ობიექტი სრულად განადგურებულია. განადგურებულია როგორც მიწისზედა საპილოტე ცენტრიფუგების ცენტრი, ისე ელექტრო ინფრასტრუქტურა. თუმცა სააგენტო აცხადებს, რომ რადიაციული ფონი არ არის მომატებული, რაც მიუთითებს, რომ ობიექტიდან გარე რადიაციული გაჟონვა არ დაფიქსირებულა.

მიუხედავად ამისა, სააგენტო ხაზს უსვამს, რომ მათ შეზღუდული წვდომა აქვთ ადგილზე, რადგან მრავალი ობიექტი ირანში სამხედრო სტატუსს ატარებს. შესაბამისად, არსებული მონაცემები ძირითადად ირანული მხარის მიერ მოწოდებულ ინფორმაციას ეყრდნობა, რაც იწვევს ეჭვებს მისი სანდოობის თაობაზე.

როგორია ვითარება საქართველოში?

საქართველოს გარემოსდაცვითი ორგანიზაციის — „მწვანეები — დედამიწის მეგობრები“ თავმჯდომარე, ნინო ჩხობაძის განცხადებით, საქართველოში რადიაციის მონიტორინგის სისტემა გამართულად მუშაობს და ამ დროისთვის ფონის მატება არ ფიქსირდება. მისი თქმით, საფრთხე მოსალოდნელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გარემოში რადიოაქტიური ნაწილაკების ფართომასშტაბიანი გაჟონვა მოხდება და ეს ქარის მიმართულებით საქართველოსკენ გავრცელდება.

„ჯერჯერობით საქართველოს მოსახლეობას საფრთხე არ ემუქრება, მაგრამ საჭიროა მონიტორინგის სისტემის გაძლიერება და სამთავრობო სტრუქტურების მზაობა პოტენციური რისკებისთვის. აუცილებელია გეგმის არსებობა მოსახლეობის დროული ინფორმირებისა და საჭიროების შემთხვევაში თვითიზოლაციისთვის,“ — აცხადებს ჩხობაძე.

მისივე თქმით, მსგავსი ტიპის რადიაციულ მოვლენებზე რეაგირება დამოკიდებულია კლიმატურ პირობებზე, ქარის მიმართულებასა და ატმოსფერულ დინამიკაზე. თუ ბირთვული მასალიდან მყარი ნაწილაკები წამოვიდა, მათი გავრცელება შესაძლოა შეიზღუდოს და შემდგომი გრადიენტული ნალექების შედეგად ჩაილექოს ახლომდებარე ტერიტორიებზე — რაც ნიშნავს, რომ საქართველოში შემოსვლის ალბათობა დაბალია.

სად მდებარეობს ირანის ძირითადი ბირთვული ობიექტები?

• ნათანზი — ურანის გამდიდრების უმსხვილესი ცენტრი.

• ფორდოუ — მთის ქვეშ განთავსებული გამდიდრების ქარხანა.

• ისპაჰანი — საწვავის ფირფიტებისა და ლითონური ურანის მწარმოებელი კომპლექსი.

• ჰონდაბი — პლუტონიუმის კვლევითი რეაქტორი.

• თეირანი — ბირთვული კვლევითი ლაბორატორიები.

• ბუშერი — ერთადერთი მოქმედი ატომური ელექტროსადგური ირანში.

შესაძლებელია თუ არა რადიაციული ღრუბლის გავრცელება საქართველოსკენ?

სპეციალისტების განმარტებით, იმ შემთხვევაში, თუ ურანის გამამდიდრებელი ობიექტებიდან ნამდვილად მოხდა გაჟონვა, რადიოაქტიური ღრუბელი საქართველოში მოხვდება მხოლოდ გარკვეული კლიმატური პირობების თანხვედრის შემთხვევაში. ამისთვის საჭირო იქნება სპეციალური მოდელირება, რომელიც საქართველოში არსებული მაღალტექნოლოგიური მონიტორინგის სისტემით შესაძლებელია.

13 ივნისს, გამთენიისას, ისრაელი ირანის სამხედრო და ბირთვულ ობიექტებს დაესხა თავს. სამიზნე ნატანზის ბირთვული ობიექტიც, ურანის გამდიდრების ქარხანაც, აღმოჩნდა, რაც მოგვიანებით IAEA-მ, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ, დაადასტურა. სააგენტო ირანთან ერთად რადიაციის დონეების შეფასებაზე მუშაობს.

დასკვნა

ამ ეტაპზე საქართველოში რადიაციული ფონი ნორმაშია, თუმცა უსაფრთხოების პრევენციული ზომების გაძლიერება აუცილებელია. რეკომენდებულია, რომ შესაბამისმა სამსახურებმა მოამზადონ მოქმედების სცენარები, რათა ნებისმიერ ცვლილებაზე სწრაფი რეაგირება შეძლონ. რეგიონში არსებული გეოპოლიტიკური დაძაბულობის ფონზე, ინფორმაციის გამჭვირვალობა და ოპერატიულობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია.