დიაბეტის მართვა, წონის დაკლება და ალცჰაიმერის პრევენცია: GLP-1 აგონისტების ახალი ერა
დიაბეტის მართვა, წონის დაკლება და ალცჰაიმერის პრევენცია: GLP-1 აგონისტების ახალი ერა – პროფესორ გიორგი ფხაკაძის პასუხი:
არსებობს 2 ტიპის დიაბეტის სამკურნალო საშუალებათა კლასი, რომელიც არა მხოლოდ აუმჯობესებს სისხლში შაქრის დონეს, არამედ ხელს უწყობს წონის დაკლებასაც.
ეს პრეპარატები ცნობილია როგორც გლუკაგონის მსგავსი პეპტიდი 1 (GLP-1) აგონისტები. ამავე კლასის პრეპარატებს აქვთ პოტენციალი, დაეხმარონ არა მხოლოდ დიაბეტის მართვაში, არამედ ალცჰაიმერის, გულის დაავადებების და სხვა სერიოზული ჯანმრთელობის პრობლემების პრევენციაში.
ამ კლასში მეორე წამლების ჯგუფი, რომელიც წონის დაკლებასაც უწყობს ხელს, არის ნატრიუმის გლუკოზის კოტრანსპორტერი 2 (SGLT-2) ინჰიბიტორები. ისინი მოიცავენ კანაგლიფლოზინს (Invokana), ერტუგლიფლოზინს (Steglatro), დაპაგლიფლოზინს (Farxiga) და ემპაგლიფლოზინს (Jardiance).
წონის კლება და დიაბეტის კონტროლი GLP-1 აგონისტების მიღებისას წონის კლება შეიძლება განსხვავდებოდეს პრეპარატის ტიპის და დოზის მიხედვით.
კვლევებმა აჩვენა, რომ ლირაგლუტიდის (Victoza) გამოყენებისას, პაციენტებმა საშუალოდ 4.8-დან 7.2 კილოგრამამდე (10.5-დან 15.8 ფუნტამდე) დაიკლეს წონაში. სემაგლუტიდის გამოყენებისას და ცხოვრების წესის ცვლილებების შედეგად, პაციენტები საშუალოდ 15.3 კილოგრამით (33.7 ფუნტით) დაიკლებდნენ, მაშინ როცა იმ პაციენტებმა, რომლებმაც წამალს არ მიმართეს, მხოლოდ 2.6 კილოგრამი (5.7 ფუნტი) დაიკლეს.
GLP-1 აგონისტები, როგორიცაა:
• დულაგლუტიდი (Trulicity) – ყოველკვირეული
• ექსენატიდის გახანგრძლივებული მოქმედება (Bydureon bcise) – ყოველკვირეული
• სემაგლუტიდი (Ozempic) – ყოველკვირეული
• ლირაგლუტიდი (Victoza, Saxenda) – ყოველდღიური ეს პრეპარატები ასახავენ ჰორმონ გლუკაგონის მსგავსი პეპტიდი 1-ის მოქმედებას, რომელიც ორგანიზმს შაქრის დონის კონტროლში ეხმარება და იწვევს მეტ ინსულინის გამოყოფას საკვების მიღების შემდეგ. ინსულინის მატება ხელს უწყობს შაქრის დონის შემცირებას, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია 2 ტიპის დიაბეტის კონტროლისთვის.
მათი დამატებითი სარგებელი გარდა იმისა, რომ GLP-1 აგონისტები ეხმარებიან წონის დაკლებასა და დიაბეტის მართვაში, მათ ასევე დიდი პოტენციალი აქვთ გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების, როგორიცაა გულის უკმარისობა და ინსულტი, პრევენციაში.
კვლევებმა აჩვენა, რომ ამ პრეპარატებს შეუძლიათ არტერიული წნევის და ქოლესტერინის დონის გაუმჯობესებაც.
ამასთან, ბოლო კვლევები აჩვენებენ, რომ GLP-1 აგონისტები შესაძლოა დაეხმარონ ტვინის დაცვის პროცესში. ალცჰაიმერის დაავადების მქონე პაციენტებში ჩატარებულმა მცირე კლინიკურმა კვლევამ აჩვენა, რომ ლირაგლუტიდი (Victoza) ამცირებდა კოგნიტიური უნარების დაქვეითების ტემპს 18%-ით ერთი წლის განმავლობაში იმ პაციენტებთან შედარებით, რომლებმაც პლაცებოს მიიღეს.
ეს შედეგები წარმოდგენილი იყო 2025 წლის 27-31 ივლისს ტორონტოში, კანადაში და ონლაინ გამართულ ალცჰაიმერის ასოციაციის საერთაშორისო კონფერენციაზე (Alzheimer’s Association International Conference®).
კვლევის მთავარ მიზანს, ტვინის მეტაბოლიზმის ცვლილებას, ვერ მიაღწიეს, მაგრამ კვლევის მცირე ზომამ შესაძლოა ეს შედეგი გამოიწვია. თუმცა, დამატებითი კვლევები ტარდება, რათა განისაზღვროს GLP-1 აგონისტების ნეირო-დამცავი მოქმედება.
ასევე, აღმოჩნდა, რომ წამალი 50%-ით ნაკლებ მოცულობით დანაკარგებს იწვევს ტვინის რამდენიმე ზონაში, რაც იმედს აძლევს, რომ larger კვლევები წარმატებით დასრულდება. გულის და ტვინის დაცვა GLP-1 აგონისტების სარგებელი მოიცავს არა მხოლოდ წონის კლებას და დიაბეტის მართვას, არამედ მათი როლი შესაძლოა დიდ აღმოჩნდეს გულ-სისხლძარღვთა და ნერვულ სისტემებში.
ცხოველებზე ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენეს, რომ GLP-1 აგონისტები ტვინში ანთების პროცესს ამცირებენ, აუმჯობესებენ ინსულინის რეზისტენტობას და ამცირებენ ტოქსიკური ცილების, როგორიცაა ამილოიდი და ტაუ, დაგროვებას. ამ ყველაფერმა კიდევ უფრო მეტად გაზარდა ინტერესი ამ პრეპარატებისადმი, რომლებიც უკვე გამოიყენება გულ-სისხლძარღვთა და ნერვული დაავადებების პრევენციისთვის, მათ შორის ალცჰაიმერისა და პარკინსონის დაავადებების შემთხვევებში.
რისკები და გვერდითი მოვლენები თუმცა, GLP-1 პრეპარატების ყველა სარგებელთან ერთად, არსებობს გვერდითი მოვლენების რისკიც.
ყველაზე ხშირად, პაციენტები განიცდიან გულისრევას, ღებინებასა და დიარეას, განსაკუთრებით წამლის მიღების საწყის ეტაპზე. ასევე, არსებობს სისხლში შაქრის დაბალი დონის (ჰიპოგლიკემია) რისკი, მაგრამ ეს ძირითადად იმ პაციენტებში ხდება, ვინც სხვა შაქრის დამაქვეითებელ წამლებსაც იღებს. GLP-1 აგონისტები არ არის რეკომენდებული იმ პაციენტებისთვის, რომლებსაც აქვთ ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს ან პანკრეატიტის ისტორია.
მომავალი პერსპექტივები GLP-1 აგონისტები მედიცინის სფეროში ახალ შესაძლებლობებს ხსნიან. მათი გამოყენება ალცჰაიმერის დაავადების მართვაში შეიძლება გახდეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, რაც ჯანდაცვის მომავალს ეხება. თუ თქვენ გაქვთ დიაბეტი და გაინტერესებთ, შეიძლება თუ არა ეს პრეპარატები დაგეხმაროთ, მიმართეთ თქვენს ექიმს ან ჯანდაცვის პროვაიდერს.
GLP-1 მედიკამენტებმა, როგორიცაა Ozempic და Wegovy, პოპულარობით სარგებლობს წონის დაკლების უპირატესობებით და ახლა ახალი კვლევა აჩვენებს, რომ მედიკამენტები შეიძლება დაეხმაროს სხვა მდგომარეობას, კიბოს.
მეორე ტიპის დიაბეტის მქონე ადამიანებს, რომლებიც მკურნალობდნენ GLP-1 მედიკამენტებით, აღმოჩნდა, რომ ნაკლებად სავარაუდოა სიმსუქნესთან დაკავშირებული კიბოს დიაგნოზი, ვიდრე მათ, ვინც ინსულინთან ან მეტფორმინთან ერთად მკურნალობდნენ, ნათქვამია ახალ კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნდა 5 ივლისს სამედიცინო ჟურნალში JAMA Network open.
https://www.uchicagomedicine.org/forefront/research-and-discoveries-articles/2024/may/research-on-glp-1-drugs
https://www.news-medical.net/?tag=/GLP1
https://www.nbcnews.com/health/health-news/beyond-ozempic-glp-1-drugs-promise-weight-loss-health-benefits-rcna157525
